Morgunblaðið - 11.02.2016, Blaðsíða 63

UMRÆÐAN 63
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. FEBRÚAR 2016
Mikið rit eftir Stein-
ar J. Lúðvíksson, Saga
Garðabæjar frá land-
námi til 2010, kom ný-
lega út á vegum
Garðabæjar. Nauðsyn
er fyrir hvert sæmilegt
sveitarfélag að eiga
skráða sögu. Að því
leyti er framtakið
þakkarvert. Hitt þykir
mér verra, þegar svo
ríkmannlega er til
tjaldað sem hér er gert, að í þeim
þætti, sem ég þekki best til, blasa
við rangfærslur sem auðvelt hefði
verið að forðast. Mér finnst einnig
að um sumt sé farið helst til hratt
yfir sögu.
Í öðru bindi ritsins er kafli um
býlin í Garðahverfi, en sú byggð er
á suðvestanverðu Álftanesi. Kort er
af þessu svæði í bindinu og segir í
myndatexta að þar sé sýnd byggðin
„á Garðahverfi um miðja nítjándu
öld“. Hér sker röng forsetning í
augu, en ekki síður hitt að réttara
virðist að tímasetja uppdráttinn um
miðja tuttugustu öld, enda má þar
sjá nýbýli frá þeim tíma. Í upphafi
kaflans segir að ætlunin sé að gera
grein fyrir þeim bújörðum sem
lengst var búið á og fjalla um síð-
ustu ábúendur. Frásögn um sum
býli teygir sig þó langt út fyrir
þann ramma.
Þorbjörg eða Vilborg,
Elín eða Magnea?
Ég er alin upp í Króki í Garða-
hverfi frá árinu 1934, en þá um vor-
ið fluttu foreldrar mínir þangað
ásamt börnum sínum fjórum. Þá
var ég fimm ára. Í
kaflanum um Krók
kemur réttilega fram
að þetta hafi lengi
verið eitt mesta kotið í
Garðahverfi. Þá er
getið um það að
Garðahreppur hafi
fengið umráðarétt yfir
býlinu og látið byggja
smábæ úr timbri. Hafi
býlið síðan verið
„fengið ekkju úr
hreppnum til ábúðar
og bjó hún þar um
skeið“. Loks greinir
frá því að foreldrar mínir hafi feng-
ið ábúð í Króki. Eru þau þar bæði
nafngreind; Þorbjörg Stefanía Guð-
jónsdóttir og Vilmundur Gíslason.
Strax í næstu línu bregður svo við
að móðir mín er nefnd Vilborg. Í
þeim 16 dálklínum, sem þá lifa af
Krókssögu, er móðir mín þrisvar
nefnd með sínu rétta nafni (Þor-
björg) en einu sinni hinu ranga (Vil-
borg).
Til að kóróna þennan nafnarugl-
ing eru nöfnin á okkur systkinunum
fjórum ekki alls kostar rétt skráð.
Elsta systir mín, sem skírð var
Ragnheiður Sigríður, er í frásögn-
inni eingöngu nefnd Sigríður, en
það nafn notaði hvorki hún né
nokkur annar, heldur eingöngu
fyrra nafnið. Hliðstætt er að segja
um mig sjálfa. Ég var skírð Magn-
ea Elín. Í umfjölluninni um Krók er
ég eingöngu nefnd Magnea. Enginn
þekkir mig þó undir öðru nafni en
Elín. Rétt er farið með nöfn Gísla
og Vilborgar, enda ekki tvínefni í
þeirra tilvikum til að rugla skrá-
setjara.
Þessi nafnabrengl gætu valdið
því að lesendur átti sig ekki á því
hvaða fólk kemur við sögu. Ekki
hefði þó verið erfitt að gæta hér
meiri nákvæmni. Í III. bindi er
sagt frá afhendingu Króks til
Garðabæjar allítarlegar en í II.
bindi. Þar er mín getið með Elínar-
nafninu eingöngu. Hefði einfaldur
samlestur kaflanna, þar sem efnis-
atriði eru um sumt endurtekin, átt
að vekja athygli yfirlesara á mis-
ræminu.
Eilítið nánar um Krók
Vandasamt er úr að velja í viða-
mikið rit, en mikilvægt er að það
sem þó flýtur með sé hvorki villandi
né veki fleiri spurningar en svarað
er. Þótt málið sé mér skylt, verð ég
líka að halda því fram að Krókur
verðskuldi heldur vandaðri umfjöll-
un en við blasir, sérstaklega í ljósi
þess að kotið er nú í eigu Garða-
bæjar sem hefur komið þar upp
myndarlegu safni.
Eins og fyrr er getið er í klaus-
unni um Krók minnst á „ekkju úr
hreppnum“ sem þar hafi búið. Svo
er að skilja á frásögninni að for-
eldrar mínir hafi tekið við ábúð af
hinni ónefndu ekkju. Sagan var
ekki svo einföld. Ekkjan var Jó-
hanna Jóhannsdóttir sem misst
hafði mann sinn, Stefán, frá sex
börnum, þá búsett í Hraunum. Jó-
hanna flutti í Krók ásamt börnum
sínum og móður, Halldóru. Að liðn-
um ekki löngum tíma giftist Jó-
hanna Árna Magnússyni í Nýjabæ.
Jóhanna flutti þá í Nýjabæ með sitt
fólk, en foreldrar Árna, Magnús og
Karítas, fluttu í Krók og bjuggu
þar meðan heilsan leyfði. Síðan
fluttu þau í Hafnarfjörð til dóttur
sinnar, Þorgerðar, og þar enduðu
þau sína daga. Þess má geta að þær
mæðgur, Halldóra og Jóhanna,
voru óhemju duglegar. Var Jó-
hanna gagnfræðingur frá Flens-
borg sem ekki var algengt hjá al-
múgastúlkum á þessum tíma.
Eftir að Magnús og Karítas
fluttu frá Króki varð jörðin laus til
ábúðar og foreldrar mínir fengu
þar ábúð vorið 1934. Frændur mín-
ir í Pálshúsum nýttu sumarið til að
laga bæinn og útihús. Meðal annars
bættu þeir annarri burst við íbúðar-
húsið svo burstir urðu tvær. Þriðja
burstin kom miklu síðar. Er frá-
sögnin í Sögu Garðabæjar ekki
heldur nákvæm um þessar fram-
kvæmdir.
Skautað yfir Grund og Háteig
Mér finnst mjög stiklað á stóru
um Grund í Garðahverfi. Þar segir
efnislega lítt meira en að húsið hafi
verið byggt kringum 1950 og þar
lengi búið hjónin Halldóra Skúla-
dóttir og Jón Guðmundsson. Má
skilja það svo að þau hjón hafi
byggt húsið. En svo er ekki. Fyrri
kona Jóns var Laufey, dóttir Árna
og Jóhönnu sem getið er að framan.
Laufey, sem var fædd 1927, byggði
Grund með manni sínum, Jóni, sem
fullu nafni hét Jón Magnússon Guð-
mundsson. Þau eignuðust sex börn,
en harmur var kveðinn að öllum
Garðhverfingum þegar Laufey féll
frá á besta aldri í ágúst 1969. Jón
giftist síðar fyrrnefndri Halldóru.
Eftir andlát Jóns 1984 var Grund
seld. Næstelsta dóttir Laufeyjar og
Jóns, Ragnheiður, og hennar maður
byggðu Nýjabæ II. Það hús fær
einungis um sig myndatexta.
Mér þykir einnig létt skautað yfir
íbúa Háteigs. Getið er um ábúendur
árið 1910 og síðan sagt frá síðustu
ábúendunum, Guðbirni (Bjössa) og
Þórdísi (Dísu). Ekkert er vikið að
Önnu Magnúsdóttur og Þorgeiri
Þórðarsyni, sem bjuggu í Háteigi
samtíða fólki sem sagt er frá í um-
fjöllun um aðra bæi. Anna og Þor-
geir komu að Háteigi laust eftir
1920 og fluttu til Hafnarfjarðar
1953. Falleg ljósmynd er af þeim
hjónum í bókinni Fólkið í Firðinum.
Anna og Þorgeir voru mikil merk-
ishjón. Anna hafði sérstaklega fal-
lega söngrödd sem ég minnist frá
jólatrésskemmtunum á Garðaholti.
Þorgeir var að ég tel fyrstur manna
í Garðahverfi til þess að eignast
hestasláttuvél. Sló hann mörg sum-
ur fyrir nágranna sína. Í Sögu
Garðabæjar segir að síðasti bærinn
í Háteigi hafi verið rifinn. Raunin
er sú að húsið var brennt er
slökkviliðið í Hafnarfirði fékk það
til brunaæfinga. Það var þá yngsta
húsið í Hverfinu.
Ég læt þá lokið þessum athuga-
semdum við Sögu Garðabæjar, þótt
fleira mætti tína til. Sumum kann
að finnast smátt skorið um fram
bornar aðfinnslur, en í mínum huga
bera mörg þessara atriða vott um
óvönduð vinnubrögð. Og stendur
ekki skrifað að sá sem er ótrúr í því
smæsta sé og ótrúr í miklu?
Nafnarugl og önnur ónákvæmni í Sögu Garðabæjar
Eftir Elínu
Vilmundardóttur » Sumum kann að
finnast smátt skorið
um fram bornar að-
finnslur, en í mínum
huga bera mörg þessara
atriða vott um óvönduð
vinnubrögð.
Elín
Vilmundardóttir
Höfundur er fyrrverandi
grunnskólakennari.
Ferming 2016
Þar sem úrvalið er af umgjörðum
Fagmennska
fyrst
og fremst