Fréttablaðið - 02.01.2017, Blaðsíða 4

Hlíðasmára 8 | Skipholti 70 | Spönginni 13
Sími 554 7200 |
Eitt mesta úrval landsins af fiskréttum
og ferskum fiski.
Veitingastaðir
Stóreldhús
Mötuneyti
hafid@hafid.is
554 7200
Fáðu tilboð fyrir þitt fyrirtæki
Heilbrigðismál Nú hafa um 25
þúsund  manns skráð sig sem líf­
færagjafa eftir að líffæragjafavefur
Embættis landlæknis var opnaður
í lok október 2014. Ef vel ætti að
vera þyrftu  að lágmarki 50 þús­
und Íslendingar að vera á skrá yfir
líffæragjafa. Óskastaðan er þó að
100 þúsund nöfn væri þar að finna,
að mati Tómasar Guðbjartssonar,
prófessors og hjartaskurðlæknis á
Landspítalanum.
Eftirspurn eftir líffæraígræðslum
hefur vaxið jafnt og þétt í gegnum
árin. Á hverju ári þarfnast um 25
til 30 sjúklingar hér á landi líffæra­
ígræðslu, en flestir bíða eftir nýra.
Ekki er unnt að nýta líffæri nema í
litlum hluta dauðsfalla en hver líf­
færagjafi getur bjargað lífi nokkurra
einstaklinga. Mikill skortur er á líf­
færum til ígræðslu um allan heim
og því er áríðandi að sem flestir séu
fúsir til að gefa líffæri, kemur fram
í upplýsingum frá landlækni. Á
tveggja og hálfs árs tímabili skráðu
7.000 manns sig árið 2014, 14.000 í
fyrra og 4.000 einstaklingar á árinu
sem er að líða.
Tómas segir að árangur eftir
hjartaígræðslu hafi batnað veru­
lega á síðustu árum og í dag má gera
ráð fyrir að 90% hjartaþega séu á lífi
eftir eitt ár og 70% eftir 5 ár.
„Sömu sögu er að segja af
ígræðslum á öðrum líffærum eins
og nýrum, lungum, lifur og brisi.
Árangurinn fer batnandi jafn­
vel þótt verið sé að græða líffæri í
veikari sjúklinga. Stóra vandamálið
er samt sem áður að framboð á líf­
færum er ekki nægilegt til að anna
eftirspurn,“ segir Tómas.
Flestar ígræðslur á Íslendingum
eru ígræðsla á nýra úr lifandi gjafa
og hafa hátt í 100 slíkar aðgerðir
verið gerðar á Landspítala frá 2003,
eða í kringum 10 talsins síðustu ár.
Þessar ígræðslur hafa gengið afar
vel hér á landi en nýrnaígræðslur
úr látnum einstaklingum eru hins
vegar enn framkvæmdar í Svíþjóð,
segir Tómas.
Aðrar líffæraígræðslur úr látnum
einstaklingum í Íslendinga fara
einnig fram í Svíþjóð – aðallega á
Sahlgrenska­háskólasjúkrahúsinu
í Gautaborg. Líffæri sem gefin eru
hérlendis eru því flutt þangað og
eru hluti af líffærabanka norrænu
ígræðslusamtakanna Scandia­
transplant sem Ísland á aðild að.
Einnig eru Norðurlöndin í samstarfi
við önnur Evrópulönd en það sem
takmarkar líffæragjafir og ígræðslur
milli fjarlægra landa, sérstaklega á
hjörtum, er að flutningstími má
ekki vera of langur eigi ígrædda
líffærið að geta starfað eðlilega í
þeganum. Þegar látnir Íslendingar
gefa líffæri koma hingað til lands
líffæraígræðsluteymi með einka­
þotum sem sækja líffærin, stundum
frá fleiri en einu sjúkrahúsi, enda líf­
færin grædd í þá einstaklinga sem
mest þurfa á ígræðslu að halda og
þar sem uppfyllt eru skilyrði um
réttan blóðflokk, þyngd og stærð.
„Þetta samstarf hefur gengið afar
vel og veitir okkur aðgang að líf­
færum frá öðrum Norðurlöndum og
þeim löndum í norðanverðri Evrópu
sem Svíarnir eru í samstarfi við. Það
er því afar brýnt að við Íslendingar
leggjum til norræna líffærabankans
með því að gefa eins mörg líffæri og
hægt er og bjarga þannig manns­
lífum. Að það séu 25.000 manns á líf­
færagjafavef landlæknisembættisins
er vissulega góð byrjun en við getum
gert mun betur. Sérstaklega getum
við litið til Spánverja en þeir hafa
náð lengst af öllum þjóðum og státa
af hæsta hlutfalli líffæragjafa í heim­
inum,“ segir Tómas.
Tómas er einn höfunda Krans­
æðabókarinnar sem kom út fyrir
þessi jól. Hann segir að alvarlegur
kransæðasjúkdómur með hjarta­
bilun sé næstalgengasta ástæða
hjartaígræðslu á Vesturlöndum og
er meðalaldur hjartaþega um 54 ár,
en 80% eru karlar.
En hillir undir að fleiri svo flóknar
aðgerðir verði gerðar hér á landi í
nánustu framtíð?
„Við erum fjórir íslenskir hjarta­
skurðlæknar sem höfum starfað við
hjartaígræðslur í Svíþjóð og Banda­
ríkjunum, þar af tveir sem nú störf­
um á Íslandi. Auk þess hefur fjöldi
Sárvantar líffæri ef anna á eftirspurn
Frá því í október 2014 hafa um 25 þúsund manns skráð sig sem líffæragjafa. Eftirspurn eftir líffæraígræðslum vex jafnt og þétt. Óska­
staðan væri að fjórum sinnum fleiri væru skráðir sem líffæragjafar en nú er. Sífellt er hægt að græða líffæri í veikari einstaklinga.
200 til 250 opnar hjartaaðgerðir eru framkvæmdar árlega á Íslandi. Mynd/RagnaR Th. SiguRðSSon
6.000 hjartaígræðslur á ári
l Gjafahjarta er oftast sótt á
aðra spítala og er reynt að
koma því fyrir í hjarta-
þeganum á innan
við fjórum klukku-
stundum.
l Eftir að hjartað
hefur verið
stöðvað er það
lagt í sótthreins-
aðan plast-
poka og flutt í
kæliboxi með
klaka. Það er
síðan grætt í þeg-
ann sem bíður með opið brjóst-
hol á heimasjúkrahúsinu tengdur
við hjarta- og lungnavél, til að
spara tíma og koma hjartanu
fyrir á sem skemmstum tíma.
l Tilkomumest er þegar
heitu blóði er hleypt á
ígrædda hjartað og það
fer að slá og dæla þeim
5-6 lítrum af blóði á
mínútu sem líkaminn
þarfnast.
l Oftast er miðað við að
hjartagjafi sé ekki eldri en 65
ára og ekki má vera of mikið
misræmi í hæð og þyngd gjafa
og samræmi verður að vera milli
ABO-blóðflokks gjafa og þega.
l Eftir aðgerðina er beitt kröftugri
ónæmisbælandi meðferð til að
þeginn hafni ekki nýja hjartanu.
Sú meðferð er ævilöng.
l Í heimum eru framkvæmdar í
kringum 6.000 hjartaígræðslur
á ári, og er meðferðinni aðeins
beitt við lokastigs hjartabilun, eða
þegar talið er að sjúklingur eigi
innan við 12 mánuði ólifaða án
nýs hjarta. Skortur er á líffærum
og því deyja margir sjúklingar á
biðlista.
íslenskra svæfingar­ og hjartalækna
reynslu af meðferð sjúklinga sem fá
ígrætt hjarta. Það er hins vegar ekki
raunhæft að gera þessar aðgerðir hér
á landi, aðallega vegna þess hversu
fáar aðgerðirnar eru en einnig vegna
þess hversu langan tíma tekur að
fljúga hingað með líffærin. Sem betur
fer höfum við átt frábært samstarf
við Sahlgrenska­sjúkrahúsið og ekki
spillir fyrir að þar eru margir íslenskir
læknar við störf,“ segir Tómas.
Hér á landi hafa sautján einstakl­
ingar fengið ígrætt hjarta frá 1988,
þar af tveir vegna afleiðinga krans­
æðasjúkdóms. „Sem betur fer eru
þetta ekki margir sjúklingar sem er
vísbending um að meðferð kransæða­
sjúkdóms hér á landi sé góð. Árangur
þeirra Íslendinga sem fengið hafa
ígrætt hjarta er mjög góður, en allir
sjúklingarnir sautján hafa lifað lengi
eftir aðgerð og í dag eru fjórtán þeirra
á lífi, og flestir við góða heilsu.
Stóra vandamálið er
samt sem áður að
framboð á líffærum er ekki
nægilegt til að anna eftir-
spurn.
Tómas Guðbjarts-
son, prófessor og
hjartaskurðlæknir
á LSH
17
Íslendingar hafa fengið ígrætt
hjarta – 14 þeirra eru á lífi.
Svavar
Hávarðsson
svavar@frettabladid.is
2 . j a n ú a r 2 0 1 7 m á n U D a g U r4 f r é t t i r ∙ f r é t t a b l a ð i ð
0
2
-0
1
-2
0
1
7

0
3
:5
7
F
B
0
6
4
s
_
P
0
6
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
5
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
3
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
B
D
6
-0
A
C
4
1
B
D
6
-0
9
8
8
1
B
D
6
-0
8
4
C
1
B
D
6
-0
7
1
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
B

F
B
0
6
4
s
_
1
_
1
_
2
0
1
7
C
M
Y
K