Morgunblaðið - 14.04.2016, Blaðsíða 50

50
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. APRÍL 2016
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Á„samfélags-miðlum“ ogvíðar á neti
fer fram öflug en
óskipuleg tilraun til
að auka ruglandina
í almennri umræðu.
Það gerir lítið til á
meðan talið heldur sig á gráu
svæði, enda gera fæstir þátttak-
enda neitt með galgopalegar
fullyrðingar og hleypidóma,
sem litið er á sem nútímalegan
samkvæmisleik. En finni enda-
leysan sér farveg út af vernduðu
svæði og inn í almenna umræðu
lýtur hún sömu lögmálum og
flensa með hitaköstum og
skyndilosun í báðar áttir.
Það er eftirtektarvert að
meðgöngutími smitsins er nán-
ast sá sami og í tilviki flens-
unnar og lyf gagnslaus. Ekki
eru þekkt bóluefni við umræðu-
flensu. Einu úrræðin eru því að
forðast smitsvæði, gæta ýtrasta
hreinlætis og bíða pestina af
sér.
Almenn umræða sem þeir
virku taka yfir verður fljótt
skaðleg. Og hún veldur varan-
legum skemmdum taki fjöl-
miðlar, gegn betri vitund, hana
alvarlega. Ástandið versnar enn
þegar kjörnir trúnaðarmenn
færa endileysuna áfram.
Eins og sást af íslenska af-
brigðinu af Panamaskjala-
þjófnaðinum, þar sem smælki
þýfis var dreift í skipulögðum
skömmtum, misstu ýmsir vald á
bæði umræðu og atburðarás.
Þannig var rætt út og suður
hvar valdheimildir þingrofs
liggja, svo að það sem áður þótti
ljóst í þeim efnum hefur enga
handfestu lengur. Eftir að
manngerður stormur stýrði
straumunum flutu margar
furðukenningar um í mann-
heimum, sem venjulega halda
sig í iðrum athugasemdakerfa
og er gætt þar af „virkum“ í
þeim. Hinir virkustu af virkum
eru fyrir löngu komnir með mót-
efni gegn eituráhrifum af enda-
leysu, og hinir öflugustu ónæm-
ir með öllu. Smáskammtur af
heilbrigðri skynsemi veldur
þeim í versta falli útbrotum og
kláða, sem gengur fljótt yfir.
Furðu fljótt tóku „fjölmiðla-
menn“ sem hættast er við og
kjörnir fulltrúar sömu gerðar að
líta á upphlaupið sem eina grein
viðurkenndra hlaupaíþrótta
sem upphefð væri af að taka
þátt í. Þeir hlupu því glaðbeittir
með, þótt von um verðlaunasæti
sé lítil þegar svo margir virkir
keppa.
Birgitta Jónsdóttir náði þó
góðum árangri. Hún setti per-
sónuleg met þessa dagana, bæði
í grunnri og djúpri laug, sem er
þó mun algengara í sundíþrótt-
um en í langhlaupi.
Meðal annars sagði hún að
stjórnarflokkarnir hefðu „fram-
ið valdarán“ þegar þeir héldu
stjórnarsamstarfi
áfram. Birgitta út-
færði ekki kenningu
sína nánar. Ekki er
því vitað hvort að
hún telji að 25 þing-
menn verði fleiri en
38 þingmenn séu
skoðanakannanir hagfelldar
minnihlutanum það augnablikið.
Birgitta gat þess heldur ekki frá
hverjum völdunum var rænt.
Á miðju síðasta kjörtímabili
missti þáverandi ríkisstjórn
þingmeirihluta sinn, eins og
m.a. þingmennirnir Sigríður
Inga Ingadóttir og Össur Skarp-
héðinsson hafa viðurkennt.
Stjórnin sat þó sem fastast í tæp
tvö ár.
Þá hefði Birgitta getað talað
um „valdarán“ svo vit væri í. En
þá hentaði það ekki. Hreyfingin,
sem Birgitta sat á þingi fyrir,
hafði þurrkast út í könnunum.
Hún varð því að finna nýja
fleytu og Píratar réttu henni
krók sem hún greip fegins
hendi.
Ekki má gleyma því að á
niðurlægingarskeiði íslenskra
stjórnmála voru ríkisstjórn og
þingmeirihluti hrakin frá völd-
um „með hávaða, sóðaskap og
skemmdarverkum úti á Austur-
velli“. Það væri varanleg af-
skræming á lýðræðinu ef sú
ömurlega undantekning í sögu
lýðveldisins yrði gerð að reglu.
Kosningar eiga að fara fram eft-
ir eitt ár. Talsmenn stjórnar-
meirihlutans tóku raunar án
ástæðu að impra á öðru. Kjósa
má í haust, var sagt, án skýr-
inga. En þegar því var sleppt að
færa dagsetningu inn á alman-
akið hófust stjórnlaus ærsl og óp
í þingsalnum. Og eins og er vani
höfðu ærsl og uppnám ekki stað-
ið lengi þegar tekið var að hafa í
hótunum
Þannig sagði Birgitta Jóns-
dóttir, þingflokksformaður
Pírata:
„Látið okkur fá dagsetningu.
Það kom mjög skýrt fram, for-
seti, á fundi forseta að þing-
flokksformenn stjórnarandstöð-
unnar krefjast þess að fá
dagsetningu. Hér verða engin
hefðbundin þingstörf fyrr en
það verður gert, forseti.“
Þingflokkskapteinn Pírata
hótaði því beinlínis að yrði ekki
stjórnarskrá lýðveldisins brotin
myndi stjórnarandstaðan sjá til
þess að löggjafarþingið yrði
óstarfhæft.
Með þessum orðum er raun-
verulega verið að hóta valda-
ráni, sem ekki var gert í ímynd-
unartilviki Birgittu. En sjálf-
sagt telur hún, kapteinn flokks
sem kennir sig við sjórán, að
valdarán og sjórán séu grunn-
stoðir lýðræðisins. En á hinn
bóginn megi að ósekju gera hróp
og hafa í frammi hótanir byggist
stjórnarhættir landsins á
stjórnarskránni.
Stjórnmálamönnum
ber að leiða heil-
brigða umræðu en
hrekjast ekki fyrir
goluþyt}
Víður völlur er frábær
fyrir allt nema umræður
N
ý lög um fullnustu refsinga
vöktu athygli í vikunni og þá
ekki síst vegna nokkurra
fanga. Í kjölfar samþykktar-
innar var þremur Kaupþings-
mönnum sleppt af Kvíabryggju og þeir færðir
á áfangaheimilið Vernd. Þar eiga þessir menn,
líkt og aðrir sem þar dvelja, kost á því að
vinna á daginn og snúa aftur á heimilið á
kvöldin. Vægi rafræns eftirlits í refsingu var
nefnilega aukið. Í lögunum er jafnframt kveð-
ið á um að fyrirkomulag rafræns eftirlits verði
endurskoðað fyrir sumarið.
Eftir að fyrrnefndum föngum var sleppt
sagði Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir,
nefndarmaður í allsherjarnefnd og þingmað-
ur VG, að lagabreytingin væri ekki tímabær.
Ekki í ljósi stöðunnar varðandi þessa tilteknu
fanga. Lögin virtust smíðuð utan um þá.
Ekki virðast allir jafn réttháir í augum löggjafans, ef
marka má orð þingmannsins.
Einhvern tímann sagði einhver að fangelsi væru vond
leið til að gera vonda menn verri. Það hlýtur að vera
markmið í hverju þjóðfélagi að koma föngum aftur út í
samfélagið sem betri mönnum og jafnframt að koma í
veg fyrir endurkomu þeirra á stofnunina.
Ísland stendur ágætlega í fangelsismálum þegar litið
er til tölfræðinnar. Hér á landi eru fangar hlutfallslega
fáir í samanburði við helstu nágrannalönd og
endurkomur sjaldgæfari.
Til þess að bæta þessa tölfræði enn frekar
ættu fangelsi að vera staður þar sem fólki
gefst kostur á að bæta ráð sitt, byrja upp á
nýtt og vinna í innri manni. Dæmdir menn
geta stundum fyrst og fremst verið fangar
eigin aðstæðna.
Ef fólk getur sammælst um að markmiðið
sé að skila bættum mönnum út í samfélagið
hlýtur næsta skref að felast í lausnum er færa
okkur nær því. Á Íslandi vantar heildstæða
stefnu varðandi betrunarvist. Fangaverðir fá
litla menntun og einn sálfræðingur ásamt
tveimur félagsfræðingum sinna öllum föng-
um landsins. Líkt og Afstaða, Félag fanga,
hefur bent á eru takmarkaðir möguleikar til
verknáms, starfsþjálfunar og biðin eftir
plássi á Vernd getur reynst löng þegar
biðinni er varið á bak við rimla.
Úrræði í refsivist þurfa ekki að vera einsleit og í kerf-
inu þarf að vera rými fyrir mannbætandi lausnir. Auð-
velda ætti föngum að standa á eigin fótum eftir afplánun
í lokuðu fangelsi með úrræðum á borð við Vernd og sam-
félagsþjónustu.
Samfélagið losar sig ekki við ákveðin vandamál með
þyngri refsingum og fleiri öryggisfangelsum. Fyrst end-
urskoðun á málaflokkun stendur á annað borð yfir væri
ekki galið að enduskoða stefnuna. Auka vægi samfélags-
þjónustu, rafræns eftirlits og meðferðarstofnana.
Viljum við kalla fangelsun á Íslandi refsivist eða
betrunarvist? sunnasaem@mbl.is
Sunna
Sæmundsdóttir
Pistill
Refsivist eða betrunarvist?
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Forystumenn ríkisstjórnar-innar hafa verið ófáanlegirtil að fastsetja kjördagvegna alþingiskosning-
anna í haust og sagt það ótímabært.
Samkvæmt upplýsingum Morgun-
blaðsins eru þó langmestar líkur tald-
ar á því að kosningarnar fari fram
undir lok september eða í byrjun
október.
Ástæður þessa eru ekki síst
praktískar vegna starfsáætlunar
þingsins, tímafresta í kosningalögum
og ákvæða stjórnarskrár um með
hvaða fyrirvara skuli boða til kosn-
inga.
Samkvæmt starfsáætlun yfir-
standandi þings er gert ráð fyrir að
þing komi saman til þingsetningar
þriðjudaginn 13. september og þá
hefjist 146. löggjafarþing. Þegar
Bjarni Benediktsson, fjármála- og
efnahagsráðherra, greindi frá því að
kosningum yrði flýtt og kosið í haust
sagði hann að kjörtímabilið yrði stytt
um eitt löggjafarþing. Það hefur
væntanlega í för með sér að haust-
þingið kemur ekki saman í sept-
ember. Búið verði að rjúfa þing fyrir
þann tíma og undirbúningur kosning-
anna hafinn.
Mörk kjördæma liggi fyrir
fimm vikum fyrir kjördag
Samkvæmt stjórnarskrá þurfa
kosningar að fara fram innan 45 daga
frá því að þingrof er tilkynnt. Óvíst er
hvað yfirstandandi þing mun standa
langt fram á sumarið en að jafnaði er
gert ráð fyrir sumarhléi á Alþingi frá
1. júlí til 10. ágúst. Þar sem kjósa þarf
innan 45 daga frá þingrofi má því allt
eins gera ráð fyrir að kalla þurfi þing-
ið saman til aukafundar síðla sumars,
hugsanlega í ágúst, til að afgreiða
þingrof og boða til kosninga. For-
dæmi eru fyrir slíkum aukafundi í
þingsögunni. Árið 1999 stóðu þing-
kosningar fyrir dyrum í maí. Alþingi
hafði lokið störfum 11. mars en þá
voru meira en 45 dagar til kjördags
og var þingið kallað saman til auka-
fundar 25. mars. Á honum var sam-
þykkt breyting á stjórnarskránni
(kjördæmamörkunum) og las Davíð
Oddsson, þáverandi forsætisráð-
herra, upp forsetabréf um þingrof og
að kosningar til Alþingis færu fram
laugardaginn 8. maí.
Þegar kjördagur hefur verið
ákveðinn setja tímafrestir kosn-
ingalaga ákveðnar skorður. Lands-
kjörstjórn þarf að ákveða mörk kjör-
dæma í Reykjavík fimm vikum fyrir
kjördag og auglýsa mörk kjördæm-
anna ekki síðar en fjórum vikum fyrir
kjördag. Þurfa öll framboð að vera
komin fram ekki síðar en kl. 12 á há-
degi 15 dögum fyrir kjördag. Jafn-
framt skal hefja kosningu utan kjör-
fundar svo fljótt sem kostur er eftir
að kjördagur hefur verið auglýstur.
Haustkosningar sjaldgæfar
Haustkosningar eru sjaldgæfar í
íslenskri stjórnmálasögu en nokkur
dæmi eru þó um þær. Kosið var að
hausti á árunum 1942 og 1959 í
tengslum við stjórnarskrárbreyt-
ingar. Þekktastar eru kosningarnar í
byrjun desember 1979 og stjórnar-
kreppan sem fylgdi í kjölfarið, en þá
tókst ekki að mynda meirihlutastjórn
fyrr en í febrúar. Þetta olli einnig því
að afgreiðsla fjárlaga dróst fram yfir
áramót. Ríkisstjórn Ólafs Jóhannes-
sonar sem sagði af sér í október 1979
hafði áður lagt fram fjárlagafrum-
varp fyrir næsta ár. Setti minnihluta-
stjórn Alþýðuflokksins sem tók við
lög 31. desember um bráðabirgða-
fjárgreiðslur ríkissjóðs fyrir árið
1980 þar til ný fjárlög tækju gildi.
Stjórnin lagði svo fram fjárlaga-
frumvarp í febrúar, en um sama leyti
tók ríkisstjórn Gunnars Thoroddsen
við völdum. Hún lagði fram fjárlaga-
frumvarp í mars, sem varð að lögum í
apríl.
Líklegast kosið í lok
sept. eða byrjun okt.
Morgunblaðið/Eggert
Alþingi Bjarni Benediktsson segir að með því að flýta kosningum verði kjör-
tímabilið stytt um eitt löggjafarþing. Dagsetning ráðist af framvindu mála.
Nokkur óvissa hefur verið í
umræðunni um hvenær fjár-
lagafrumvarp næsta árs verður
lagt fram vegna haustkosning-
anna. Stjórnarskráin kveður á
um að leggja eigi fjárlaga-
fumvarpið fram á fyrsta degi
nýs þings en það er þó ekki
talið útiloka að það geti dreg-
ist eitthvað. Ef kosið verður í
lok september eða í fyrri hluta
október má gera ráð fyrir að
grunnvinna við fjárlagagerðina
s.s. tillögur ráðuneyta liggi fyr-
ir þegar ný ríkisstjórn tekur
við að loknum kosningum en
hún fái svigrúm í einhverjar
vikur, jafnvel fram í nóvember
til að móta nýja stefnu í frum-
varpinu. Finna má fordæmi fyr-
ir þessu frá haustinu 1988 en
þá sprakk ríkisstjórnin
skömmu fyrir þingsetningu og
ný var mynduð. Lagði Ólafur
Ragnar Grímsson, þáverandi
fjármálaráðherra, fjárlaga-
frumvarpið ekki fram á Alþingi
fyrr en 1. nóvember þó þá
mánuður væri liðinn frá þing-
setningu.
Lagt fram í
nóvember?
FJÁRLAGAFRUMVARPIÐ