Morgunblaðið - 22.04.2016, Blaðsíða 22

22 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. APRÍL 2016
Breiðumörk 1c, 810 Hveragerði / s. 483 4700 / info@hotelork.is / www.hotelork.is
Á Hótel Örk finnur þú fyrirtaks aðstöðu fyrir ráðstefnur, fundi, árshátíðir og aðra
mannfögnuði, fjarri skarkala borgarinnar. Á hótelinu eru sjö fundarsalir, allir útbúnir fullkomnum
búnaði. Salirnir taka frá 10 til 300 manns í sæti og því möguleiki á ýmsum útfærslum.
Fundir, ráðstefnur og árshátíðir
Dreifikerfi raforku
er ein af grunnstoðum
samfélagsins eins og
vegakerfið til ferða-
laga og flutninga.
Markmið með öflugu
dreifikerfi rafmagns
um landið er fyrst og
fremst að veita ein-
staklingum, heimilum
og atvinnulífinu ódýra,
góða og örugga þjón-
ustu á jafnréttisgrunni. Til þess að
fara með svokallaða eignarhluti í
þessu almannaþjónustufyrirtæki
sem síðan fékk nafnið Landsnet
voru hlutirnir skráðir á orkufram-
leiðslufyrirtækin í landinu sem
voru alfarið í opinberri eigu:
Landsvirkjun 65%, Rarik 22%,
Orkuveita Reykjavíkur 7% og
Orkubú Vestfjarða 6%. Þessir að-
ilar greiddu sér í ár 400 milljóna
króna arð sem hefði verið betur
varið í að bæta afhendingaröryggi
raforku til almennings og fyr-
irtækja í landinu.
Einkavæðingardraum-
arnir lifa enn
Á nýliðnum aðalfundi Landsnets
lýstu bæði stjórnarformaðurinn og
iðnaðarráðherra yfir vilja til að
selja Landsnet og að til greina
kæmi að færa eignarhaldið til
einkaaðila. Geir Gunnlaugsson,
stjórnarformaður Landsnets, sagði
að núverandi eignarhald ylli tor-
tryggni á meðal viðskiptavina og að
skapa þyrfti tækifæri fyrir þá „til
að selja ríkinu, sveitarfélögum eða
fjárfestum hluti sína“. Hann skýrði
þó ekki þessa tortryggni sína nánar
eða í hvers umboði hann talaði.
Iðnaðarráðherra vitnaði í nýlega
skýrslu Ríkisendurskoðunar um
Landsnet, þar sem segir að mik-
ilvægt sé að kanna „allar leiðir til
að tryggja og efla sjálfstæði Lands-
nets gagnvart öðrum aðilum á raf-
orkumarkaði“. Fyrir það fyrsta er
Landsnet ekki orkuframleiðandi og
vandséð hvernig á að gera flutn-
ings- og dreifikerfi raforku í strjál-
býlu landi að sam-
keppnisrekstri. Í öðru
lagi er það ekki hlut-
verk Ríkisendurskoð-
unar að álykta um
einkavæðingu opin-
berra fyrirtækja í al-
mannaþjónustu. Ríkis-
endurskoðun leggur
þó einnig til að Lands-
net komist að fullu og
beint í eigu aðila eins
og ríkis og sveitarfé-
laga: „Komið hefur til
álita að breyta eign-
arhaldi fyrirtækisins svo að það
verði í beinni eigu ríkis og/eða
sveitarfélaga. Með því móti fengi
það aukið sjálfstæði bæði í reynd
og ásýnd og dregin yrðu skarpari
skil milli sérleyfisstarfsemi þess og
samkeppnisstarfsemi Landsvirkj-
unar.“
Iðnaðarráðherrann boðar hins-
vegar lagasetningu sem geri það
mögulegt að einkavæða raforku-
dreifingu á Íslandi: „Ef einhver
þeirra vill selja hlut sinn til einka-
aðila eða opinberra aðila þarf því
að breyta lögum,“ sagði Ragnheið-
ur Elín Árnadóttir. Ráðherrann
viðurkenndi þó, að tíminn væri að
renna út fyrir þessa ríkisstjórn til
að breyta lögum og heimila einka-
væðinguna. En ljóst var hvert hug-
ur hennar stefndi.
Skipulagsvaldið fært frá
sveitarfélögum til Landsnets
Skemmst er að minnast þess að
28. maí 2015 var samþykkt
stjórnarfrumvarp sem miðar að af-
námi skipulagsvalds sveitarfélaga
við lagningu háspennulína og þau
lúti kerfisáætlun Landsnets.
Greiðari leið er nú að sniðganga
vilja og hagsmuni sveitarfélaga við
lagningu háspennulína. Þeir þing-
menn sem stóðu að þessari laga-
setningu hafa verulega þrengt að
möguleikum sveitarfélaga til að
hafa eitthvað um legu háspennu-
strengja að segja og ekki síst að
setja skilyrði um að slíkar línur fari
í jörð á ákveðnum svæðum: „Sveit-
arstjórnum ber við næstu endur-
skoðun aðalskipulags, og eigi síðar
en innan fjögurra ára frá samþykkt
kerfisáætlunar, að samræma skipu-
lagsáætlanir vegna verkefna í stað-
festri tíu ára kerfisáætlun.“ Vafalít-
ið mun þessi lagasetning hækka
virði fyrirtækisins á almennum
markaði og þau forréttindi að vera
hafin yfir skipulagsvald sveitarfé-
laga. Þessi lagabreyting er greini-
lega undanfari einkavæðingar
Landsnets eins og ráðherrann tal-
aði svo fjálglega um.
Standa þarf vörð um rétt
sveitarfélaganna og íbúanna
Það kallaðist í skýringum við
frumvarpið að „einfalda fyrirkomu-
lag leyfisveitinga þegar kemur að
framkvæmdum við flutningskerfið“.
Í því skyni er kveðið á um að sveit-
arfélagi beri að tryggja að skipu-
lagsmál hindri ekki framgang verk-
efna í kerfisáætlun Landsnets og
að sveitarfélögum sé óheimilt að
víkja frá tillögum flutningsfyr-
irtækisins sem það hefur í áætl-
unum sínum hverju sinni. Draumur
Landsnets um risavaxnar flutnings-
línur í lofti um þveran Skagafjörð
t.d. hefur einmitt strandað á and-
stöðu heimamanna sem vilja ekki
þetta ferlíki yfir sig. Sömu stjórn-
völd og knúðu þessa einstæðu laga-
setningu í gegnum alþingi síðast-
liðið vor ræða nú þörfina á lögum
sem gera þeim kleift að selja
grunnnet raforkudreifingar til
einkaaðila. Einkavætt Landsnet
myndi öðlast einokunaraðstöðu á
meginflutningi rafmagns í landinu
og jafnframt réttindi til fram-
kvæmda og aðgerða, sem eru hafin
yfir lögsögu sveitarfélaganna í
landinu.
Landsnet verði
í samfélagseigu
Eftir Bjarna
Jónsson »Ríkisendurskoðun
leggur þó einnig til
að Landsnet komist að
fullu og beint í eigu aðila
eins og ríkis og sveitar-
félaga
Bjarni Jónsson
Höfundur er sveitarstjórnarfulltrúi
VG og óháðra í Skagafirði.
Þann 15. mars 1986
var Félag eldri borg-
ara í Reykjavík og ná-
grenni stofnað. Æ síð-
an hefur félagið unnið
mikilvægt starf að
hagsmunamálum
eldri borgara. Þau
voru strax í upphafi
mikil og náðu fljótt til
hóps fólks sem varð
öflugt í umræðunni
um „hin góðu efri ár“.
Við hjá FEB hittum oft fólk sem
hefur upplifað mismunun, jafnvel
byggða á aldursfordómum. Upp-
sagnir á fólki á besta aldri eru oft
fastur liður hjá ákveðnum fyr-
irtækjum, bæði vegna ábyrgðar og
trúar á að fólk geti ekki leyst erfið
verkefni af hendi og þá er reynslan
sú að í kjölfarið á fólk erfitt með að
fá vinnu vegna aldursfordóma.
Fólk sem er aldrað og lendir í að
vera fast á legudeildum spítalanna
hefur ítrekað heyrt og jafnvel fund-
ið fyrir að það teppi flæði spítala í
umræðum í fjölmiðlum. Það er ekki
fólkið sem gerir það heldur það
heilbrigðiskerfi sem við búum við.
Það vita þeir sem vinna við loka-
ferlið á lífsins leið.
Eitt af því sem í upphafi baráttu
félagsins var lögð áhersla á var að
vekja athygli á skorti á hjúkrunar-
heimilisrýmum og var af þeim
ástæðum sett af stað mjög merki-
leg söfnun sem fór fram undir yf-
irskriftinni „Æskan hjálpar ellinni“
með áherslu á að æskan í dag verði
öldruð á morgun. Aðstandendur
söfnunarinnar voru Alþýðu-
samband Íslands, Stéttarsamband
bænda og Þjóðkirkjan. Í átakinu
var tekið dæmi um hversu slæmt
ástand þessara mála var, þar sem
„93 ára gömlum manni var ekið í
sjúkrabörum heim til 83 ára konu
sinnar“ eða „gömul kona sem lá á
sjúkrahúsi og var það kölkuð að
hún rataði ekki í rétt rúm. Hún var
flutt heim þar sem hún bjó ein í
íbúð í háhýsi“. Í kjölfar söfnunar-
innar var Umönnunar- og hjúkr-
unarheimilið Skjól reist á höf-
uðborgarsvæðinu og víða um land
voru síðan reist heimili fyrir aldr-
aða.
Þessar sögur segja okkur hver
staðan var og enn þarf að berjast
og enn heyrum við slæmar sögur af
þrengingum fjölskyldna þegar fólk
kemst í þörf fyrir meiri stuðning og
öryggi á efsta aldursstiginu. Öldr-
uðum hefur fjölgað mikið síðan
Skjól var opnað og síðan hefur
flestum fjölbýlum verið breytt í
einbýli og þar með fækkaði úrræð-
um verulega og hefur ekki verið
byggt upp til móts við þá fækkun.
Fyrir því þarf að berjast.
Lengi hefur líka verið barist
gegn því að fólk missi fjárhagslegt
sjálfstæði þegar flutt er á
hjúkrunarheimili. Því verður ekki
unað lengur. Nú er komið nóg!
Mörg baráttumál hafa í gegnum ár-
in komið upp aftur og aftur eftir
tímbundinn niðurskurð stjórnvalda
á hverjum tíma. Má þar nefna tann-
læknaþjónustu eldra fólks sem er
mjög nauðsynleg en niðurgreiðslur
þar hafa verið óbreyttar árum sam-
an. Nú segir heilbrigðisráðherra að
enn verði að bíða til ársins 2018 því
fyrst þurfi að sinna unglingum
landsins. Það er vissulega gott en
eftir situr fólk sem hefur ekki efni á
að fara til tannlæknis,
sem er óásættanlegt
því samkvæmt síðustu
fréttum er tannheilsa
fólks á efsta aldurs-
skeiðinu slæm og
þarfnast aukinna úr-
ræða. Þetta gengur
ekki. Staðan hefur að-
eins batnað varðandi
niðurgreiðslur á
heyrnartækjum en
þeir sem búnir eru að
missa rétt sinn hjá
stéttarfélögum til
stuðnings á kaupum á heyrn-
artækjum standa frammi fyrir
greiðslum sem eru verulega þungar
ef um gæðatæki er að ræða. Stjórn-
völd mismuna fólki eftir fjárhags-
stöðu þess. Eru það mannréttindi?
Margt annað sem tengist heilbrigð-
ismálum er of kostnaðarsamt fyrir
þá sem minnst hafa milli handanna
eins og ný samantekt hjá ASÍ sann-
ar. Veit þjóðin að fjöldi maka ann-
ast sína nánustu árum saman og
kvartar aldrei? Það er sannað að
það getur leitt til heilsutaps þess
sem tekur að sér umönnunina.
Önnur baráttumál eru líka að fólk
njóti virðingar og mannréttinda
alla ævi og upplifi ekki að talað sé
niður til þess eða með annarri
framkomu. Að ýta fólki út af vinnu-
markaði skerðir oftast kjör þess
verulega og getur þar munað tug-
um þúsunda. Það höfum við bæði
heyrt og séð. Ein tegund virðing-
arleysis er að gert er ráð fyrir að
allir hafi aðgengi að og getu til að
nýta sér tölvur til að vera með.
Mjög margt fólk á ekki tölvu en vill
þá fá skriflegar upplýsingar sem
oft eru ekki til á pappír. Slys í
heimahúsum eru eitt af því sem við
viljum fræða fólk um og hvað beri
að varast. Unnt er að forðast slysin
með smá breytingum heima fyrir.
Aukin vikni og hreyfing er okkur
líka keppikefli því með hreyfingu
daglega má bæta heilsu og færni
mjög mikið. Nýleg skýrsla um
hreyfingu og áhrif hennar er nú í
skoðun hjá sviðum Reykjavík-
urborgar og eru bundnar miklar
vonir við að farið verði í öflugt átak
til að auka möguleika á hreyfingu
fyrir eldra fólk eins og segir í til-
lögum starfshóps sem vann þessa
vönduðu samantekt um stöðuna í
Reykjavík.
Félag eldri borgara í Reykjavík
og nágrenni er öflugt félag með
hátt í 10 þúsund félagsmenn. Mikið
félagsstarf fer fram í félagsheimili
FEB að Stangarhyl 4. Grái herinn
er mættur til leiks og mun styrkja
baráttuna og það er vel. Mjög
margir hringja daglega á skrifstofu
FEB til að fá leiðbeiningar og ráð-
gjöf. Á afmælisári verða fræðslu-
fundir um málefni sem brenna á
flestum okkar félagsmönnum. Bar-
áttan og skemmtunin heldur áfram
meðan þörf er fyrir hana.
Félag sem
tekið er eftir
Eftir Þórunni
Sveinbjörnsdóttur
Þórunn
Sveinbjörnsdóttir
» Öldruðum hefur
fjölgað mikið síðan
Skjól var opnað og síðan
hefur flestum fjölbýlum
verið breytt í einbýli og
þar með fækkaði úrræð-
um verulega
Höfundur er formaður Félags eldri
borgara í Reykjavík og nágrenni.
Nú geta allir fengið
iPad-áskrift
Skráðu þig í iPad-áskrift á
www.mbl.is/mogginn/ipad/