Morgunblaðið - 20.09.2016, Blaðsíða 12

Morgunblaðið - 20.09.2016, Blaðsíða 12
12 DAGLEGT LÍF MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. SEPTEMBER 2016 Þórunn Kristjánsdóttir thorunn@mbl.is Ámeðan ég var að prjóna komeitthvað yfir mig. Mig lang-aði til að gera samkvæmis-kjóla úr íslensku ullinni,“ segir Aðalbjörg Jónsdóttir prjónalista- kona þegar hún rifjar upp hugmyndina að fyrsta prjónakjólnum sem hún hannaði og prjónaði og varð hátísku- vara á áttunda og níunda áratug síð- ustu aldar. Aðalbjörg á ekki í erfið- leikum með að rifja upp ferilinn þrátt fyrir árin 99 ára en hún verður 100 ára 15. desember enda er hún eldhress, stálminnug og stórglæsileg í þokkabót. Aðalbjörg prjónaði af fingrum fram undurfína samkvæmiskjóla, út- prjónaða í fjölbreyttum mynstrum, og eru þeir orðnir á annað hundrað. Þeir voru hátískuvara og sýndir á tískusýn- ingum hér heima og víða erlendis. Vígdís Finnbogadóttir, forseti Íslands, er á meðal þeirra kvenna sem skörtuðu kjólum Aðalbjargar á opinberum vett- vangi en í þeim hópi voru einnig þekkt- ar óperusöngkonur. Saga Aðalbjargar er nú komin á bók og nefnist Prjónað af fingrum fram: undurfínir handprjónaðir við- hafnarkjólar úr íslenskri ull. Höfundur hennar er sagnfræðingurinn Kristín Schmidhauser Jónsdóttir. Í bókinni er greint frá fáguðu handverki og list- sköpun Aðalbjargar sem er samofin lífshlaupi hennar og minningum. Listrænt handbragð Prjónakjólana hannaði Aðalbjörg alla sjálf og einnig prjónaði hún hvern einasta kjól sjálf enda treysti hún sjálfri sér best til verksins. Það tók hana mánuð að prjóna einn kjól sem var úr eingirni. Flestir kjólanna voru í sauðalitunum eins og voru þá í tísku. Ferill Aðalbjargar sem prjóna- listakonu hófst á áttunda áratug síð- ustu aldar þegar hún prjónaði peysur úr eingirni fyrir verslunina Íslenskan heimilisiðnað. Aðalbjörg fór fljótlega að breyta peysunum, prjóna öðruvísi hálsmál og víkka ermarnar eftir eigin höfði. Gerður Hjörleifsdóttir versl- unarstjóri var ekki lengi að koma auga á fágað og listrænt handbragð Aðal- bjargar og unnu þær náið saman í ára- tugi. Fyrsti kjóllinn sem Aðalbjörg prjónaði var sauðsvartur að lit með síð- um ermum og var sýndur á Norrænu heimilisiðnaðarþingi í Reykjavík árið 1977. Kjóllinn var sýndur víða og markar hann upphaf á ferli hennar sem prjónalistakonu. Þessi Norrænu heimilisiðnaðarþing voru alla jafna vel sótt og voru merkur viðburður. Á þessum tíma störfuðu í Norræna heimilis- iðnaðarsambandinu samtök Íslands, Danmerkur, Nor- egs, Finnlands og Svíþjóðar og seinna Færeyja og hald- in voru þing á þriggja ára fresti til skiptis í lönd- unum. Viðþolslaus að prjóna brúðarkjól Hugmyndaauðgi og mikil sköpunarþörf hefur alla tíð einkennt Aðalbjörgu. Áður en hún sneri sér að því að prjóna undurfína við- hafnarkjóla rak hún eigin saumastofu og saumaði fallega sam- kvæmiskjóla skreytt- um perlum og pallíett- um. Hún var þekkt fyrir fallega kjóla og vandaðan frá- gang. Aðalbjörg hefur alla tíð haft gaman af kjólum. „Ég fletti aldrei tískublaði svo ég sé ekki spennt að skoða kjóla,“ segir hún og brosir. Fljót- lega eftir að hún var búin að skapa fyrsta prjónakjólinn var hún staðráðin í að prjóna brúðarkjól. Hugmyndin kom til hennar um hvítasunnuhelgi og því var ekki hægt að komast í búð og útvega garn í fljótheitum. „Ég var svo spennt. Það var ekkert eðlilegt. Ég var búin að reikna þetta allt út,“ segir Að- albjörg og ljómar við tilhugsunina. Hún var viðþolslaus og fannst tíminn lengi að líða þessa helgi því hún gat ekki hafist strax handa. Á þessum tíma þurfti hún fyrst að bera hugmyndina upp við Gerði en sýningarnefnd ákvað hvaða munir skyldu vera á sýningu Ís- lensks heimilisiðnaðar. „Ég var gallhörð á því að mig langaði að gera þetta. En samt fannst mér þetta vitleysa. Ég sagði við Gerði þegar ég hringdi í hana og bar upp hugmyndina að mig langaði að biðja hana um að segja nei við því sem ég ætlaði að segja,“ segir hún og hlær í senn að kappi og efasemdum sem bærðust innra með henni á þessum tíma. Brúðarkjóllinn varð að veru- leika og er stórglæsilegur með slóða. Hann er í eigu Íslensks heimilisiðnaðar og vakti mikla athygli á sýningu. „Það er aldrei hægt að tala við þig þú ert alltaf að telja“ Allar teikningar af kjólunum rissaði Aðalbjörg upp og reiknaði út sjálf og engu mátti skeika, en þess má geta að lykkjurnar í hverjum kjól eru um 500. Hún skoðaði ýmsar prjónaupp- skriftir en bjó til sitt munstur á kjólana eftir eigin höfði. „Þegar ég var búin að ákveða hvaða munstur ég ætlaði að hafa þurfti að reikna út hversu margar lykkjur færu í hvert mynstur. Ég var aldrei með neinar uppskriftir. Ég var með sentímetra- málið, kunni margföldunartöfluna og það dugði mér,“ segir hún. Kjólarnir, mynstur og form áttu hug hennar allan. „Mamma sagði stundum við mig; „Það er aldrei hægt að tala við þig, þú ert alltaf að telja.“ Þetta er sannleikur og hluti af lífi mínu eftir að ég byrjaði að prjóna kjólana,“ segir hún og hlær og bætir við: „Það var svo skrýtið að klukkan fimm á nóttunni þegar ég vaknaði var heilinn alveg á fullu að skapa næsta kjól. Þá var ég best vakandi.“ Frágangurinn á prjónakjólunum var ekki síður mikilvægur. Þegar Aðal- björg hafði lokið við að prjóna kjólinn þvoði hún hann úr mildu sápuvatni, skolaði vel og strekkti á blauta frauð- gínu en með því fékk hún endanlegt lag á kjólinn. Þá kom léttleiki íslensku ullarinnar í ljós. Kjóllinn varð fjaður- magnaður og léttur en spennan hélst samt í ullinni. Einkasýning á Kjarvalsstöðum Aðalbjörg hélt áfram að prjóna kjóla og á árunum 1977-1987 tók hún þátt í fjölmörgum sýningum. Árið 1982 var hún með einkasýningu á kjólunum á Kjarvalsstöðum. „Einar Hákonarson listmálari sagði við mig að ég þyrfti að koma með kjólana á Kjarvalsstaði. Mér datt ekki í hug að það tækist nokkurn tíma. Það mátti búast við því að það yrði ekki gert því yfirleitt var ekki verið með prjónlesi þar. Þetta „Ég var svo spennt, það var ekkert eðlilegt“ Fallegir samkvæmiskjólar úr íslenskri ull voru hátískuvara á 8. og 9. áratug síðustu aldar sem Aðalbjörg Jónsdóttir prjónalistakona hannaði og prjónaði sjálf. Bók um líf og list Aðalbjargar er nýkomin út. Hún á ekki í erfiðleikum með að rifja upp fer- ilinn þrátt fyrir árin 99 sem verða brátt 100 enda eldhress og ern með eindæmum. Samkvæmiskjólar Einkasýning Aðalbjargar á Kjarvalsstöðum árið 1982. Forseti Vigdís Finnbogadóttir, þáverandi forseti Íslands, klæddist kjól Aðal- bjargar í opinberri heimsókn til Danmerkur og hitti Margréti drottningu. Svefn og svefnvenjur ungra barna verða til umræðu í menningarhúsinu Spönginni í dag, þriðjudaginn 20. september, kl. 14-15. Fátt er mikilvægara foreldum með ung börn en að þau nái að sofa vel. Hluti af góðum svefni er að skapa heilbrigðar svefnvenjur og er reglu- festa mikilvæg í því sambandi. Ingibjörg Leifsdóttir, svefnráðgjafi á Barnaspítala Hringsins, fræðir um svefn ungra barna og segir frá því hvaða svefnvenjur hafa reynst for- eldum bestar í gegnum tíðina. Ingi- björg situr í teymi um svefnvanda barna og hefur því mikla reynslu af ráðgjöf við fjölskyldur á því sviði. Foreldrar með ung börn eru hvattir til að mæta og spyrja Ingi- björgu um allt sem þeim liggur á hjarta varðandi svefn og svefnvenjur barna sinna. Svefnráðgjafi ræðir við fólk í Spönginni Svefnvenjur ungra barna Morgunblaðið/Ernir Svefn Fátt er mikilvægara en góður og reglulegur svefn ungra barna. Gunnar Hersveinn, rithöfundur og heimspekingur, og Birta Björnsdóttir blaðamaður verða í heimspekikaffi í menningarhúsinu Gerðubergi í Breið- holti miðvikudaginn 21. september kl. 20 þar sem rætt verður um Friðar- menningu og fréttir. Vald fjölmiðla er víðtækt, efni þeirra og framsetning hefur óumdeil- anleg áhrif á skoðanir fólks og hegð- un stjórnvalda. Gunnar segir m.a. frá muninum á hefðbundnu vopnahléi sem oft er talin lausn og friðarmenn- ingu og Birta Björnsdóttir blaðamað- ur veitir innsýn í aðferðir fréttamiðla, ábyrgð þeirra og gerir grein fyrir reynslu sinni af fréttaskrifum um átök sem standa yfir um þessar mundir. Heimspekikaffi í Gerðubergi Friðarmenning og fréttir Heimspekikaffi Gunnar Hersveinn og Birta Björnsdóttir ræða við gesti.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.