Fréttablaðið - 27.12.2016, Blaðsíða 17

Mikil hækkun kaupmáttar og launa“, „kaupmáttur aldr-ei verið meiri“, „2015 – ár
mikilla launahækkana“. Þetta eru
örfá dæmi um yfirskriftir frétta um
launahækkanir og kaupmáttaraukn-
ingu launa á þessu ári og því síðasta,
en fjölmargar fréttir hafa verið
fluttar af kaupmáttaraukningu. En
hvernig hefur þróun kaupmáttar
verið hjá örorkulífeyrisþegum síð-
ustu ár?
Fjármálaráðherra sagði fjálg-
lega í fjárlagafrumvarpsumræðu
á Alþingi í desember í fyrra að sú
hækkun sem ætluð væri örorkulíf-
eyrisþegum myndi hafa gríðarleg
áhrif á kaupmáttaraukningu örorku-
lífeyris. En þar sagði hann „… verð-
bólgan [hefur] farið minnkandi og
hún hefur verið stöðugt lág sem
hefur tryggt gríðarlega kaupmáttar-
aukningu fyrir launþega og mikla
kaupmáttaraukningu bóta, reyndar
þannig að bætur munu aldrei í sögu
Íslands hafa haft hærri og meiri
kaupmátt en 2016 …“.
Ég hef lengi leyft mér að efast um
að orð fjármálaráðherra um þessa
gríðarlegu kaupmáttaraukningu
yrðu orð að sönnu. Ég bið almenn-
ing um að láta ekki villa um fyrir sér
þegar talað er um prósentuhækkanir,
sem jafnvel gætu í huga einhverra
hljómað háar, því prósentuhækk-
anir á mjög lágan lífeyri þýða afar
lága krónutöluhækkun. En það eru
einmitt krónurnar sem skipta máli í
þessu samhengi. Allir þurfa ákveðna
lágmarkskrónutölu í framfærslu á
mánuði til að geta lifað af í íslensku
samfélagi, krónur sem duga fyrir
fæði, klæði, húsnæði og í tilfellum
örorkulífeyrisþega fyrir lyfjum,
læknisþjónustu og þjálfun.
Við leituðum til Hagfræðistofn-
unar Háskóla Íslands um útreikninga
á samanburði kaupmáttarþróunar
heildartekna örorkulífeyrisþega og
heildarlauna fullvinnandi fólks frá
árinu 2009 til ársins 2015 en tölur
fyrir árið 2016 koma ekki fram fyrr en
á næsta ári og því vantar forsendur til
að reikna út þróunina fyrir árið 2016.
Útreikningar Hagfræðistofnunar
Háskóla Íslands staðfesta þennan
efa, hrekja orð ráðherra um gríðar-
lega kaupmáttaraukningu.
Samanburður við þróun kaup-
máttar fullvinnandi
Útreikningarnir byggjast á tölum
á vef Hagstofu Íslands og Trygg-
ingastofnunar ríkisins (TR). Niður-
staðan er sláandi eins og sjá má á
mynd 1.
Ka u p m átt u r h e i l d a r t e k n a
örorkulífeyrisþega var 9% lægri
árið 2011 en árið 2009 og lækkaði
því mun meira hjá örorkulífeyris-
þegum en hjá launafólki. Hagur
ýmissa hópa fór að vænkast eftir
hrun en örorkulífeyrisþegar sátu
eftir. Samkvæmt frumvarpi til fjár-
laga fyrir árið 2017 segir að „Vax-
andi vinnuaflseftirspurn, miklar
launahækkanir í kjarasamningum,
hagstæð gengisþróun, minnkandi
verðbólga og batnandi kaupmáttur
einkenndu árið 2015“.
Ka u p m átt u r h e i l d a r t e k n a
örorkulífeyrisþega árið 2015 var
nær sá sami og árið 2009, hafði
einungis hækkað um 1%, þrátt fyrir
lága verðbólgu. Hins vegar hafði
kaupmáttur heildarlauna fullvinn-
andi hækkað um 15% á tímabilinu.
Þessar tölur sýna fram á ósamræm-
ið í orðum fjármálaráðherra í lok
árs 2015 um að örorkulífeyrir hafi
hækkað í samræmi við lög á hverju
ári eftir því hvort verðlag eða laun
hafi hækkað meira.
Þróun kaupmáttar óskerts
lífeyris almannatrygginga og
lágmarkslauna
Hagfræðistofnun Háskóla Íslands
Kaupmáttur hefur aldrei verið meiri, fyrir suma
✿ Þróun kaupmáttar heildartekna árin 2009-2015
– Miðgildi heildartekna.
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
100
100
93
91
98
99 99
10198 99
100
103
106
115
n Fullvinnandi n Örorkulífeyrisþegar
100
100 101
105
110
112
116
126
95
101
99 99 100
102
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
✿ Þróun kaupmáttar 2009-2015
n Óskertur lífeyrir n Lágmarkslaun
NÝÁRSTÓNLEIKAR
STÓRSVEITAR REYKJAVÍKUR
GLÆSILEGIR GALATÓNLEIKAR
Leikin vera mörg af þekktustu lögum merkustu
stórsveita swing stílsins s.s. Benny Goodman,
Artie Shaw, Jimmy Lunceford, Cab Calloway,
Charlie Barnet, Les Brown, Glenn Miller,
Duke Ellington og Count Basie.
GESTASÖNGVARAR
Sigríður Thorlacius og Jón Jónsson
SÉRSTAKUR HEIÐURSGESTUR
Ragnar Bjarnason
STJÓRNANDI OG KYNNIR
Sigurður Flosason
Silfurberg Hörpu 4. janúar kl. 20:00
Styrkt af
Miðar á tix.is og í miðasölu Hörpu á harpa.is
Þann 21. desember sl. felldi Evr-ópudómstóllinn veigamikinn dóm varðandi viðskipta-
samning Marokkó og Evrópusam-
bandsins. Dómurinn er á þá leið að
samningurinn nái ekki til varnings
sem framleiddur er í hinu her-
numda landi Vestur-Sahara. Þetta
er stórsigur fyrir Saharawi-þjóðina,
sem berst gegn hernámi lands síns
en að sama skapi mikið áfall fyrir
stjórnvöld í Marokkó.
Vestur-Sahara hefur verið kallað
síðasta nýlendan í Afríku, en Mar-
okkó lagði landið undir sig með
hervaldi eftir að spænskum yfir-
ráðum lauk þar árið 1975. Frá þeim
tíma hefur gegndarlaus rányrkja á
auðlindum Vestur-Sahara átt sér
stað, auk þess sem Marokkóstjórn
hefur reynt að fá alþjóðasamfélagið
til að viðurkenna landvinninga
sína. Hernámið er skýlaust brot á
alþjóðalögum og fer fram í trássi við
samþykktir Sameinuðu þjóðanna,
en hernaðarlegir og efnahagslegir
hagsmunir stórþjóðanna, einkum
Frakka, hefur orðið til þess að Mar-
okkó hefur fengið að fara sínu fram.
Saharawi-fólkið, hinir réttmætu
eigendur landsins, hefur lagt mikla
áherslu á að fríverslunarsamningar
Marokkó við önnur ríki geti ekki
náð til hernuminna svæða og um
það var tekist í dómsmáli þessu.
Fyrir okkur Íslendinga er áhugavert
og um leið gleðilegt að vita að meðal
þeirra gagna sem lágu til grund-
vallar í málflutningnum var yfir-
lýsing utanríkisráðherra Íslands í
umræðum á Alþingi fyrr á þessu ári.
Þar staðfesti Lilja Dögg Alfreðsdóttir
þann skilning Íslands að viðskipta-
samningar við Marokkó tækju ekki
til hernumins lands.
Gott er að sjá svo áþreifanlegt
dæmi um að afstaða Íslands geti
haft bein áhrif til góðs fyrir baráttu
valdalausrar smáþjóðar. Alþingi
hefur falið utanríkisráðherra að
beita sér í málefnum Vestur-Sahara
og tryggja að sjálfsákvörðunarréttur
íbúanna verði tryggður. Vonandi
verður haldið áfram á þeirri braut.
Afstaða Íslands hafði áhrif – Stórmerkur
dómur Evrópudómstólsins
Gott er að sjá svo áþreifan-
legt dæmi um að afstaða
Íslands geti haft bein áhrif
til góðs fyrir baráttu valda-
lausrar smáþjóðar.
Stefán Pálsson
sagnfræðingur
og vinur Vestur-
Sahara
reiknaði enn fremur út þróun
kaupmáttar fyrir óskertan lífeyri
almannatrygginga og lágmarkslaun
frá árinu 2009. Örorkulífeyrisþegi
sem er með óskertan lífeyri hefur
engar aðrar tekjur til framfærslu en
lífeyri almannatrygginga.
Lífeyrisþegar með lágar aðrar
tekjur geta einnig fallið hérna
undir, en vegna „krónu á móti
krónu skerðinga“ geta þeir verið
með sömu heildartekjur og lífeyr-
isþegar sem einungis fá greiddan
óskertan lífeyri.
Nú er svo komið að óskertur
lífeyrir er um 80% af lágmarks-
launum. Rétt er að geta þess að
þrátt fyrir hækkanir síðustu ára
eru lágmarkslaun einungis 260.000
kr. fyrir skatt og duga ekki til mann-
sæmandi framfærslu. Fjármálaráð-
herra hefur svarað því til að hann
myndi ekki treysta sér til að lifa af
lægstu launum og hann mun því
varla treysta sér til að lifa af óskert-
um lífeyri.
Samkvæmt útreikningum Hag-
fræðistofnunar Háskóla Íslands er
kaupmáttur lágmarkslauna fyrir
skatt um 26% hærri 2015 en árið
2009. Kaupmáttur óskerts lífeyris
hefur hins vegar aðeins hækkað um
2% á sama tímabili eins og sjá má á
mynd 2.
Sem sagt ágæti lesandi þá hefur
kaupmáttur óskerts lífeyris engan
veginn haldist í hendur við kaup-
mátt launa. Bilið er mikið. Einstakl-
ingur getur ekki lifað á um 197.000
krónum á mánuði ef hann á að geta
greitt fyrir fæði, klæði, húsnæði auk
lyfja-, læknis- og þjálfunarkostn-
aðar. Þetta er sú upphæð sem gert
er ráð fyrir að óskertur lífeyrir verði
1. janúar næstkomandi samkvæmt
fjárlagafrumvarpi fyrir árið 2017 og
fjármálaráðherra lagði til að örorku-
lífeyrisþegar ættu að lifa á.
Ekki treystir fjármálaráðherra sér
til þess að lifa á þessum fjármunum.
Myndir þú gera það? Finnst þér ekki
að samfélagið okkar eigi að tryggja
langveiku og fötluðu fólki þau kjör
sem þarf til að geta lifað mannsæm-
andi lífi í íslensku samfélagi?
Gleðilega hátíð.
Einstaklingur getur ekki
lifað á um 197.000 krónum
á mánuði ef hann á að geta
greitt fyrir fæði, klæði, hús-
næði auk lyfja-, læknis- og
þjálfunarkostnaðar. Þetta
er sú upphæð sem gert er
ráð fyrir að óskertur lífeyrir
verði 1. janúar næstkomandi
samkvæmt fjárlagafrum-
varpi fyrir árið 2017 og
fjármálaráðherra lagði til að
örorkulífeyrisþegar ættu að
lifa á. Ekki treystir fjármála-
ráðherra sér til þess að lifa á
þessum fjármunum. Myndir
þú gera það?
Ellen Calmon
formaður ÖBÍ
s k o ð u n ∙ F R É T T A B L A ð i ð 17Þ R i ð J u D A G u R 2 7 . D e s e M B e R 2 0 1 6
2
7
-1
2
-2
0
1
6
0
4
:1
7
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
0
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
B
C
9
-8
D
B
C
1
B
C
9
-8
C
8
0
1
B
C
9
-8
B
4
4
1
B
C
9
-8
A
0
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
A

F
B
0
4
8
s
_
2
6
_
1
2
_
2
0
1
C
M
Y
K