Fréttablaðið - 15.09.2016, Blaðsíða 10

Þórunn Halldórsdóttir, formaður
Félags talmeinafræðinga á Íslandi,
segir talmeinafræðinga vinna mikið
með framburðarvandamál og mál-
þroska barna á leik- og grunn-
skólaaldri. En bið eftir aðstoð tal-
meinafræðinga er 12 til 18 mánuðir.
Leikskólastjóri með áratuga reynslu
sem Fréttablaðið ræddi við staðfesti
þetta og sagði mun fleiri börn vera
sein til máltöku í dag en áður og
þurfa aðstoð talmeinafræðings.
„Það eru engar rannsóknir sem
styðja þessar vangaveltur en auð-
vitað hafa samskipti í samfélaginu
breyst á síðustu árum. Við sjáum
aftur á móti klárlega að orðaforði
eldri barna er að breytast og það er
tilfinning margra talmeinafræðinga
að íslenskur orðaforði sé orðinn
minni,“ segir Þórunn.
Anna Ósk Sigurðardóttir er tal-
meinafræðingur í Miðgarði, þjón-
ustumiðstöð í Grafarvogi, sem
þjónustar öll leikskóla- og grunn-
skólabörn í hverfinu. Hún segist mest
verða vör við áhrif enskunnar á mál-
tökuna. „Mjög ung börn eru farin að
horfa á efni á Youtube. Alveg niður í
fjögurra ára gömul. Ég veit ekki hvort
það hafi slæm áhrif á málþroskann,
en við gætum sannarlega verið að
týna íslenskunni.“
Þóra Sæunn Úlfsdóttir talmeina-
fræðingur segist heyra frá mörgum
áttum af áhyggjum varðandi mál-
þroska ungra barna. „Það hefur verið
bent á að þetta byrji strax hjá ung-
börnum, að þau nái ekki tengslum
við foreldra þar sem þau eru sífellt
með símana á lofti. Til dæmis við
brjóstagjöf,“ segir hún en hún hefur
undanfarið fundað með mörgum
leikskólastjórum sem hafa sömu
sögu að segja. „Mörgum finnst for-
eldrar vera of mikið með tækin í
kringum börnin sín í stað þess að
eiga samskipti. Sumir hafa brugðið á
það ráð að biðja foreldra að vera ekki
í símanum þegar þeir sækja börnin.“
Þóra bendir á að bæði foreldrar
og börn verji miklum tíma í tækj-
unum en að foreldrar séu vissulega
fyrirmyndin. „Það þarf að velja allan
skjátíma af kostgæfni. Er maður að
leyfa þeim að fara í tölvuna til að
eyða tíma eða til að læra af því? Allur
skjátími er ónýtur tími ef hann hefur
ekkert markmið.“
erlabjorg@frettabladid.is
12 lítrar
365
Fyrir uppskeruna
50 lítrar
4.190
35 lítrar
3.190
75 lítrar
5.290
35 lítrar
2.995
50 lítrar
3.990
20 lítrar
1.290
Hvítt = fyrir matvælaiðnað
– lok fáanleg
Sími 412 2500 - sala@murbudin.is - www.murbudin.is
Kletthálsi 7, Reykjavík
Fuglavík 18, Reykjanesbæ
12 lítrar
625
Garðkarfa 25L
1.075
50L kr. 1.990
Tia - Garðverkfæri
590 pr stk
Truper 10574
1.895
Hlúaajárn Buf PGH316
1.890
25 stk. 110 lítra ruslapokar
Einnig 200lítra 10 stk. kr. 795 (65my)
995
Samfélag Aukin notkun snjall-
tækja hefur hættur í för með sér fyrir
íslenskuna. Annars vegar er hætta
á að snjalltækjavæðingin dragi úr
mállegum samskiptum barna og full-
orðinna og hins vegar að hún leiði til
aukinnar notkunar ensku í málum-
hverfi barna á máltökuskeiði.
Svona hefst grein Sigríðar Sigur-
jónsdóttur, prófessors í íslensku,
um snjalltækjavæðingu og máltöku
íslenskra barna sem birtist í vef-
ritinu Hugrás. En Sigríður, ásamt
Eiríki Rögnvaldssyni prófessor, hefur
fengið styrk frá Rannsóknarsjóði til
að kanna stöðu íslenskunnar í staf-
rænu umhverfi.
Eiríkur segir tilfinningu margra
vera að áhrif snjalltækja og tækni
séu mikil á máltökuna en engar rann-
sóknir séu til um það.
„Við viljum til að mynda skoða
hvort dregið hafi úr íslensku mál-
áreiti hjá börnum. Því til þess að börn
læri tungumál, þá þurfa þau ákveðið
mikið áreiti á því máli. Við þykjumst
vita að það sé margt í málumhverfi
barna sem hafi breyst á stuttum tíma.
Ung börn sem liggja yfir Youtube og
gagnvirkir tölvuleikir þar sem enska
er töluð gætu haft mikil áhrif.“
Eiríkur segir að annars vegar verði
kannað hversu mikill þrýstingur
komi frá enskunni á málið en einn-
ig hvort viðnám íslenskunnar hafi
minnkað. „Þar sem hún er mögulega
ekki notuð jafn mikið, vegna minni
samskipta.“
Notkun snjalltækja hefur aukist
verulega á Íslandi síðustu ár og þá
sérstaklega meðal yngri barna. Í
SAFT-könnun frá 2013 kom í ljós að
62 prósent íslenskra barna byrji að
nota netið fimm til átta ára, tæp 12
prósent þriggja til fjögurra ára og tvö
prósent eru yngri en þriggja ára. Sig-
ríður bendir á í grein sinni að mikil
notkun snjalltækja hafi mikil áhrif á
samverustundir fjölskyldna á kostn-
að mállegra samskipta. En málleg
samskipti séu nauðsynleg forsenda
máltöku.
Talmeinafræðingar sem Frétta-
blaðið ræddi við tóku undir þessar
áhyggjur íslenskufræðinganna. Þó sé
alls ekki víst hvort börn þrói frekar
með sér málröskun vegna þessa en að
snjalltækjanotkun og færri samveru-
stundir geti vel haft áhrif á málþrosk-
ann, orðaforða og tengslamyndun.
Einnig séu mörg dæmi um að börn
geti tjáð sig betur á ensku en íslensku.
Áhyggjur af máltöku snjalltækjabarna
Talmeinafræðingar, leikskólastjórar og íslenskufræðingar hafa orðið varir við hægari málþroska og minni orðaforða hjá börnum. Segja
snjalltæki ekki mega koma í stað samverustunda. Rannsókn um málfræðileg áhrif stafrænna miðla og tækninýjunga er í undirbúningi.
Við viljum til að
mynda skoða hvort
dregið hafi úr íslensku
máláreiti hjá börnum. Því til
þess að börn læri tungumál,
þá þurfa þau ákveðið mikið
áreiti á því
máli.
Eiríkur Rögnvalds-
son, prófessor í
íslensku
Það þarf að velja allan skjátíma af
kostgæfni. Er maður að leyfa
þeim að fara í tölvuna til að
eyða tíma eða til að læra af
því? Allur skjátími er ónýtur
tími ef hann
hefur ekkert
markmið.
Þóra Sæunn
Úlfsdóttir,
talmeinafræðingur
Þriggja ára gömul rannsókn sýnir að
tvö prósent barna byrja að nota netið
fyrir þriggja ára aldur. Aukin netnotkun
síðustu þrjú ár benda til að hlutfallið
hafi hækkað. NordicPhotos/Getty
Barnavernd Bretar hafa í hyggju
að opna tvö barnahús að íslenskri
fyrirmynd. Í slíkum húsum fá börn
sem hafa þolað kynferðisofbeldi
stuðning og þar tekur sérfræðingur
skýrslur af barninu sem notaðar eru
fyrir dómi.
Amber Rudd, innanríkisráðherra
Breta, segir í viðtali við BBC að
markmiðið með opnun barnahús-
anna sé að læra af þeim kynferðis-
brotahneykslismálum sem Bretar
hafi upplifað í fortíðinni.
Bragi Guðbrandsson, forstöðu-
maður Barnaverndarstofu, segir
við Fréttablaðið að breskar sendi-
nefndir hafi komið hingað tvisvar
á rúmu ári. Fyrst sérfræðingar frá
Kings College í Lundúnum. Síðar
kom fjölmennari sendinefnd með
fulltrúum frá ráðuneytinu, umboðs-
manni barna, saksóknaraembætt-
inu og fleiri embættum.
Bragi segir að nú þegar hafi barna-
hús að íslenskri fyrirmynd verið
opnuð á öllum Norðurlöndunum.
Í sex öðrum ríkjum sé opnun slíkra
barnahúsa í undirbúningi eða
ákvörðun um hana verið tekin.
Barnahús hér á Íslandi hefur
starfað frá 1998 eða í átján ár. Á
fyrri árum voru dómarar tregir til
að nýta sér starfsemi hússins fyrir
skýrslutöku en Bragi segir að sú
staða sé gjörbreytt. „Þetta er orðin
viðurkennd aðferð af hálfu íslenskra
dómara og hefur verið síðustu tvö
til þrjú árin,“ segir hann. Ástæðan sé
fyrst og fremst sú að það hafi orðið
kynslóðaskipti hjá dómurum. „Það
eru komnar yngri kynslóðir dómara
sem hafa frjálslyndari viðhorf,“ segir
hann.
Bragi segir að það hafi orðið ör
þróun í barnarétti á síðari árum.
Dómaframkvæmd Mannréttinda-
dómstóls Evrópu hafi leitt í ljós að
fjallað er um réttindi barna í saka-
málum í þessum dómsúrlausnum
með skýrum hætti. „Við sjáum í
dómaframkvæmdinni að Mann-
réttindadómstóllinn vill að það sé
tekið tillit til sérstöðu barnanna,“
segir Bragi. – jhh
Breytt viðhorf dómara til Barnahúss
Barnahús hefur verið rekið síðan 1998 á Íslandi. FréttABlAðið/VAlli
1 5 . S e p t e m B e r 2 0 1 6 f I m m t U d a g U r10 f r é t t I r ∙ f r é t t a B l a ð I ð
1
5
-0
9
-2
0
1
6

0
4
:3
2
F
B
0
6
4
s
_
P
0
5
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
5
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
0
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
0
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
A
9
3
-9
F
D
0
1
A
9
3
-9
E
9
4
1
A
9
3
-9
D
5
8
1
A
9
3
-9
C
1
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
7
A

F
B
0
6
4
s
_
1
4
_
9
_
2
0
1
6
C
M
Y
K