Fréttablaðið - 22.08.2016, Blaðsíða 13

Guðmundur
Andri Thorsson
rithöfundur
Í dag Og skiliði kvótanum aftur til þjóðarinnar!“ Þannig endaði Bubbi vel heppnað framlag sitt til tónleika
Rásar tvö á menningarnótt eftir
að hafa fengið unga og aldna til að
syngja með sér: „Og þér finnst það í
góðu lagi“ og allur Arnarhóll kyrjaði
með alsæll yfir því að fá að vera með
í svona góðu lagi.
Kvótakerfið er skattheimta
En kvótagreifarnir fá ekkert að vera
með í þeim makindum. Því að kvóta-
kerfið finnst okkur alls ekki vera
í góðu lagi. Þetta er frekar einfalt:
„skiliði kvótanum aftur til þjóðar-
innar“.
Skáldið og söngvarinn fangar það
í orð sem svífur um í blænum ekki
síst þegar sviðið er í þann veginn að
fyllast af vörpulegum Vestfirðingum.
Um hvað snýst kvótakerfið? Tak-
markaðan aðgang að takmörkuðum
gæðum. Það þurfti að draga úr
ofveiði og það þurfti að hagræða í
greininni eftir full rösklega uppbygg-
ingu í kjölfar útfærslu landhelginnar
þegar ekki var þingmaður með þing-
mönnum, að hann gæti ekki skaffað
svo sem eins og einn skuttogara. En
þess var ekki gætt að sú hagræðing
yrði eins sársaukalítil og hægt væri
og að samfélagið allt nyti góðs af
þeirri hagræðingu. Um það var ekk-
ert hirt.
Kvótakerfið er hlið sem sumum er
hleypt inn um, öðrum ekki. Og þeir
sem fengu að fara inn selja hinum
aðgang. Kvótakerfið er skattheimta
nema andvirðið rennur ekki í sam-
eiginlega sjóði landsmanna. Kvóta-
kerfið og „frjáls“ viðskipti með rétt-
inn til að nýta þjóðareignina hefur
í för með sér frelsisskerðingu fyrir
venjulegt fólk að sækja sjóinn nema
með því að greiða skatt til kvóta-
greifa sem geyma svo þennan skatt af
sameign þjóðarinnar í leynihólfum
heimsins og nota hann til að kaupa
sér forréttindi og séraðgang að því
sem ætti að vera almannaeign – og að
borga Davíð Oddssyni tvær milljónir
á mánuði til að skrifa skringilegar
greinar.
Kvótakerfið hafði mikið að segja
um bóluna á árunum upp úr alda-
mótum: Með kvótakerfinu fylltist
allt af peningum sem voru ekki til,
frá mönnum sem höfðu aflað þeirra
með því að selja og veðsetja það sem
þeir áttu ekki: fisk sem ekki var búið
að veiða.
Það er eins og ef ég, sem hef skrifað
nokkrar bækur, rukkaði unga höf-
unda fyrir að fá að skrifa bók. Það
væri nú ekki í góðu lagi.
Enginn samfélagssáttmáli
Það verður ekkert jafnvægi í
þjóðarsálinni – og hvað þá í þjóðar-
búskapnum – fyrr en þjóðin fær
almennt þá tilfinningu að snúið
hafi verið af braut þessarar einka-
skattheimtu. Í kvótakerfinu er að
finna undirrót hins eilífa ósættis
sem ríkir hér á landi. Við gleðjumst
yfir því þegar Gugga og Binni verða
rík af útgerð og fiskvinnslu – en
hví skyldum við samgleðjast þegar
Mummi sonur þeirra selur kvótann
sem bundinn er útgerð þeirra fyrir
trilljónir út úr bænum og flytur til
London að gerast þar gjálífismaður;
skilur gamla plássið sitt eftir í sárum,
fólkið sem sjóinn hafði sótt og
fiskinn verkað, en geymir auð sinn
á aflandseyjareikningi? Hvað er það
nákvæmlega við framferði Mumma
(sem við þekkjum af ótal sögum) sem
ætti að vekja virðingu en ekki forakt?
Þeir eru alltaf biðja um sátt ráð-
herrarnir (ljótt orð: það fyrsta sem
íslensk yfirstétt gerði þegar við
fengum heimastjórn 1904 var að
breyta orðinu „ráðgjafi“ í „ráðherra“
– við ættum að breyta því aftur).
Maður heyrir þá stundum kalla eftir
því að hér sé gerður nokkurs konar
samfélagssáttmáli um kaup og kjör,
velferðarstig og tillitssemi hinna
lægra launuðu við þörf hástéttanna
fyrir ró og næði. Frið á vinnumark-
aði. Jafnvægi. Hófsemi. Það er eins og
ef maður í íbúð fyrir ofan mig væri
með partílæti allar nætur en kæmi
svo til mín og bæði mig að hafa ekki
hátt, því hann langaði að fara að
stunda jóga.
Það fyndist manni nú ekki í góðu
lagi. Það verður engin sátt fyrr en við
fáum á tilfinninguna að afrakstrinum
af þessari sameiginlegu auðlind
sé skipt af réttlæti. Sem er að vísu
vandmeðfarið hugtak – hugsjón en
ekki ástand – og vei þeim stjórn-
málamönnum sem telja sig vita hvar
endastöð réttlætisins sé að finna – en
það gæti til dæmis náð til þess að
sanngjarn hluti af sjávarútvegsgróð-
anum renni til uppbyggingar í þeim
byggðum sem lifað hafa af sjávarút-
vegi mann fram af manni en hafa af
völdum þessa kerfis mátt sjá sjálfa
lífsbjörgina hverfa í hendur braskara
sem kaupa sér bílaumboð í Reykjavík
í morgunmat.
Það gæti til dæmis náð til þess að
fólk fengi á tilfinninguna að sann-
gjarn hluti af arðinum af auðlindinni
renni til þess að byggja upp innviði
samfélagsins sem látnir hafa verið
markvisst grotna niður af stjórn-
málaarmi þeirra afla sem stefna að
samfélagi þar sem þeir ríku geta
keypt sér aðgang að sérþjónustu í
heilbrigðis- og menntamálum.
Þetta er frekar einfalt. Það verður
enginn friður, engin sátt, enginn
sáttmáli fyrr en þann dag er hinn
almenni Íslendingur getur horft
á sjávarútveginn, alla þá miklu
verðmætasköpun sem þar er, hug-
vitið allt og dugnaðinn, og fundið
til örlítils votts af stolti, kinkað kolli
með sjálfum sér og fundist það í góðu
lagi.
Og þér finnst það ekkert í góðu lagi
Kvótakerfið hafði mikið að
segja um bóluna á árunum upp
úr aldamótum: Með kvóta-
kerfinu fylltist allt af peningum
sem voru ekki til, frá mönnum
sem höfðu aflað þeirra með því
að selja og veðsetja það sem
þeir áttu ekki: fisk sem ekki var
búið að veiða.
s k o ð u n ∙ F R É T T a B L a ð i ð 13M Á n u d a g u R 2 2 . Á g ú s T 2 0 1 6
2
2
-0
8
-2
0
1
6
0
4
:3
8
F
B
0
6
4
s
_
P
0
6
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
5
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
3
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
A
4
F
-5
F
3
C
1
A
4
F
-5
E
0
0
1
A
4
F
-5
C
C
4
1
A
4
F
-5
B
8
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
B

F
B
0
6
4
s
_
2
1
_
8
_
2
0
1
6
C
M
Y
K