Dagblaðið Vísir - DV - 16.10.2015, Qupperneq 20

Helgarblað 16.–19. október 2015
Heimilisfang
Kringlan 4-12
6. hæð
103 Reykjavík
fréttaskot
512 70 70fr jál s t, ó Háð dag b l að DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
aðalnúmer
ritstjórn
áskriftarsími
auglýsingar
sandkorn
20 Umræða
Útgáfufélag: DV ehf. • Stjórnarformaður og útgefandi: Björn Ingi Hrafnsson • Ritstjórar: Eggert Skúlason og Kolbrún Bergþórsdóttir
Viðskiptaritstjóri: Hörður Ægisson • Fréttastjórar: Baldur Guðmundsson og Einar Þór Sigurðsson • Umsjónarmaður innblaðs: Sólrún Lilja Ragnarsdóttir
Framkvæmdastjóri : Steinn Kári Ragnarsson • Umbrot: DV ehf. • Prentun: Landsprent • Dreifing: Árvakur
S
kömmu eftir hernámið í
seinni heimsstyrjöldinni fór
allt á annan endann í íslensku
samfélagi vegna samskipta
kvenna við setuliðið. „Ástandsstúlk-
ur“ voru fordæmdar í dagblöðum
og ráðamenn þjóðarinnar töluðu
um að lauslæti og skækjulifnaður
ógnaði íslensku þjóðerni og þjóðar-
sóma. Í kjölfarið var gripið til for-
dæmalausra mannréttindabrota;
sjálfræðis- og frelsissviptinga ungra
kvenna undir yfirskini björgunar.“
Svona hljóðar kynning á mynd Ölmu
Ómarsdóttur, „Stúlkurnar á Klepp-
járnsreykjum“.
Þessi kafli í Íslandssögunni, sem
Alma og hennar félagar fletta ofan
af með gerð heimildamyndarinn-
ar, er hrollvekjandi. Sérstöku ung-
mennaeftirliti og ungmennadóm-
stóli var komið á fót. Sjálfræðisaldur
var hækkaður svo barnaverndarlög
næðu yfir ungar stúlkur. Allt var
þetta gert undir því yfirskini að stúlk-
unum þyrfti að bjarga.
Lögreglukona var ráðin til að
njósna um kynsystur sínar og fjöl-
margar konur voru dæmdar til vistar
á vinnuhælinu á Kleppjárnsreykjum.
Ef íslensk stúlka fór í kvikmyndahús
með hermanni gat hún átt á hættu
að verða tilkynnt til þessara lög-
regluyfirvalda. Jafnvel var tilefni til
grunsemda ef kona vann á stað sem
hermaður sótti.
Mynd Ölmu tekur á þjóðar-
skömm. Njósnað var um 500 ís-
lenskar konur á öllum aldri. Margar
voru dæmdar til vistunar á vinnu-
hælinu og þær beittar valdi þar,
meðal annars með einangrun.
Þetta er hörmulegt mál sem þarf
að upplýsa og fjalla um. Vonandi
kaupir Ríkisútvarpið þessa heim-
ildamynd og gefur þar með allri
þjóðinni kost á að sjá hana.
Katrín Jakobsdóttir, formaður
VG, hefur á þingi vakið máls á því að
rannsaka þurfi aðgerðir stjórnvalda
á þessum tíma. Hér er sett fram ein-
dreginn stuðningur við þessa tillögu
Katrínar. Þetta mál þarf að rannsaka.
Það þarf að aflétta skömminni sem
þessar konur upplifðu og burðuð-
ust með í gegnum lífið. Það þarf að
aflétta skömminni sem ættingjar og
afkomendur upplifa, sumir hverjir
enn í dag. Það þarf að koma þessari
skömm þangað sem hún á heima.
Þetta er þjóðarskömm.
Einn liður í að upplýsa um voða-
verk í sögu þjóðar er að tryggja að
eitthvað sambærilegt endurtaki sig
ekki. Því miður er það sennilega bor-
in von þegar þessi hvatvísa og ref-
siglaða þjóð á í hlut.
En sættumst á að rannsókn upp-
lýsi og upplyfti orðspori þessara
kvenna. Maður fær velgju þegar
maður hugsar til dægurlagatextans
– Það er draumur að vera með dáta.
Það varð að martröð að vera með
dáta. n
Þjóðarskömm
Þetta er ofboðslega
falleg saga
Dagmar Jóhannesdóttir þekkti aftur flöskuskeytið sem dóttir hennar sendi fyrir átta árum. – DV
Ég skil
gremjuna
Vilhjálmur Birgisson, formaður Verkalýðsfélags Akraness, segir ýldufýluna ekki alla daga ársins. – DV
Sennilega fékk ég
mest út úr ferðinni
Rútubílstjórinn Hans Guðmundsson bauð 30 flóttamönnum í dagsferð.
Stúlkurnar á Kleppjárnsreykjum Alma Ómarsdóttir hefur unnið þarft verk með gerð
þessarar myndar.
Leiðari
Eggert Skúlason
eggert@dv.is
„Maður fær velgju
þegar maður
hugsar til dægurlaga-
textans – Það er draum-
ur að vera með dáta. Það
varð að martröð að vera
með dáta.
Sjálfstæðisflokkurinn
án æsku
Hið hægri sinnaða tímarit Þjóð-
mál hefur fengið nýjan ritstjóra,
en Óli Björn Kárason tekur við af
Jakobi F. Ásgeirssyni. Athygli vek-
ur að í fyrsta hefti undir stjórn
Óla Björns er að finna greinar
þar sem lýst er miklum áhyggj-
um af stöðu Sjálfstæðisflokksins
og litlu fylgi ungs fólks við hann.
Óli Björn skrifar greinina „Reykja-
víkurvandi Sjálfstæðisflokks-
ins“ og í fyrirsögn á forsíðu segir
„Sjálfstæðisflokkurinn í kreppu“.
Ingvar Smári Birgisson, fyrrverandi
formaður Heimdallar, skrifar svo
grein undir fyrirsögninni „Flokkur
án æsku“. Og ritstjórnarbréf Óla
Björns hefur fyrirsögnina „Flokk-
ur án æsku er flokkur án framtíð-
ar“ en þar gerir hann grein Ingv-
ars Smára að umtalsefni og deilir
greinilega áhyggjum hans.
„Fullkomlega óeðlilegir
viðskiptahættir“
Ákvörðun Arion banka að selja
10% hlut í Símanum til útvalinna
fjárfesta og viðskiptavina bankans
á mun lægra gengi en varð niður-
staðan í útboði Símans hefur verið
gagnrýnd harðlega. Össur Skarp-
héðinsson, þingmaður Samfylk-
ingarinnar, kallar þetta „fullkom-
lega óeðlilega viðskiptahætti“ þar
sem verið sé að veita „gæðingum
á silfurfati 720 milljónir“.
Össur ætti líka að þekkja það
vel þegar innvígðir komast í þær
aðstæður að geta hagnast vel
í aðdraganda hlutafjárútboðs.
Þannig var greint frá því í Við-
skiptablaðinu árið 2010 að Össur
hefði verið á meðal þeirra sem
ákváðu að selja stofnbréf sín í
SPRON þegar ljóst varð í júlí 2007
að sparisjóðurinn yrði skráður á
markað – og hagnaðist Össur um
tugi milljóna á þeim viðskiptum.
Sömu sögu er ekki að segja um
þá sem keyptu bréfin.
E
kki minnist ég þess að BSRB
hafi reynt að leggja stein í götu
þeirra sem heyja verkfallsbar-
áttu. Ekki á þann hátt sem for-
ysta Alþýðusambands Íslands gerir
nú gagnvart aðildarfélögum BSRB
sem þessa stundina standa í erf-
iðri baráttu. Á fyrsta degi verkfalls
SFR og Sjúkraliðafélags Íslands, til
að knýja á um sameiginlegar kröf-
ur félagsmanna sinna og Lands-
sambands lögreglumanna, er þeim
sendur tónninn!
Óviðeigandi svikabrigsl
Hástöfum kallar forseti ASÍ úr
ræðupúlti að BSRB hafi yfirgefið
„samræmda launastefnu“ verka-
lýðshreyfingarinnar og hagfræðing-
ur sambandsins segir um aðra op-
inbera starfsmenn að „þeir séu
algerlega á annarri plánetu í launa-
þróun“. Samræmda launaþróunin,
sem þarna er vísað til, lýtur að því að
hækka beri lægstu launataxta um-
fram þá hæstu en tilvísun í plánet-
urnar vísar í meint himinhá kjör
framhaldsskólakennara.
Ágreiningur fyrr ….
Ekki er BSRB alsaklaust af því að
kýta ekki við önnur samtök launa-
fólks og hefur í tímans rás oft verið
núningur á milli samtaka. Það þekki
ég af eigin raun sem fyrrum formað-
ur BSRB til margra ára. Erfiðastur og
sársaukafyllstur var ágreiningur við
heildarsamtök háskólamanna, BHM,
í tengslum við svokallaða Þjóðar-
sáttarsamninga árið 1990. Undir-
rótin að þeim ágreiningi var klásúla
sem háskólamenn höfðu sett í sína
samninga frá haustinu áður, að þeir
skyldu sjálfkrafa fá allar hækkanir
sem BSRB-félagar kæmu til með að
semja um næsta hálfan áratuginn
auk ávinnings sem metinn yrði
vegna menntunar, peningaforráða
og stjórnunarálags. Þetta var með
öðrum orðum krafa um sjálfvirkar
hækkanir auk þess sem kjaramunur
á milli háskólamenntaðra og annarra
starfsmanna, þá fyrst og fremst félaga
í BSRB, yrði aukinn. Þetta vildi BSRB
að sjálfsögðu ekki láta átölulaust.
… og ágreiningur nú
Að eðli til gerist hið sama í samn-
ingum ASÍ og SA fyrr á þessu ári
þegar sett er í samning ákvæði sem
beintengdi uppsagnarákvæði inn á
samningsborð annarra félaga. Og
þar með er komið að þeim heiting-
um sem nú eru á lofti. Þegar BSRB
nú neitar að horfa upp á aukinn
launamun í opinbera kerfinu þá
er samtökunum annars staðar frá
brigslað um svik og sagt að allt hið
illa sem kunni að leiða af þessu verði
skrifað á syndaregistur BSRB.
Mismunandi kjaraumhverfi
Nú vil ég virða það við ASÍ að vilja
hækka lægstu taxta umfram aðra. En
þá bið ég lesendur að reyna að skilja
muninn á kjaraumhverfi almenna
markaðarins og hins opinbera. Á
almenna markaðnum eru það fyrst
og fremst lægstu taxtar sem eru
virkir og sums staðar er taxtakerfið
með öllu óvirkt- þar ræður launa-
skriðið eitt. Við þessar aðstæður
verður krafa um hækkun launa ein-
vörðungu krafa um hækkun lægstu
launa. Hjá hinu opinbera er taxta-
kerfi hins vegar við lýði alveg uppúr.
Þeir sem kæra sig kollótta um aukna
mismunun milli hópa, telja mikinn
launamun jafnvel æskilegan, vilja
taxtalaunakerfið fyrir bí. Þess vegna
eigi að semja um lægstu laun en þar
fyrir ofan eigi að gilda einstaklings-
bundnir samningar háðir launa-
skriði eftir aðstæðum á markaði
hverju sinni. Með öðrum orðum,
þessir aðilar gætu hæglega verið
sammála því að fylgja hinni „sam-
ræmdu“ stefnu forseta ASÍ! Þau sem
hins vegar vilja halda í taxtakerfið,
vilja passa upp á það í heild sinni.
Þessarar skoðunar er ég fyrir mitt
leyti. Æskilegt væri að mínu mati að
semja um hver launamunur megi
vera innan kerfisns en inn í frum-
skóginn vil ég ekki halda!
Tilmæli til Alþýðusambands
Íslands
Ég beini því til forystu ASÍ að hafa
skilning á þessari vídd kjarabarátt-
unnar. Hún er ekki tilræði við launa-
jöfnuð, hún er beinlínis í anda launa-
jafnaðar. Ef kallað er eftir samræmdri
launastefnu þá verður að sýna þess-
um veruleika skilning. Síðan eru það
geimbúarnir sem hagfræðingur ASÍ
segir framhaldskólakennara vera
og mun hann þar sérstaklega vísa í
gríðarlegar launahækkanir kennara
á árinu. Samkvæmt mínum upp-
lýsingum höfðu kennarar búið við
meiri stöðnun í kjörum en flestir aðr-
ir hópar hjá hinu opinbera, að ekki
sé minnst á ýmsa hópa á almenn-
um markaði sem notið hafa mikils
launaskriðs undanfarin misseri.
Þetta eru öll ósköpin!
Þrátt fyrir meintar stjarnfræðilegar
hækkanir eru byrjunarlaun fram-
haldsskólakennara 372 þúsund eða
389 þúsund, háð menntun, en með-
altaxtalaun þeirra munu vera 469
þúsund krónur. Það eru vissulega
hærri laun en margir BSRB félagar
búa við, byrjunarlaun sjúkraliða eru
þannig 261 þúsund og meðal grunn-
laun 300 þúsund kr. en byrjunar-
laun lögreglumanns eru 278 þús-
und krónur. Þetta eru upphæðirnar
sem gagnrýnendur eru að hneyksl-
ast yfir! Hver er ábyrgð hákarlanna?
En væri nú ekki rétt að heiðra
þann hluta þjóðfélagsins sem raun-
verulega heldur sig á í háloftun-
um, nefnilega skjólstæðinga Sam-
taka atvinnulífsins, með því að leyfa
þeim að vera með í samanburði á
kjörum á Íslandi? Það eru einmitt
þessir aðilar – hákarlarnir – sem
mest tala um skaðsemi „höfrunga-
hlaups“ kjarabaráttunnar sem þeir
nefna svo. Vandinn er sá að þeirra
sjónarhorn takmarkast við launa-
fólk sem ekki nær hálfri milljón á
mánuði. Hvað á að kalla yfirgang
hákarlanna sem taka til sín milljón-
ir á mánuði hverjum? Þeir eru ófá-
ir á Íslandi, meira að segja ótrúlega
margir, og sennilega hneykslunar-
gjarnasti hluti samfélagsins. Gæti
í þessum hópi legið hin raunveru-
lega ábyrgð á því sem skaðlegt kann
að vera í keðjuverkun á íslenskum
kjaramarkaði? n
Styðjum BSRB-félögin!
Sunnudaginn 18. október
verður safnaramarkaður í
Síðumúla 17 (2. hæð)
kl. 13 - 16
Mynt • Seðlar • Minnispeningar
Barmmerki • Smáprent • Frímerki
Póstkort o.fl.
Sala • Kaup • Skipti
MYNTSAFNARAFÉLAG
ÍSLANDS
Safnaramarkaður
www.mynt.is
sunnudagur
18. október
Í S L A N D S

•
M
Y
N
T S
A F N
A R A F É
L
A
G
•
Ögmundur Jónasson
alþingismaður
Kjallari