Dagblaðið Vísir - DV - 14.08.2015, Blaðsíða 24

Helgarblað 14.–17. ágúst 201524 Umræða
Á
dögunum datt í hendur mér
bók sem ég hafði lengi vit-
að af og oft hefur hvarflað að
mér að skoða, en hún er frá
1988 og heitir „Þjóð í hafti“
og er eftir Jakob F. Ásgeirsson. Ég
hef lesið margt gott eftir Jakob,
ævisögur Kristjáns Albertsson-
ar og Alfreðs Elíassonar auk fjölda
greina, en trúlega aftraði það mér
helst að þar sem Jakob er yfirlýstur
hægrimaður, meðal annars ritstjóri
og útgefandi tímaritsins Þjóðmála,
þá hélt ég að í bókinni væri hann
kannski með hefðbundnar skamm-
ir um ofstjórnartilburði vinstri-
manna og ef til vill verkalýðshreyf-
ingar, sem frjálshyggjumenn vildu
frelsa þjóðina undan.
En þetta reyndist misskilningur:
Bókin fjallar aðallega um tímabilið
á Íslandi frá 1930–60, þegar Fram-
sóknarflokkurinn réð hér mestu,
og með sanni má segja að höf-
undurinn deili helst á
hann; stefna flokksins
var langmest ráðandi
og merkilegt nokk virð-
ist litlu máli hafa skipt
hvort hann var með
vinstrimönnum úr Al-
þýðuflokknum í stjórn,
eða í stjórnarsamstarfi
með Sjálfstæðisflokkn-
um, í þjóðstjórn eða
jafnvel einn í stjórn,
eins og var á tímabili;
bann- og haftapóli-
tík framsóknarmanna
varð alltaf ofan á. Á
þessu þriggja áratuga
tímabili var „öll versl-
un á Íslandi hneppt í
svo harðar viðjar að
ekki mátti flytja bók
til landsins án þess að
biðja yfirvöld um leyfi.
Og ef bókin var pöntuð
áður en menn fengu
skriflegt leyfi í hend-
ur höfðu þeir gerst brotlegir við
landslög. Verslunarhættir þessara
ára voru biðraðir, bakdyraverslun
og svartamarkaður“ (Þjóð í hafti,
bls. 11).
Partílesning!
Bókin er vel og læsilega skrif-
uð eins og vænta mátti, og á köfl-
um raunar drepfyndin, enda sagði
mér maður sem ég ræddi við um
bókina á dögunum að hann tæki
hana stundum út úr hillu í gleð-
skap heima hjá sér og læsi upp
úr henni fólki til skemmtunar, til
dæmis lista yfir það hvað var hrein-
lega bannað að flytja inn til lands-
ins á þessum árum, en það er lang-
ur og kostulegur listi (bls. 39–40,
og 48–49) Sömuleiðis er vitnað í
gráthlægilegar frásagnir samtíma-
manna, meðal annars af því þegar
Aron Guðbrandsson þurfti að ráfa
heilan dag milli ríkisstofnana og
einkaleyfanefnda til að fá keypta
peru í framljós á bílnum sínum
(bls. 105–7).
Vitrir eftir á eða vitlaus pólitík?
Við sem hlæjum að þessu nú njót-
um þess vissulega að geta verið vit-
ur eftir á, og sumpart voru stjórn-
málamenn þessara tíma í erfiðri
aðstöðu, að reyna að stjórna eft-
ir bestu getu á kreppu- og styrj-
aldartímum. En í hina röndina var
hreinlega um að ræða vitlausa og
rangláta pólitík, sem að hluta til
gekk út á að sporna gegn þeirri þró-
un að byggð færðist úr sveitum til
bæjanna („Framsóknarflokkurinn
hefur stöðugt varað við þeim háska
sem liggur í óeðlilegum vexti bæj-
anna“ segir í miðstjórnarályktun frá
fjórða áratugnum). Stjórnarstefnan
gekk út á að hampa landbúnaðar-
framleiðslu á kostnað fiskveiða og
fiskvinnslu, enda var hugmyndin
sú að landbúnaður yrði okkar
helsta útflutningsgrein, og stefnan
gekk líka út á að þrengja að verslun
og koma henni að mestu í hend-
urnar á SÍS. (Í tímariti Samvinnu-
manna sagði: „Kaupmennirnir eru
ekki aðeins óþarfir, heldur lands-
ins verstu ómagar. Kaupmennskan
leiðir til sálarsýkingar og örbirgðar
hjá fjölda fólksins, en samvinnufé-
lagsskapurinn eflir sálarheilbrigði
og almenna velmegun“ (bls 86–7)).
Þjóð í
hafti
Þá og líka nú
Kvótakerfið
„Það byggir á
veiðum einhvers
skipstjóra sem
reri snemma á
níunda áratug
liðinnar aldar.“
Þjóð í hafti „Það mætti vel gefa út aftur
þessa bók sem ég hef hér gert að umræðu-
efni. Og þá með viðbótum að sjálfsögðu, um
höftin sem nú eru enn við lýði.“
Einar Kárason rithöfundur skrifar
Þér að segja