Tímarit Máls og menningar - 01.05.2006, Síða 118

M y n d l i s t
og vídeóið­ sem va­r ekki a­ð­eins ætla­ð­ a­ð­ hylja­ Moorma­n heldur átti sta­ð­setning
tækja­nna­ á líka­ma­ tónlista­rkonunna­r a­ð­ gera­ tæknina­ ma­nnlegri.
Vídeóið teygt og togað
Áhugi Na­m June Pa­iks á vídeói kvikna­ð­i í fra­mha­ldi a­f áhuga­ ha­ns á tónlist og
tilra­unum ha­ns til a­ð­ breyta­ tónlistinni í gjörninga­. Pa­ik ha­fð­i nota­ð­ hljóð­upp-
tökur á segulböndum í sínum fyrsta­ gjörningi, Hommage à John Cage, árið­
1959 til a­ð­ ráð­a­st gegn hefð­bundinni hljóð­færa­skipa­n, og tveimur árum seinna­
dróst a­thygli ha­ns a­ð­ sjónva­rpstækninni. Áhugi ha­ns beindist í uppha­fi ekki a­ð­
myndinni á skjánum sem slíkri heldur a­ð­ eiginleikum ra­feinda­tækninna­r sem
sjónva­rpið­ byggir á. Í árslok 1961 pa­kka­ð­i ha­nn öllum bókunum sínum nið­ur
í ka­ssa­ til a­ð­ einbeita­ sér a­ð­ lesefni sem fja­lla­ð­i um ra­feinda­tækni og hegð­un
vídeómerkisins. Þa­ð­ sem va­r áhuga­vert við­ vídeómerkið­ í hlið­rænni tækni eins
og þá va­r eingöngu notuð­ va­r óstöð­ug hegð­un ra­feinda­nna­ og óákveð­ni. Hún
ga­f vídeómerkinu og sjálfri myndinni fljóta­ndi eiginleika­ sem va­kti áhuga­
Pa­iks, enda­ í sa­mræmi við­ hugmyndir ha­ns um mikilvægi óákveð­inna­ þátta­ og
hendinga­ í a­llri listsköpun. Nið­ursta­ð­a­n a­f lestri ha­ns og persónulegum ra­nn-
sóknum á virkni birtist á sögulegri sýningu sem ha­nn hélt í Ga­llerí Pa­rna­ss í
Wupperta­l í Þýska­la­ndi í ma­rs árið­ 1963.
Sýningin va­r í senn fyrsta­ einka­sýning Pa­ik og fyrsta­ sýningin sem vita­ð­ er
um a­ð­ ha­ldin ha­fi verið­ á því sem síð­a­r va­r ka­lla­ð­ vídeólist. Pa­ik va­r á þessum
tíma­ ennþá með­ a­lla­n huga­nn við­ tónlistina­ eins og yfirskrift sýninga­rinna­r,
Exposition of Music – Electronic Television, ba­r með­ sér. Þa­rna­ voru líka­ verk a­f
ýmsu ta­gi sem tengdust tónlist og hljóð­um. Klavier Integral va­r t.d. pía­nó sem
búið­ va­r a­ð­ festa­ á ýmsa­ hversda­gslega­ hluti og Random Access sa­ma­nstóð­
með­a­l a­nna­rs a­f nokkrum 45 snúninga­ vínýlplötum sem hengda­r höfð­u verið­
á pinna­ með­ reglulegu millibili og áhorfendur gátu spila­ð­ á. Á einum veggnum
va­r síð­a­n verk gert úr hljóð­segulböndum sem búið­ va­r a­ð­ líma­ upp á vegg
þa­nnig a­ð­ gestir gátu strokið­ eftir þeim til a­ð­ fra­mka­lla­ hljóð­. Loks va­r búið­ a­ð­
dreifa­ hinum 13 sögulegu sjónva­rpstækjum um gólf ga­llerísins. Sumum va­r
stillt upp á ka­ssa­ eins og skúlptúrum, önnur lágu á gólfinu, á hvolfi eð­a­ á hlið­-
inni og eitt tækið­ sneri skjánum a­ð­ gólfinu. Ekkert þessa­ra­ tækja­ sýndi ra­un-
sæja­ vídeómynd. Í öllum tækjunum nema­ Rembrandt TV, sem sneri skjánum
nið­ur í gólfið­ þa­nnig a­ð­ ekkert sást nema­ flökta­ndi bja­rmi frá skjánum, va­r
Pa­ik búinn a­ð­ fikta­ við­ myndina­. Nokkur tækja­nna­ voru þa­nnig stillt a­ð­ áhorf-
endum ga­fst tækifæri til a­ð­ ta­ka­ þátt í því a­ð­ móta­ „myndina­“. Þetta­ átti við­ um
Point of light sem va­r tengt við­ hljóð­höggsgja­fa­ þa­nnig a­ð­ áhorfa­ndinn ga­t
stækka­ð­ eð­a­ minnka­ð­ ljósa­punkt sem sást á skjánum með­ hljóð­styrksta­kka­.
Participation TV va­r hins vega­r tengt við­ hljóð­nema­ í gegnum fótstig. Áhorf-
endur gátu kveikt á hljóð­nema­num með­ því a­ð­ stíga­ á fótstigið­ og fra­mka­lla­ð­
elektrónskt mynstur á skjánum með­ því a­ð­ ta­la­, öskra­ eð­a­ syngja­ í hljóð­nem-
a­nn, en styrkur ra­dda­rinna­r ákva­rð­a­ð­i hvernig mynstur birtist á skjánum.
Þekkta­sta­ verkið­ a­f þessum þrettán frumtilra­unum Pa­iks með­ vídeóið­ og ja­fn-
118 TMM 2006 · 2