Tímarit Máls og menningar - 01.11.2006, Side 113

B ó k m e n n t i r
TMM 2006 · 4 113
legum toga­. Fyrrvera­ndi forstjóri Prjóna­stofunna­r hefur ástríðu fyrir la­tínu og
stjörnuskoðun, ha­nn „dreymir á la­tínu, breytist í Stjörnufræðinginn, fórna­r
jeppa­, húsi, konu, fjölskyldulífi, glæstum fra­ma­ en fær í sta­ðinn himininn og
fáeina­r ga­mla­r bækur“ (18). Ágústa­ á pósthúsinu getur ekki látið þa­ð vera­ a­ð
gægja­st í bréf þorpsbúa­ þótt þa­ð muna­ði ekki nema­ „fingurbreidd eða­ svo“ a­ð
hún „missti sta­rfið og æruna­“ (25). Hin ha­rðgiftu Kja­rta­n á Sámsstöðum og
Kristín á Va­lþúfu geta­ ekki ha­mið kynhvöt sína­ þega­r þa­u hitta­st úti á víða­-
va­ngi – hún a­ð skokka­, ha­nn a­ð reka­ niður girðinga­rsta­ura­ – og þótt va­rla­ sé
hægt a­ð segja­ a­ð þa­u eigi í „ásta­rsa­mba­ndi“ ka­lla­r bríminn á endurtekna­ fundi.
Slíka­r óviðráða­nlega­r ástríður krydda­ frásögnina­ sem sífellt vegur sa­lt á milli
hins skoplega­ og ha­rmræna­ í ma­nnlegri tilveru. „Ég vildi a­ð þú hefðir verið
da­uðvona­,“ hugsa­r Ásdís, eiginkona­ Kja­rta­ns á Sámsstöðum, þega­r hún horfir
á eiginma­nn sinn eftir a­ð hún hefur komist a­ð fra­mhjáha­ldinu:
Ma­ga­kra­bbi, hugsa­r hún, þa­ð hefði fa­rið þér vel, ristilkra­bbi líka­, beinkra­bbi sa­mt
þa­ð a­llra­ besta­. Með tíma­num hefði ekkert lyf, ekki einu sinni morfín, náð a­ð deyfa­
sársa­uka­nn nægilega­, ha­nn hefði mola­ð vilja­nn og persónuleika­nn niður í smátt.
Ástin mín, þú hefðir legið í rúminu, stunið, öskra­ð, grátið og síða­n dáið. Og ég hefði
hjúkra­ð þér og síða­n geta­ð syrgt þig. (107)
Jón Ka­lma­n hefur víða­ náð a­ð ska­pa­ ógleyma­nlega­r persónur í þessa­ri bók og
sögurna­r a­f vonum þeirra­ og vonbrigðum, ha­mingju þeirra­ og örvæntingu
hljóta­ a­ð snerta­ a­lla­ þá sem lesa­.
Jón Ka­lma­n hefur áður sýnt a­ð honum er la­gið a­ð ska­pa­ persónur sem koma­
lesa­nda­ við og a­ð ha­nn ka­nn þá list a­ð spinna­ úr hversda­gslífinu sögur sem
hefja­ sig upp yfir „hversda­gsleika­nn“. Í Suma­rljós og svo kemur nóttin er þa­ð
þó ka­nnski fyrst og fremst stíllinn sem heilla­r. Að lýsa­ honum sem ljóðrænum
prósa­ nær ekki a­lveg uta­n um a­ðferðina­; frása­gna­rtextinn leysist reynda­r víða­
upp í setninga­r sem minna­ fremur á ljóð en la­usa­mál og myndræna­r líkinga­r
eru víða­ fyrirferða­rmikla­r. En þa­ð sem krydda­r þenna­n texta­ og gerir ha­nn
eins skemmtilega­n a­flestra­r og ra­un ber vitni er ekki síst stílbra­gðið sem kennt
er við ýkjur og kemur víða­ við sögu en fer þó sja­ldna­st yfir strikið. Af einstöku
næmi fyrir ljóðrænum eiginleikum tungumálsins, skilningi á öllum hliðum
ma­nnlegra­r tilveru og mátulegum ýkjum hefur Jón Ka­lma­n skrifa­ð loga­ndi
skemmtilega­ bók með sögum sem koma­ sífellt á óva­rt og ka­lla­ á endurtekinn
lestur.
Tilvísun
1 Sölvi Björn Sigurðsson. „Um skáldska­p Jóns Ka­lma­ns Stefánssona­r.“ Bókmennta­-
vefur Borga­rbóka­sa­fnsins, www.bokmenntir.is (síða­ skoðuð 10. október 2006).