Fréttatíminn - 10.06.2016, Blaðsíða 22

Síðasta sumar var eitt það erfiðasta
í klósettsögu þjóðarinnar. Ferða-
menn gengu örna sinna í þjóðar-
grafreitum jafnt sem í bakgörðum
íbúðarhúsa, enda engin aðstaða í
boði til að tefla við páfann í ró og
næði. Nú stefnir í að önnur eins hol-
skefla gangi yfir landið, en erum við
nokkuð betur undirbúin en í fyrra?
„Það vilja allir salernisaðstöðu og
það eru allir sammála um að hana
vanti, en það er mjög dýrt að koma
henni upp og ekki síst að reka hana,“
segir Snævarr Örn Georgsson, verk-
fræðingur hjá verkfræðistofunni
Eflu, sem hefur gert tvær skýrsl-
ur um klósett sem birtust í síðasta
mánuði og von er á fleirum. „Allir
aðilar vita hvað þetta kostar og því
eru þeir tregir við að
bjóða sig fram, því
enginn fær neitt
til baka með beinum
hætti.“
Verkfræðingar eru þó ekki þeir
einu sem fylgjast vel með salernis-
þörfum þjóðarinnar þessa dagana.
Anna Lilja
Torfadóttir, leiðsögumaður og
meistaranemi í upplýsingafræði,
heldur úti heimasíðunni „Mér er
mál að pissa: Klósettaðstaða á Ís-
landi,“ þar sem finna má yfirlit yfir
aðstöðuna víða um land.
„Hugmyndin var að fólk gæti flett
þessu upp, og það hefur verið talað
um að gera app,“ segir Anna Lilja.
„Það er ekki lengur hægt að treysta
á bensínstöðvarnar, það verður að
vera hægt að stoppa utan opnunar-
tíma. Ég held að ástandið hafi ekki
mikið batnað síðan í fyrra.“
Alþjóðlegi klósettdagurinn
Anna hefur þó lært eitt og annað
af rannsóknum sínum. „Mér fannst
áhugavert að komast að því að al-
þjóðlegi klósettdagurinn er til, og
Fortíð og framtíð klósetta
Allir vilja klósett en enginn
vill borga fyrir þau. Bara
pappírinn kostar margar
milljónir á ári. Gæti úrgang-
ur manna og dýra orðið að
bensíni framtíðarinnar?
150 ára saga klósettsins á
Íslandi.
Valur Gunnarsson
valurgunnars@frettatiminn.is
að það eru fleiri í heiminum sem
hafa aðgang að farsímum en viðun-
andi salernisaðstöðu. Það er aldrei
að vita hvort maður haldi daginn
hátíðlegan í haust, þetta er bara
eitthvað sem þarf að vera í lagi.“
Klósettdagurinn hefur verið gerð-
ur opinber af Sameinuðu þjóðun-
um og er haldin hátíðlegur þann
19. nóvember ár hvert, en þann dag
voru samtökin „World Toilet Org-
anization“ stofnuð árið 2001. Berj-
ast þau fyrir jöfnu aðgengi að sal-
ernum og hreinlæti þeim tengdum,
en um 2.4 milljarðar manna í heim-
inum í dag eru án þessarar grunn-
þjónustu.
Fleiri fræðimenn hafa sýnt mál-
efninu áhuga. Walter Hjaltested hjá
PK arkitektum skrifaði BA ritgerð
sem heitir því einfalda nafni „Kló-
sett“ þar sem hann fer yfir sögu fyr-
irbærisins.
Fornar menningarþjóðir, á borð
við Forn-Egypta, Rómverja og
Indusmenn, bjuggu yfir holræsa-
kerfum, en vatnsklósettið var ekki
fundið upp fyrr en árið 1596 af
Englendingnum John Harington.
Var það aðeins framleitt í tveim
eintökum og Elísabet I. Englands-
drottning var ein fyrsta manneskja
sögunnar til að pissa í vatnsklósett.
Uppfinningin nefndist „water clos-
et“ og enn eru klósett þar í landi
merkt „W.C.,“ en íslenska orðið
„klósett“ er dregið af því í gegnum
dönsku.
Klósettið kemur til Íslands
Það var fyrst á 19. öld sem klósettið
fór að þróast í það horf sem við
þekkjum í dag. Skálin varð gerð úr
postulíni, skólprör úr steyptu járni
voru lögð og vatnslás kom í veg fyr-
ir að óþefur bærist upp úr þeim. Í
fyrsta sinn var hægt að hafa salern-
in innandyra.
Fáar fornleifaheimildir hafa
fundist um klósettnotkun Ís-
lendinga fyrr á öldum. Er almennt
talið að menn hafi gert þarfir sínar
í náttúrunni eða í gripahúsum, og
jafnvel að kolla hafi verið sett upp
undir stólsetu þar. Útikamarinn
varð ekki algengur fyrr en á seinni
hluta 19. aldar, á sama tíma og kló-
settmálin í Evrópu voru að komast
í nútímalegt horf.
„Í byrjun 20. aldar var byrjað að
leiða vatn inn í hús og þá var hægt
að hafa salerni innandyra. Fram að
því varð að pissa í skál eða úti fjósi,“
segir Walter. Klósettvenjur eru þó
ekki allsstaðar eins.
„Víða þykir eðlilegt að aðskilja
klósett frá baði. Í Japan er miklu
meiri kúltúr fyrir böðum, þar
Margvíslegar lausnir
Snævarr Örn Ge-
orgsson. Umhverfis-
verkfræðingur hjá
Eflu. Vinnur hörð-
um höndum við að
vinna bug á klósett-
vandanum, en engar
ódýrar lausnir eru til.
Walter Hjaltested.
Arkitekt sem vill
falleg klósett sem
jafnvel væri hægt að
nýta úrganginn úr.
Anna Lilja Torfa-
dóttir. Er að velta
því fyrir sér að búa
til app sem vísar
mönnum sem er mál
stystu leið á kamar-
inn.
Kári Jónasson.
Leiðsögumaður og
fyrrverandi frétta-
maður. Vill að ríkið
niðurgreiði klósett,
enda hefur það ríf-
legar skatttekjur af
ferðamönnum.
vilja menn ekki blanda saman
hinu trúarlega baði og saurlosun.
Í Bandaríkjunum er þetta eins og
við höfum það og er gert til að spara
pláss fyrir lagnir, praktísk lausn þó
sjálfum finnist mér hitt vera betra.“
Walter segist bjartsýnn á klósett-
framtíð landsins:„Mér finnst kló-
settið sem rými frekar vanmetið
hérlendis. Í Noregi eru arkitektar
fengnir til að hanna klósettaðstöðu
þar sem er unnið með staðina sem
hún er byggð á. Hér er til dæmis
lítil klósettbygging á Þingvöllum
þar sem fallegt útsýni er yfir vask-
ana og svipað var í gamla skálanum
í Hrútafirði. Við þurfum að gyrða
okkur í brók þegar kemur að því
hvernig salernisaðstaða á að vera.
Þetta er brýnt verkefni sem hægt er
að leysa á flottan hátt.“
Bestu og verstu klósett landsins
Ekki eru allir ánægður með stöðu
mála eins og þau eru í dag „Stað-
22 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 10. júní 2016