Fréttatíminn - 10.06.2016, Blaðsíða 26

Það er ekki sjálfgefið að nafn sem
hæfir hvítvoðungi hæfi einnig aldr-
aðri manneskju, og öfugt. Vissu-
lega er möguleikinn fyrir hendi að
breyta nafni einu sinni á lífsleiðinni
en almennt hafa foreldrar það þó
ekki í huga þegar þeir velja börnum
sínum nafn heldur hitt að nafnið
fylgi barninu út ævina. Yfirleitt rík-
ir mikil forvitni yfir því hvað nýfætt
barn á að heita og hér á landi hef-
ur skapast sá siður að halda nafni
barns leyndu fram að skírn eða
nafngjöf og eykur það enn á spennu
og dulúð í kringum nafngjöfina.
Smekkur fólks, þegar kemur að
nöfnum, er ólíkur og fólk hefur iðu-
lega sterkar skoðanir á þeim. Nafn er
hluti af sjálfsmynd þess sem nafnið
ber og foreldrarnir sem völdu nafnið
gerðu það eftir sinni bestu sannfær-
ingu, velja það sem þeim finnst fal-
Anna Sigríður
Sól Magnúsar
Guðrúnardóttir
Í barnasáttmála Sameinuðu
þjóðanna er kveðið á um að
öll börn eigi frá fæðingu rétt
til nafns enda er það svo að
flestir foreldrar verja mikl-
um tíma í það að leita að
rétta nafninu fyrir barn sitt.
Steinunn Stefánsdóttir
ritstjorn@frettatiminn.is
legast og best. Niðrandi ummæli um
nöfn geta því verið særandi bæði fyr-
ir nafnberann og þann eða þau sem
völdu nafnið. Samt sem áður er vin-
sæl dægradvöl að hlæja að nöfnum
og hneykslast á þeim og viss passi
er að þegar mannanafnanefnd birt-
ir úrskurði sína þá eru sagðar af því
fréttir og hneykslast bæði á þeim
nöfnum sem leyfð eru og er þar með
bætt á mannanafnaskrá og hinum
sem ekki eru leyfð.
Í umræðum um slíkar fréttir má
oft heyra það sjónarmið að leggja
beri mannanafnanefnd niður og
einnig að það sé alveg séríslenskt að
hafa lög um mannanöfn og sérstaka
nefnd sem tekur afstöðu til þess
hvaða nöfn má gefa. Svo virðist sem
margir telji að mannanafnanefnd
sitji við borð og velji og hafni nöfn-
um eftir geðþótta.
Opin mannanafnalög
Lög um mannanöfn hafa verið í
gildi á Íslandi í rúmlega 100 ár og
þau lög sem nú gilda voru sett árið
1996 og hefur verið breytt nokkrum
sinnum síðan, síðast árið 2014. Vor-
ið 2015 var svo lagt fram róttækt
frumvarp til breytinga á nafnalög-
um, frumvarp sem ætlað var að
gefa nafngjafir frjálsar, til dæmis
með því að hætta að kyngreina eig-
innöfn og hverfa frá banni við því
að taka upp ættarnöfn. Þá á sam-
kvæmt frumvarpinu að leggja niður
mannanafnanefnd.
Þróunin hefur verið í átt til aukins
frelsis um nafngjöf, bæði hérlendis
og annars staðar. Þau mannanafna-
lög sem nú gilda hér á landi eru í
raun fremur opin. Meginreglan
er sú að öll nöfn eru leyfð ef þau
taka eignarfallsendingu, samræm-
ast íslensku hljóðkerfi og eru staf-
sett samkvæmt íslenskri stafsetn-
ingarhefð. Þá er liðin tíð að fólki af
erlendum uppruna sem fær íslensk-
an ríkisborgararétt sé gert að taka
upp íslenskt nafn.
Talsvert er um að foreldrar búi
sjálfir til nöfn sem eru þá ekki á
mannanafnaskrá. Mannanafnanefnd
samþykkir slík nöfn ef þau geta tekið
íslenska eignarfallsendingu, hljóða-
samsetning eða hljóðskipan er í sam-
ræmi við íslensku og ritháttur þeirra
einnig.
Á síðu innanríkisráðuneytis um
mannanafnanefnd má lesa eftirfar-
andi um helstu verkefni nefndar-
innar.
1. Að semja skrá um eiginnöfn og
millinöfn sem teljast heimil skv. 5.
og 6. gr. laga um mannanöfn og
er hún nefnd mannanafnaskrá. …
Skráin er uppfærð eftir hvern fund
mannanafnanefndar.
2. Að vera prestum, forstöðumönn-
um skráðra trúfélaga, Þjóðskrá
Íslands og forsjármönnum barna til
ráðuneytis um nafngjafir og skera úr
álita- og ágreiningsefnum um nöfn
samkvæmt lögum um mannanöfn.
3. Að skera úr öðrum álita- eða
ágreiningsmálum sem upp kunna að
koma um nafngjafir, nafnritun og
fleira þess háttar.
Raunin er sú að margfalt fleiri
nöfn sem koma til úrskurðar
mannanafnanefndar eru sam-
þykkt en hafnað enda er það svo
að þrátt fyrir að agnúast sé út í það
að í gildi séu lög um mannanöfn og
að mannanafnanefnd sitji þá snýst
gagnrýni á mannanafnanefnd
oftast um nöfn sem eru leyfð
fremur en nöfn sem ekki eru
leyfð.
Meginástæða þess að nöfnum er
hafnað er að beyging þeirra eða
stafsetning samræmist ekki ís-
lensku. Svonefndu amaákvæði sem
snýst um að nafn megi ekki vera
þannig að það geti orðið nafnbera
til ama, hefur afar sjaldan verið
beitt. Nýjasta dæmi um nafn sem
Barn
Í barnasáttmála Sam-
einuðu þjóðanna er
kveðið á um að öll börn
eigi frá fæðingu rétt til
nafns.
Nafn er hluti af sjálfs-
mynd þess sem nafnið
ber og foreldrarnir sem
völdu nafnið gerðu það
eftir sinni bestu sannfær-
ingu.
Talsvert er um að
foreldrar búi sjálfir til
nöfn sem eru þá ekki á
mannanafnaskrá.
Fullorðinn
Þá er liðin tíð að fólki
af erlendum uppruna
sem fær íslenskan rík-
isborgararétt sé gert að
taka upp íslenskt nafn.
Millinafn líkist ættarnafni
að því leyti að þau eru
ekki kyngreind eins og
eiginnöfn en kenninafn
er alltaf haft á eftir milli-
nafni.
Heimilt er að nota eignar-
fallsmynd af eiginnafni
foreldris sem millinafn, til
dæmis Sigurðar eða Láru.
26 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 10. júní 2016
Í ÖLLUM VERSLUNUM BYKO
Laugardaginn 11. júní frá 12-15
FJÖLDI
TILBOÐA!
FJÖLDI TILBOÐA Á BYKO.IS