Fréttatíminn - 16.09.2016, Blaðsíða 20

20 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 16. september 2016
með þessum orðum: “Vá. Vel að
orði komist.” Axelrod svaraði um
hæl, og benti á að hið sama hlyti að
gilda um Trump: Hann hefði ekki
enn birt neinar upplýsingar um
heilsufar sitt, né hefði hann birt
skattaframtöl sín, nokkuð sem all-
ir forsetaframbjóðendur hafa gert
um áratuga skeið, þar á meðal Clint-
on. Og þó að Clinton hefði haldið
lungnabólgunni leyndri hefði hún
birt upplýsingar um heilsufar sitt
og sjúkrasögu fyrir nærri ári síðan.
Conway skipti þá snarlega um gír:
Trump ætti heimtingu á að friðhelgi
einkalífs hans væri virt.
Réttmætar spurningar
Þó bent hafi verið á að það sé eðli-
legt að forsetaframbjóðendur veik-
ist eins og annað fólk, og því sé frá-
leitt að dæma Hillary úr leik vegna
lungnabólgu, eða Trump vegna
þess að hann sé kominn á áttræðis-
aldur, eru spurningar um heilsufar
frambjóðenda fyllilega réttmætar.
Að vísu er það frekar nýtilkomið
að forsetaframbjóðendur birti ítar-
legar upplýsingar um heilsufar sitt,
því þá hefð er í raun aðeins hægt að
rekja aftur til 1996, en síðan þá hafa
frambjóðendur veitt fjölmiðlum að-
gang að heilsufarssögu sinni.
Yfirleitt hafa frambjóðendur látið
nokkurra blaðsíðna skýrslu duga
þar sem farið er yfir heilsufarssögu
þeirra og því lýst hvert líkamlegt
ástand frambjóðandans er miðað
við aldur. Ef kjósendur hafa efa-
semdir um heilsufar frambjóðenda
geta þeir hins vegar þurft að ganga
lengra, eins og John McCain gerði
í aðdraganda kosninganna 2008.
McCain, sem hafði látið fjarlægja
húðkrabbamein birti yfir þúsund
blaðsíður af gögnum til að sanna að
hann væri fullfrískur.
Hvorki Clinton né Trump hafa í
raun birt nokkra skýrslu. Í júlí 2015
birti Clinton bréf frá lækni sínum
þar sem heilsufari hennar var lýst
með almennum hætti og vottað að
hún væri „fullfrísk 67 ára kona“
sem væri „hraust og við góða heilsu
og fullfær um að takast á við starf
forseta Bandaríkjanna.“
Neyðaráætlun
Það var ekki aðeins aðsvif Clinton
síðustu helgi sem vakti spurningar
um hvort Clinton væri raunverulega
við jafn góða heilsu og af hafði ver-
ið látið. Fjölmiðlar höfðu veitt því
athygli undanfarnar vikur að hún
virtist oft uppgefin, og hún hefur
nokkrum sinnum þurft að gera hlé á
ræðum til að hósta. Þetta, ásamt því
að hún hélt lungnabólgunni leyndri,
hleypti svo af stað vangaveltum um
að veikindi hennar kynnu að vera
miklu alvarlegri en af hafði verið
látið. Í spjall- og fréttaskýringaþátt-
um kapalsjónvarpsstöðvanna upp-
hófust því bollaleggingar um að ef
heilsu hennar hrakaði frekar myndi
Clinton allt eins þurfa að draga fram-
boð sitt til baka.
Einn þeirra sem velti þessu upp
var Don Fowler, fyrrum formaður
landsnefndar Demókrataflokksins
en hann sagði í viðtali við politico.
com að flokkurinn yrði þegar í stað
að hefjast handa við undirbúning að
neyðaráætlun um val á nýjum fram-
bjóðanda. Ástæða þess að Fowler vill
að flokkurinn búi sig undir hugsan-
legt brotthvarf Clinton er að það
er hægara sagt en gert að skipta út
frambjóðanda á lokametrum kosn-
ingabaráttunnar og reyndar má
segja að það sé nánast ógerlegt.
Flókin og áhættusöm aðgerð
Eftir landsfundi f lokkanna bár-
ust fréttir af því að áhrifafólk inn-
an Repúblíkanaflokksins væri að
kanna hvernig flokkurinn færi að
því að velja nýjan frambjóðanda ef
Trump ákvæði skyndilega að draga
framboð sitt til baka. Ekkert varð
úr þeim bollaleggingum, enda dró
Trump framboð sitt ekki til baka þó
að margir í forystu flokksins vonuðu
að svo yrði. Og þó þeim hefði orðið
að ósk sinni voru margir sem bentu
á að það væri í raun of seint að ætla
að velja nýjan frambjóðanda um
miðjan ágúst.
Ástæðan er meðal annars sú að
reglur flokkanna gera í raun ekki ráð
fyrir því að sú staða geti komið upp
að skipta þurfi um frambjóðanda
eftir landsfund. Þó reglur flokkanna
kveði á um að miðstjórn landsnefnd-
ar flokkanna geti skipað nýja fram-
bjóðendur til forseta eða varaforseta
ef annar hvor dregur framboð sitt til
baka sjálfviljugur, eða ef hann and-
ast, er mjög óljóst hvernig þetta val
myndi fara fram.
Svipað fyrirkomulag er hjá báð-
um flokkum: Ef forsetaframbjóð-
andi eða varaforsetaframbjóðendur
flokkanna látast eða draga framboð
sitt til baka kemur það í hlut lands-
stjórnar flokkanna að velja arftaka
þeirra. Boðun slíks fundar og at-
kvæðagreiðsla yrði hins vegar nokk-
uð flókin. Meðlimir miðstjórnar
landsnefndar Repúblíkanaflokksins
eru 168 talsins, og hver þeirra myndi
hafa atkvæðavægi í hlutfalli við
fjölda landsfundarfulltrúa þess fylk-
is sem viðkomandi er fulltrúi fyrir. Í
miðstjórn landsnefndar Demókrata-
flokksins sitja 447 manns, og til að
fundur af þessu tagi væri löglegur
þarf meirihluti meðlima að vera við-
staddur.
Hvernig miðnefndin á að velja nýj-
an frambjóðanda og hverjir eiga að
koma til greina við það val, er hins
vegar allsendis óljóst. Kæmi til þess
að landsnefnd Demókrataflokksins
þyrfti að velja nýjan frambjóðanda
er fyrirsjáanlegt að stuðningsmenn
Bernie Sanders myndu gera kröfu
um að hann yrði fyrir valinu, með-
an vitað er að margir úr innsta hring
Clinton hafa nefnt varaforsetaefni
hennar, Tim Kaine. Þá hefur núver-
andi varaforseti, Joe Biden, verið
nefndur til sögunnar.
Framboðsfrestur er runninn út
Þó hægt væri að ná sáttum um nýj-
an frambjóðanda stæði flokkurinn
frammi fyrir öðru vandamáli, sem
er að koma nýja frambjóðandanum
á kjörseðla í öllum fimmtíu fylkj-
um Bandaríkjanna. Fresturinn til
að skila inn nöfnum frambjóðenda
er nefnilega runninn út í mörgum
fylkjum Bandaríkjanna, og mun
renna út í enn fleiri á næstu dögum
og vikum.
Fæst fylki hafa skýrar reglur eða
lög um hvað skuli gera ef frambjóð-
andi dregur framboð sitt til baka og
hvort hægt sé að breyta nöfnum á
kjörseðlum eftir að framboðsfrestur
hefur runnið út. Nokkur dæmi eru
um að nöfnum hafi verið skipt út
á kjörseðlum þegar frambjóðend-
ur drógu nöfn sín til baka eftir að
fresturinn var runninn út, en í þeim
tilfellum hefur hins vegar undan-
tekningarlítið komið til kasta dóm-
stóla, og viðbúið að slíkt hið sama
yrði upp á teningnum nú.
Martraðarkennd óvissa
Fyrir utan þá óvissu sem myndi
fylgja langdregnum málarekstri
fyrir dómstólum um öll Bandarík-
in, hefði slíkt einnig í för með sér
að stórum hluta orku flokksins yrði
sólundað í að sannfæra dómara um
að breyta kjörseðlum frekar en að
sannfæra kjósendur um að greiða
frambjóðanda flokksins atkvæði.
Það sem væri þó sennilega alvar-
legra yrði að öll fjölmiðlaumfjöll-
un um kosningarnar myndi snúast
um málareksturinn og því yrði það
þrautin þyngri fyrir nýjan frambjóð-
anda að koma stefnumálum sínum
á framfæri eða sannfæra kjósendur
um mannkosti sína. Það flækir svo
enn frekar málin að utankjörfundar-
atkvæðagreiðsla er þegar hafin, t.d.
í Norður Karólínu, og mun hefjast í
fjölmörgum fylkjum til viðbótar á
næstu vikum.
Að vísu hefur verið bent á að fram-
kvæmd forsetakosninga í Bandaríkj-
unum tryggi að hægt sé að bregðast
við ef forsetaframbjóðandi falli frá
eða dragi framboð sitt til baka á síð-
ustu stundu. Þar sem forsetinn er
ekki kjörinn beint, heldur af kjör-
mannaráði, geta kjörmenn hvers
fylkis kosið frambjóðanda þess
flokks sem hlaut flest atkvæði í við-
komandi fylki. Þetta er þó ekki algilt
því í sumum fylkjum, t.d. Michigan,
eru kjörmenn skuldbundnir til að
greiða þeim frambjóðanda atkvæði
sem birtist á kjörseðlinum, og gildir
þá einu þó hann hafi dregið fram-
boð sitt til baka.
Í ljósi alls þessa verður að telj-
ast nánast útilokað að flokkarnir
fari að skipta út frambjóðendum á
lokametrum kosningabaráttunnar.
Áhættan væri einfaldlega allt of mik-
il. Það væri líklega ekki nema fram-
bjóðandi væri við dauðans dyr sem
flokkarnir myndu sjá sér hag í því að
skipta þeim út.
Aðeins gerst tvisvar í sögunni
Engin dæmi eru í sögu Bandaríkj-
anna um að forsteframbjóðandi
hafi dregið framboð sitt til baka rétt
fyrir kosningar, og aðeins tvö um
að nýtt varaforsetaefni hafi verið
skipað. Hið fyrra var árið 1912 þegar
repúblíkanar neyddust til að skipa
nýtt varaforsetaefni á síðustu dög-
um kosningabaráttunnar eftir að
James S. Sherman, varaforsetaefni
Taft, lést örfáum dögum fyrir kosn-
ingarnar.
Hitt dæmið er frá 1972, þegar Ge-
orge McGovern ákvað að skipta um
varaforsetaefni sínu eftir að fjölmiðl-
ar komust á snoðir um að Thomas
Eagleton þjáðist af alvarlegu þung-
lyndi og hafði meðal annars lagst
inn á geðdeild vegna veikindanna.
Eagleton hafði haldið veikindum
leyndum fyrir öllum nema sinni
nánustu fjölskyldu en ekki leið á
löngu áður en hið sanna kom í ljós.
Í kjölfar þess veltu fjölmiðlar sér
upp úr geðrænum vandamálum
Eagleton, sem var útmálaður sem
vistmaður á geðsjúkrahúsi af stuðn-
ingsmönnum Nixon.
Þótt kannanir hefðu sýnt að mik-
ill meirihluti kjósenda taldi veikind
Eagleton engu máli skipta höfðu Mc-
Govern og flokksforystan áhyggjur
af neikvæðri fjölmiðlaumfjöllun, og
sannfærðu Eagleton um að draga sig
í hlé svo skipa mætti nýtt varafor-
setaefni. Don Fowler, helsti talsmað-
ur þess að Demókrataflokkurinn
setji saman neyðaráætlun vegna
hugsanlegra veikinda Clinton, var
einmitt í miðstjórn landsnefndar
flokksins þegar Eagleton var skipt
út.
Það er skemmst frá því að segja að
bæði Taft og McGovern biðu niður-
lægjandi ósigra. McGovern fékk að-
eins 17 kjörmenn og Taft 8. Sagan
sýnir því að það er ekki góð reynsla
af því að skipta um frambjóðendur
korteri fyrir kosningar.
George McGovern, forsetaframbjóðandi
Demókrata 1972 og varaforsetaefni hans
Thomas Eagleton. Eagleton þurfti að draga
framboð sitt til baka eftir að í ljós kom að
hann hafði haldið því leyndu fyrir öllum, bæði
meðframbjóðanda sínum, flokksmönnum og
fjölmiðlum, að hann þjáðist af alvarlegu þung-
lyndi og hefði þurft að leggjast inn vegna þess.
Eagleton er eina dæmið í sögu Bandaríkjanna
um frambjóðanda í forsetakosningum sem
hefur dregið framboð sitt til baka.
Læknir Donald Trump, Harold Born-
stein. Borstein skrifaði vottorð um
heilsufar Donald Trump sem banda-
rískir fjölmiðlar lýstu sem „bizarre“, og
margir veltu því fyrir sér hvort Trump
hefði sjálfur skrifað bréfið, því orðaval
þess er óneitanlega mjög Trumpískt.
Öll lýsingarorð eru í efsta stigi og með
furðulegum ýkjubrag.
Þó bent hafi verið á að það sé eðlilegt að forsetafram-
bjóðendur veikist eins og annað fólk, og því sé fráleitt
að dæma Hillary úr leik vegna lungnabólgu, eða Trump
vegna þess að hann sé kominn á áttræðisaldur, eru spurn-
ingar um heilsufar frambjóðenda fyllilega réttmætar.