Fréttatíminn - 22.12.2016, Blaðsíða 26

Guðni Tómasson
gudni@frettatiminn.is
Í sálfræði er talað um óheilbrigða
sjálfhverfu eða sjálf lægni sem
„narcissistic personality disorder“.
Það er geðrænn krankleiki sem
talið er að um eitt til tvö prósent
fólks sé haldið á einum tíma eða
öðrum í lífi sínu. Einhverra hluta
vegna eru það ívið fleiri karlmenn
sem haldnir eru slíkum kvilla en
konur, þannig að hægt sé að skil-
greina á sjúklegu stigi. Algengast
er að slíkar geðveilur komi til hjá
ungmennum en síður á fullorðins-
aldri og getur slíkur kvilli verið við-
komandi alvarlegur fjötur um fót.
Bréf til Obama
Umræða um þennan persónuleika-
brest eykst oft þegar einstaklingur
sem virðist haldinn honum kemst í
sviðsljós fjölmiðlanna. Þannig vakti
athygli á dögunum að þrír virt-
ir geðheilbirgðissérfræðingar við
Harvard og San Francisco háskóla
í Bandaríkjunum rituðu Barack
Obama Bandaríkjaforseta bréf þar
sem þeir lýstu þungum áhyggj-
um sínum af geðheilbrigði arftaka
hans í embætti, Donalds Trump.
Í bréfinu töluðu sérfræðingarn-
ir um að Trump sýndi greinileg
einkenni ójafnvægis í geði. Hann
virtist þannig upptekinn af eigin
meinta mikilfengleik, hann væri
hvatvís og yfirmáta viðkvæmur
fyrir því þegar litið væri framhjá
honum eða hann gagnrýndur. Auk
þess töldu sérfræðingarnir að þessi
nýkjörni forseti eins valdamesta
stórveldis heims ætti erfitt með að
greina milli veruleika og ímyndun-
ar. Þeir lýstu efasemdum yfir því
að hann gæti ráðið við hinn mikla
þrýsting sem fylgdi embættinu sem
hann mun brátt taka að sér.
Víst er að margir þykjast sjá ein-
kennin sem fagmennirnir lýsa í fari
Trumps og skyldi engan undra að
áhyggjur manna séu nokkrar þegar
fara saman umfangsmikil völd
hans og misheppileg skapgerðar-
einkenni.
Hvað er sjálfhverfu-röskun?
Til þess að teljast haldinn sjálf-
hverfu-röskun þarf viðkomandi að
vera fastur í mynstri til langs tíma
þar sem ýktar tilfinningar um eig-
ið ágæti og mikilvægi grípa hann.
Viðkomandi hefur þannig sjúklega
þörf fyrir viðurkenningu umhverf-
isins og getur illa áttað sig á tilfinn-
ingum annarra. Sjálfhverfan getur
bæði snúist um ytra útlit viðkom-
andi eða meinta hæfileika, völd
eða til dæmis félagslegan eða við-
skiptalegan árangur.
Sjálfhverfa var eitt af því sem sál-
könnuðurinn Sigmund Freud velti
fyrir sér á sínum tíma í tengslum
við tilfinningalíf okkar mannanna.
Hann komst á þá skoðun að öll
værum við að einhverju leyti sjálf-
hverf, rétt eins og þráhyggjan byggi
í okkur öllum og þörf okkar fyrir
viðurkenningu og ást. Þetta þrennt
(sjálflægir, þráhyggjukenndir og
erótískir (ástleitnir) eiginleikar)
blönduðust því saman í hverjum
manni. Hlutföllin væru mismun-
andi milli einstaklinga.
Sjálfhverfa kemur líka oft að
góðum notum. Sá sjálf hverfi
knýr til dæmis oft fram jákvæð-
ar breytingar í umhverfi sínu. Það
á til dæmis við í viðskiptalífi, þar
sem sá sjálfhverfi spyr gagnrýnna
spurninga en á kannski erfitt með
að hlusta á svör annarra en sín
sjálfs. Hinn sjálfhverfi er líka metn-
aðarfullur og lætur fátt stoppa sig.
Það er hins vegar alvarlegra
þegar ranghugmyndir grípa um
sig í kolli hins sjálfhverfa og þá er
hætt við að hann einangrist í sam-
skiptum manna. Algengt er líka að
hinir sjálfhverfu sjái óvini í hverju
horni, sem stundum vill þróast yfir
í alvarlega vænisýki, einkum þegar
álagið er mikið.
Þeir sem haldnir eru sjálf-
hverfu-röskun átta sig sjaldnast á
því hvaða áhrif þeir hafa á aðra í
kringum sig og þeir krefjast oft
26 | FRÉTTATÍMINN | Fimmtudagur 22. desember 2016
Þegar sjálfsálitið
fer úr böndunum
Hraustlegt og gott sjálfsálit og sjálfstraust er auðvitað af hinu
góða í fari einstaklinga, en getur hins vegar leitt fólk í ógöngur
og þvælst fyrir þeim sem búa yfir því í of miklum og jafnvel
sjúklegum mæli. Þá er talað um sjálfhverfu-röskun eða jafnvel
sjálfsupphafningar-persónuleikaröskun, en hér er fyrra heitið
valið til hægðarauka. Fréttatíminn kannar þetta fyrirbæri.
Sálfræðingarnir Sigmund Freud og Heinz Kohut eru meðal þeirra sem hafa velt
fyrir sjálfhverfu á háu stigi.
Vestur í Bandaríkjunum hafa
fagmenn í geðheilbrigðisfræðum
lýst áhyggjum sínum á sjálfhverfu
Donalds Trump sem brátt tekur við
einu valdamesta embætti í heimi.
Þeir sem haldnir eru
sjálfhverfu-röskun átta sig
sjaldnast á því hvaða áhrif
þeir hafa á aðra í kringum
sig og þeir krefjast oft
mikils af þeim sem þeir
umgangast. Þeir vilja að á
sig sé hlustað án tafar og
með fullri athygli og eru
ófærir um að átta sig á
kröfunum sem þeir leggja
á aðra í umgengni við sig.
Eftir að bækurnar okkar Heilsuréttir fjölskyldunnar
og Nýir heilsuréttir komu út kom í ljós að fólk hefur
því miður ekki alltaf tíma til þess að elda næringar-
ríkan mat frá grunni eins og það vildi gera, m.a.
til þess að forðast aukaefni og of mikinn sykur.
Þannig að fljótlega varð okkar næsta verkefni að
búa til heilsurétti án aukaefna, viðbætts sykurs,
eins og maturinn væri í raun matreiddur í eld-
húsinu heima, en samt hægt að kaupa tilbúna
úti í búð. Nú eru komnir tveir nýir réttir frá okkur,
Grænmetispottréttur með viðbættu Omega-3
og Fiskibollur með viðbættu Omega-3. Bragðgóðir
réttir, fullir af þarflegum næringarefnum.
Bestu kveðjur, Berglind og Siggi.