Fréttablaðið - 25.02.2017, Blaðsíða 22

Heiðrún Lind Mar-teinsdóttir hefur verið talsvert í kastljósi fjölmiðla undanfarna mán-uði. Hún er nýráðin
framkvæmdastjóri Samtaka félaga
í sjávarútvegi – og fyrsta verkefnið
var að ráða fram úr verkfalli sjó-
manna sem stóð í tíu vikur og leyst-
ist loks á dögunum. Heiðrún Lind
var áður meðeigandi á lögmanns-
stofunni LEX og er tiltölulega vön
að ráðast í umdeild verkefni og nú
hefur hún tekið að sér umdeildasta
kúnnann, hingað til – sjávarútveg-
inn.
Friður er teygjanlegt hugtak
„Ég held að við munum alltaf rök-
ræða fiskinn. Og það er gott og eðli-
legt. En ég vona að við getum komið
okkur út úr því mynstri að vilja
reglulega rífast um sjávarútveg. En
friður er kannski teygjanlegt hug-
tak. Ég held að við getum í öllu falli
gert miklu betur í því að skapa þessa
svokölluðu sátt og henni getum við
náð með upplýstri umræðu,“ segir
Heiðrún og bætir við að það hafi
hingað til engin lognmolla verið í
starfinu, sem hún tók mjög nýlega
við af Kolbeini Árnasyni, enda
sjómenn nýkomnir úr löngu og
ströngu verkfalli.
SFS, Samtök félaga í sjávarút-
vegi, urðu til þegar Samtök fisk-
vinnslufyrirtækja og Landssam-
band íslenskra útvegsmanna, LÍÚ,
sameinuðust. LÍÚ voru umdeild
samtök. Þegar SFS varð til breyttist
ímynd sjávarútvegs nokkuð, alla-
vega sú sem við sáum í fjölmiðlum,
því framkvæmdastjórinn, Kolbeinn
Árnason, hafði öllu mýkri ásýnd en
talsmenn sjávarútvegs fram að því.
Voru SFS stofnuð vegna þess að
LÍÚ hafði á sér slæmt orð? „SFS
verður til við sameiningu LÍÚ og
Samtaka fiskvinnslustöðva þannig
að eðlilega fengu sameinuð samtök
nýtt nafn. Þetta voru ekki lengur
bara útgerðir, heldur fiskvinnslur,
fiskeldi og sölufyrirtæki – og sam-
tökin urðu heildstæð samtök fyrir-
tækja í sjávarútvegi. Ég tel þetta
hafa verið heillaspor og líklega má
segja að stofnun SFS hafi skapað
tækifæri til að byrja með autt blað
og hugsa um það hvernig við getum
gert betur þar sem okkur hefur mis-
tekist. Forveri minn vann gott starf
og mér finnst ég bara vera að taka
við keflinu. Það verður engin grund-
vallarbreyting í stefnu SFS núna –
það ætlar enginn í neina harðlínu-
stefnu eða skotgrafarhernað. Ég lít í
öllu falli ekki á sjálfa mig sem neina
harðlínumanneskju.
Ég hef þó auðvitað heyrt þessa
umræðu – að ég sé ekkert annað
en Kristján Loftsson með sítt hár
og að ég sé afsprengi lýtaaðgerðar
sjávarútvegsins. Ég tel það raunar
hrós að einhverjir telji mér svipa
til jafn mikils hugsjónamanns og
Kristjáns. En ég vona að þeir sem
hafa haft kynni af mér telji mig í öllu
falli rökfasta og sanngjarna. Ég heyri
í það minnsta ekki annað og í þess-
ari stuttu vegferð sem ég hef farið í
þessu starfi þá hef ég átt gott sam-
starf við sjómenn og stjórnvöld. Við
getum tekist á um einstök málefni,
en í grunninn erum við samstarfsað-
ilar. Í þeim samskiptum verður að
ríkja traust. Traustið er til alls fyrst.“
Sjávarútvegur líti sér nær
Heiðrún segist njóta sín vel í starfi.
„Ég hef mjög gaman af rökræðum.
Ég þrífst vel í því. Þá átti lögmennsk-
an vel við mig og vonandi verður
líka svo í þessu starfi. Það hafa marg-
ir skoðanir á sjávarútvegi og eiga
að hafa það. Ég er tilbúin í að taka
umræðuna. Mér finnst áhugavert
hvernig við tökumst á um sjávarút-
veg en mig langar auðvitað að reyna
að komast að einhverri niðurstöðu
sem flestir geta fellt sig við.“
Heiðrúnu finnst greinin ekki allt-
af hafa notið sannmælis. Hún segir
kerfið í kringum sjávarútveg vissu-
lega flókið, en ekki svo flókið að
Kölluð
stelpuskjáta
„Ég er sumsé talin til skrauts og jafnvel
kölluð stelpuskjáta,“ segir Heiðrún Lind
Marteinsdóttir, framkvæmdastjóri Samtaka
félaga í sjávarútvegi, um umtal um ráðningu
hennar í einstökum miðlum. Hún segir um-
ræðuna litast af kvenfyrirlitningu og efast
ekki í eina sekúndu um hversu hæf hún er.
„Þessi karllæga slagsíða í stjórnunarstöðum mun lagast,“ segir Heiðrún Lind, þess fullviss. FréttabLaðið/SteFán
fólk viti ekki í grundvallaratriðum
um hvað málið snýst – fiskveiði-
stjórnunarkerfið og löggjöfina. „En
ég hef líka sagt að sjávarútvegurinn
getur litið sér nær í því hvernig hann
hefur tjáð sig.
Fiskveiðistjórnunarkerfið er gott,
hið daglega líf í greininni gengur vel
og menn vilja síst rugga þeim bát.
Svo kemur að kosningum á fjögurra
ára fresti og allt fer í háaloft. Þá er
það eðlilega tilhneiging þeirra sem
starfa í greininni að tjá sig í vörn.
Þessu verður að breyta. Það er
ábyrgð SFS og atvinnugreinarinnar
allrar að miðla til almennings rétt-
um upplýsingum um sjávarútveg og
ekki bara þegar eru kosningar. Við
þurfum að tala saman um það út á
hvað kvótakerfið gengur og sjávar-
útvegur almennt, ekki í tölum og
í tonnum, heldur á mannamáli.
Ég held að þá fyrst geti fólk öðlast
skilning á því hvað er verið að gera
og hverju þetta hefur skilað til sam-
félagsins.“
Ósanngjarnt kvótakerfi?
Þú ræðir um kvótakerfið. Er það ekki
í grunninn mjög ósanngjarnt kerfi og
þar af leiðandi mjög eðlilegt að menn
hafi á því sterkar skoðanir?„Alltaf
þegar maður kemur á kerfi þar
sem ekki hefur verið kerfi mun það
verða ósanngjarnt. Hverjir eiga að
vera þátttakendur í upphafi? Hvern-
ig á að ákvarða það? Til að mynda
hverjir fá úthlutað aflaheimildum,“
útskýrir Heiðrún og bætir við:
„En þetta er að mörgu leyti orðið
svo gamalt að það er ekki lengur
hægt að tala um það séu einhverjir
sem eru starfandi í geiranum í dag
sem hafa fengið hluti gefins eða
upp í hendurnar. Langstærstur
hluti aflaheimilda hefur skipt um
hendur. Þannig að þeir sem hafa
keypt kvóta hafa fjármagnað það,
ýmist með eigin fjármagni eða lán-
töku, til að geta starfað í greininni.
Það er ekki fólk sem upphaflega
fékk eitthvað gefins. Það hefur líka
orðið til þess að þeir sem vildu fara
út úr greininni höfðu tækifæri til
þess og aðrir hafa komið í staðinn
– fólk sem er betur til þess fallið að
reka fyrirtækin heldur en þeir sem
vildu hætta.“
En af hverju er það svo að ég get til
dæmis ekki bara farið núna, keypt
mér togara og farið að veiða? „Það
geta það allir, en þetta er fjárfrekur
iðnaður. Skip sem hafa nýverið
komið inn í flotann kosta á bilinu
fjóra til sex milljarða króna. Maður
hristir þá fjármuni þó ekki fram úr
erminni. Aflaheimildir ganga síðan
kaupum og sölum á markaði eins og
hver önnur markaðsafurð, og að því
leytinu til er frjáls markaður.“
Af hverju ekki að ganga alla leið,
fara hreinlega í uppboð aflaheim-
ilda þar sem allir sitja við sama
borð? „Við erum þegar með gjald-
töku í formi veiðigjalda. Þeir sem
nýta auðlindina eiga að borga fyrir
hana. Veiðigjaldið er gott að mörgu
leyti, en það eru agnúar sem verður
að sníða af, eins og til dæmis sú stað-
reynd að sjávarútvegurinn borgar
veiðigjaldið tvö ár aftur í tímann.
Árið 2015 var til dæmis eitt besta
ár í sögu sjávarútvegs, en við erum
að borga veiðigjald aftur í tímann –
2013 var aflaverðmætið ekki nærri
jafn mikið. Þannig að mögulega
eru lægri veiðigjöld í góðu árferði.
Þá kemur alltaf upp þessi umræða;
veiðigjöldin eru of lág – og svo
getur þetta náttúrlega sveiflast á
hinn veginn líka. Það er ekki taktur
í forsendum veiðigjalda og afkomu
í greininni. Þetta þarf að lagfæra.“
En útgerðarmenn selja fisk úr
sjónum sem öll þjóðin á. Af hverju er
sjávarútvegurinn ekki bara stoltur af
því að borga hér hátt veiðigjald eða
einhvers konar skatt – hvernig sem
það er útfært? Af hverju þessi stöð-
ugu átök? „Sjávarútvegurinn er stolt-
ur af því að borga fyrir nýtingu auð-
lindar en við verðum alltaf að spyrja
okkur: Hvar liggur þröskuldurinn?
Við erum í alþjóðlegri samkeppni á
mörkuðum og erum þar af leiðandi
að keppa um verð. Ef ein þjóð krefst
engra veiðigjalda, engrar gjaldtöku
af auðlindinni, þá geta fyrirtækin
þaðan selt afurðina á töluvert lægra
verði en við. Við getum því orðið
undir í samkeppninni. Það leiðir til
þess að við seljum minna og þá skila
lægri fjármunir sér til samfélagsins.
Við þurfum því alltaf að huga að
þessu heildarsamhengi og reyna
að finna þennan jafnvægispunkt í
gjaldtöku.“
Mótfallin kynjakvótum
Sjávarútvegur hefur löngum haft á
sér það orð að vera svokölluð karla-
stétt. Er Heiðrún að hefja kvenna-
innreið í sjávarútveg?
„Ég vona auðvitað að aðrar konur
fylgi mínu fordæmi. Konum er að
fjölga í sjávarútvegi og vonandi mun
það aukast. Sjávarútvegur snerist
hér áður fyrr nær eingöngu um veið-
ar og vinnslu og þar voru karlmenn
í miklum meirihluta. Sjávarútvegur
í dag er hins vegar svo miklu meira
en bara veiðar og vinnsla. Hann
hríslast um allt. Afleiddum greinum
og störfum sem tengjast sjávarút-
vegi fer sífellt fjölgandi; nýsköpun,
tækni, flutningur, sala, rannsóknir,
heilsu- og lyfjaiðnaður. Konum
fjölgar sífellt í þessum störfum og
það er að sjálfsögðu jákvætt.“
En af hverju setjum við þá ekki
bara kynjakvóta, eins og við settum
fiskveiðikvóta? „Ég er þeirrar skoð-
unar að þeir sem eiga hina fjár-
hagslegu hagsmuni, hluthafar fyrir-
tækjanna, séu best til þess fallnir að
ákveða hverjir stýra fyrirtækjunum
– karlar, konur, rauðhærðir, kristnir,
lágvaxnir – það skiptir ekki máli.
Eina sem skiptir máli er einstakl-
ingurinn og færni hans. Við eigum
þess vegna ekki að vera með neina
kvóta.
Konur og karlar eru algerlega
Ég hef þó auðvitað
heyrt þessa umræðu –
að Ég sÉ ekkert annað
en kristján Loftsson
með sítt hár og að Ég sÉ
afsprengi Lýtaaðgerðar
sjávarútvegsins.
Ólöf
Skaftadóttir
olof@frettabladid.is
2 5 . f e b r ú a r 2 0 1 7 L a U G a r D a G U r22 h e L G i n ∙ f r É T T a b L a ð i ð
2
5
-0
2
-2
0
1
7

0
4
:3
5
F
B
1
1
2
s
_
P
0
9
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
8
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
2
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
C
4
F
-E
9
9
8
1
C
4
F
-E
8
5
C
1
C
4
F
-E
7
2
0
1
C
4
F
-E
5
E
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
B

F
B
1
1
2
s
_
2
4
_
2
_
2
0
1
7
C
M
Y
K