Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.09.1996, Blaðsíða 16

Enn má lesa við-
brögð kvenna við
þessu misgengi milli
félagslegra breytinga
og óbreytanlegra
hugmynda um konur
út úr kvennabar-
áttunni. Árið 1970
geysast Rauðsokkur
af stað. Þær voru
flestar útivinnandi, giftar og skólagengnar mæður og á þessum
hópi brann misgengið heitast. Rauðsokkur drógu í efa að hægt
væri að skilgreina konur fyrst og fremst sem mæður og hús-
mæður, konur voru úti á vinnumarkaðnum, menntun þeiira
hafði stóraukist og í raun væri ekkert sem hamlaði þvf að konur
gætu gert allt það sama og karlar. Réttur kvenna til launavinnu
á sömu forsendum og fyrir sama kaup og karlar var því lykil-
atriði fyrir Rauðsokkur. Þessi áhersla birtist afar skýrt á
kvennafrídaginn 1975, þegar konur lögðu niður vinnu til að
sýna fram á mikilvægi hennar, og hún birtist í jafnréttis-
lögunum sem sett vorul976 og sem fjalla nánast eingöngu um
vinnu. Hún birtist einnig í kjöri Vigdísar Finnabogadóttur til
forseta 1980, sem sýndi að konur gætu engu síður en karlar
gegnl þessu æðsta embætti lýðveldisins.
En konur riðu ekki feitum liesti frá þessari orrustu.
Markaðurinn brást þannig við stórsókn kvenna út á vinnu-
markaðinn að aukið framboð á vinnu leiddi af sér verðfall á
vinnunni. Þar sem áður höfðu dugað ein laun til framfærslu
fjölskyldu þurfti nú víða tvenn, konur urðu margar að vinna úti
af íjárhagslegri nauðsyn livort sem þær vildu það eða ekki. Árið
1979 eru 77,5% íslenskra kvenna á vinnumarkaði. En þrátt
fyrir stóraukna launavinnu voru heimilis- og
umönnunarstörfin enn á herðum kvenna. Samkvæmt
könnun jafnréttisnefndar Reykjavíkur frá árinu 1980
unnu giftar útivinnandi konur að jafnaði 33 stundir á
viku við heimilisstörf á meðan kvæntir karlar unnu 7
stundir á viku heima hjá sér. Rétturinn til launavinnu
var orðinn að skyldu, konur urðu að vinna úti bæði
vegna launanna og til þess að vera ekki „bara
húsmæður“ sem þótti ekki par fínt á uppgangstíma
Rauðsokkahreyfingarinnar. Þetta gerist án þess að
staða þeirra inn á heimilinu breytist. Það sem
Guðbergur Bergsson, rithöfundur, skilgreindi ágætlega
sem „frelsi frystihúsanna“ virtist fela í sér meira
ófrelsi en frelsi, meiri skyldur en réttindi.
Enn reyna konur að fóta sig á misgenginu og aftur
getum við lesið það út úr kvennabaráttunni hvernig
þær reyna að eiga við það. Árið 1982 verða Kvennaframboðin í
Reykjavík og á Akureyri til, og 1983 er Kvennalistinn stofn-
aður. Þegar hér var komið sögu hugsuðu konur með sér: það
breytir enginn þessu fyrir okkur, við verðum sjálfar að fara í
sveitarstjórnir og á þing til að breyta þessu. Utan um þessa
grunnhugsun voru framboðin stofnuð. Framboðin lögðu af stað
með þá hugmynd að reynsluheimur kvenna og karla væri ekki
að öllu leyti sá sami, einfaldlega vegna þess að líf kvenna og
karla væri ólíkt. Markmiðið var að koma þessum reynsluheimi
inn í stjórnmálin í þeirri von að með því væri hægt að auka
skilning á og breyta aðstæðum kvenna. Áhersla á menningar-
helgað móðurhlutverkið kvenna sem lykilhlutverk í reynslu-
heimi þeirra varð smám saman áberandi í málflutningi
framboðanna m.a. vegna þess að það var málflutningur sem
allir skildu og í stjórnmálum ríður á gera sig skiljanlegan. En í
þessum málflutningi, stundum nefndur mæðrahyggja,
endurspeglast aftur hugmyndir gamla bændasamfélagsins um
konur. Mæðrahyggja framboðanna festi þessar hugmyndir því
aftur í sessi sem frambærilegar kvennabaráttuhugmyndir eftir
að Rauðsokkurnar höfðu á áhrifatíma sínum dregið þær í efa.
Enn haldast hugmyndir um hjúkrun og hugmyndir í
kvennapólitík í hendur. Konur geta gert allt það sama og karlar
sögðu Rauðsokkur og það þýddi þá líka að karlar gætu allt það
sama og konur, líka orðið hjúkrunarkonur. Þegar fyrsti karlinn
sótti um nám í hjúkrun, en það mun hafa verið nokkm áður en
Rauðsokkahreyfingin varð til, þá þótti nauðsynlegt að fjalla
sérstaklega um umsókn hans í skólanefnd Hjúrkmnarkvenna-
skóla íslands og spyrjast fyrir um það hjá Dönum hvernig
gæfist að hafa karla í hjúkmnamámi. Eftir jákvæð svör frá
Dönum var umsækjanda veitt skólavist. I kjölfarið var nafni
skólans breytt í Hjúkmnarskóla islands og karlar fengu leyfí til
að kalla sig hjúkmnarmenn. Skólanefnd leit með öðrum orðum
á starfið sem kvennastarf, enda í samræmi við hugmyndir um
hjúkrun fram til þessa, og var því óviss hvernig hún ætti að
bregðast við umsókn frá karli. (Ásta Snorradóttir, 1992).
Þegar kemur fram yfir 1970, fram á Rauðsokkuáratuginn,
finnum við hins vegar aðrar áherslur í málefnum hjúkrunar. Þá
er farið að leggja áherslu á að laða fleiri karla að starfinu (Sama
rit). Það er í takt við kvennabaráttuna á þeim tíma því ef konur
gátu orðið sjómenn eða vömbílstjórar þá gátu karlar orðið
hjúkrunarkonur - og mikilvægt að sýna fram á það til að sanna
að svo væri. Hugmyndir um hjúkmn breytast einnig í átt frá því
að skoða hjúkrun sem kvennastarf í átt að því að skoða hjúkrun
sem hvert annað starf, og sem starf útheimtir menntun sam-
bærilega við önnur virðingarstörf f þjóðfélaginu, ekki sfst störf
lækna sem þá vom langflestir karlar og höfðu mun betri laun
en hjúkrunarkonur. Árið 1973 er stofnuð námsbraut í hjúkrun
við Háskóla lslands, stéttarheitinu er breytt úr „hjúkmnar-
kona“ f „hjúkrunarfræðingur“ og inntökuskilyrðum í
hjúkmnamám er breytt úr siðferði, hreinlæti, prúðmannlegri
framkomu, líkamlegu og andlegu atgrevi o.s.frv. yfír í stúdents-
prófsem var ókynbundið, hlutlaust inntökuskilyrði.
Með því að leggja þekkingu í stað siðferðilegra og
persónulegra eiginleika til grundvallar hjúkmnar er í reynd
verið að gera hjúkrunarstarfið ókynbundið og reyna að hefja
Frk. Wancke kennirfrk. Magðalenu á kolbogaljósin C Ijósaslofunni.
184
TÍMARIT HJÚKRUNARI'RÆÐINGA 4. tbl. 72. árg. 1996