Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.11.1996, Blaðsíða 16

Guðný Anna Arnþórsdóttir, hjúkrunarfræðingur M.Sc.
.
LAUSNAMIÐUÐ MEÐFERÐ
Lausnamiðuð meðferð er nafn á geðmeðferðarnálgun sem mjög
hefur rutt sér til rúms í Bandaríkjunum og víðar á undanförnum árum.
Ýmsir hafa orðið til að gagnrýna þessa nálgun á þeim forsendum að
hún vœri óvtsindaleg og hæpið vœri að ná árangri með skjólstœðinga
eftir tvö til fimm viðtöl. Aðrir hafa talið þessa nálgun vera það
ferskasta og raunhœfasta sem fram hefur komið í geðmeðferð (langan
tíma. Frekari rannsókna er þörf á árangri af þessari meðferðarnálgun
bœði innan geðstofnana og utan. íþessari grein er stiklað á stóru
varðandi inntak og ramma hugmyndafrœði lausnamiðaðrar meðferðar.
Guðný Anna Arnþórsdóttir lauk B.Sc. próíi í
hjúkrunarfræði frá Háskóla íslands 1977, prófi
í kennslu- og uppeldisfræðum frá sama skóla
1979 og M.Sc. prófi í geðhjúkrun og stjórnun
frá University of Colorado, Health Sciences
Center, Denver, Colorado 1995. Hún starfaði á
Geðdeid Landspítalan um margra ára skeið en hefur verið
hjúkrunaiíramkvæmdastjóri Geðsviðs Sjúkrahúss Reykja-
víkur frá 1989. Guðný Anna hefur verið stundakennari við
Háskóla íslands nær óslitið frá 1981 og var lektor í
geðhjúkrun á árunum 1984 til 1991.
Hér verður til umfjöllunar sú tegund geðmeðferðar sem
nefnd hefur verið lausnamiðuð meðferð á íslensku, en nefnist
Solution Focused Therapy (SFT) á engilsaxnesku. Það ætti
öllum að vera skiljanlegt að erfitt er að gera heilli meðferðar-
stefnu nokkur vitræn skil í stuttaralegri grein, enda verður þess
ekki freistað. Stiklað verður á stóru og fjallað um miðlæg
hugtök í meðferðinni, svo og „rammann“ ef svo má að orði
komast. Tekið skal fram að höfundur er ekki á neinn hátt að
halda fram þessari meðferðarstefnu á kostnað hinna eldri,
hefðbundnu nálgana í geðmeðferð. Allar stefnur hafa nokkuð til
síns ágætis, eins og vart þarf að taka fram. Hér er til umræðu
ein tegund af nálgun en ekki sú eina. Lausnamiðaða meðferðar-
stefnan er ekki fremur heilagur sannleikur en annað það sem
búið er til af okkur, mannanna börnum.Höfundur þessarar
greinar kynntist lausnamiðaðri meðferð af eigin raun í geð-
fræðilegu verknámi á Colorado Psychiatric Hospital, sem er
hluti af University Hospitals, University of Colorado í Denver,
Colorado. Þar var höfundur hluti meðferðarteymis sem
sérhæfir sig í þessari tegund meðferðar og naut þar leiðsagnar
Dr. Denise C. Webster. Varðandi orðanotkun í þessum pistli
skal tekið fram að sjúklingur er jafnan nefndur einstaklingur
eða skjólstæðingur og sá er meðhöndlar meðferðaraðili.
Viðfang meðferðar er nefnt vandamál, þó slíkt sé í raun í
hrópandi ósamræmi við orðaforða lausnamiðuðu meðferðar-
innar, þar sem reynt er að sneiða hjá því að velta sér upp úr
svokölluðum vandamálum. Þeim verður þó seint afneitað, livað
sem öllu líður. Það sem hvetur skjólstæðinga eða aðstandendur
þeirra til að leita meðferðar/aðstoðar er jafnan vandamál í þeini
skilningi að það er eitthvað sem þeim þykir æskilegt að breyta.
í Bandaríkjunum taka allar þær háskólamenntuðu heilbrigðis-
stéttir sem starfa á geðdeildum, þ.e. geðlæknar, geðhjúkrunar-
fræðingar, sálfræðingar og félagsráðgjafar, þátt í framkvæmd
þessarar meðferðar. Hún er reyndar ekki einungis stunduð á
geðheilbrigðisstofnunum, heldur einnig á einkastofum og
heilsugæslustöðvum. Boðið er u|tp á ráðstefnur, námskeið,
námsstefnur og sérstaka skóla til að þjálfa meðferðaraðila í
þessari nálgun.
Úr hvaða jarðvegi er
meðferðarstefnan sprottin?
Lausnamiðuð meðferð hefur einnig verið kölluð Brief
Therapy eða skammtímameðferð. Þess ber þó að geta að
skammtímameðferð þarf ekki endilega að vera lausnamiðuð í
þeim skilningi sem hér er til umræðu. Lausnamiðaða með-
ferðarnálgunin byggir að miklu leyti á aðferðum og hugmynda-
fræði bandaríska geðlæknisins Milton Erickson, sem var orðinn
goðsögn í lifandi lífi sakir fádæma innsýnar í sálarlíf mann-
eskjunnar (Webster, 1990). Hann er meðal annars frægur fyrir
dáleiðslumeðferð sína. Aðrir sem þróað hafa þetta meðferðar-
form eru Steve deShazer og samstarfsaðilar hans við
Fjölskyldumeðferðarstofnunina (The Brief Family Therapy
Institute ) í Milvvaukee, svo og ýmsir meðlimir við Geð-
heilbrigðisstofnunina (The Mental Health Insitute ) í Palo Alto,
Kaliforníu, þar á meðal Jay Haley, Paul Watzlawick, Ernest
Rossi og Virginia Satir. Milanóhópurinn svonefndi, með Mara
Palazzoli í broddi fylkingar, hefur einnig verið orðaður við
lausnamiðaða skammtímameðferð, en ýmsir fræðimenn telja að
sá hópur beiti reyndar ekki grundvallaraðferðum lausnamiðuðu
meðferðarinnar þrátt fyrir að áhrif Palo Alto hópsins séu
óneitanlega fyrirferðarmikil í skrifum þeirra og gerðum (Cade
& O'Hanlon, 1993). í Bandaríkjunum hafa ýmsar þjóðfélags-
og efnahagslegar aðstæður ýtt undir vinsældir og velgengni
lausnamiðaðrar meðferðarstefnu. Bandaríska heilbrigðis-
málastofnunin (The Health Management Organization , HMO)
hefur haft gífurleg áhrif á þjónustu við þá sem þurfa á geð-
meðferð að halda. Sú stofnun og uppbygging heilbrigðis-
kerfisins í heild, þar með talið tryggingarfyrirkomulag, kallar
ekki aðeins á hagkvæmni í rekstri sjúkrahúsa og annarra
heilbrigðisstofnana, heldur einnig hagkvæmni í meðferðinni
sjálfri. Þannig liafa þeir sem borga fyrir geðnteðferð (trygginga-
félög, fyrirtæki og HMO) farið fram á mælanlegar atferlis-
breytingar hjá þeim er þjónustunnar njóta (Webster, 1990).
Skammtímameðferð af ýmsum toga hefur verið gagnrýnd,
einkum í Evrópu, og hafa menn talið sig skynja sjónhverf-
ingarblæ á þessu nýjabrumi Bandaríkjamanna, auk þess sem
ýmsum hefur fundist fráhrindandi áðurnefnd hagkvæmniskrafa
varðandi meðferðina. Fræðimenn á sviði lausnamiðaðrar
TlMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 5. tbl. 72. árg. 1996