Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.11.1996, Blaðsíða 18

í hinu herberginu. Þar er rætt um það sem gerst hefur í
tímanum fram að því og hvemig best sé að gefa skjólstæðingn-
um svokölluð „intervening messages" sem er eins konar túlkun
meðferðaraðilans og teymisins á því sem skjólstæðingurinn
hefur verið að tjá sig um, ásamt uppástungum og ráðleggingum.
Þar sem um er að ræða kennslu geðmeðferðaraðila í fram-
haldsnámi (til MS og PhD - gráða) em myndbandstæki oftast
notuð og fer þá fram greining á meðferðartímanum eftirá, undir
sérstakri handleiðslu prófessors. Fyrir meðferðartímann fundar
sá sem tekur viðtalið með teyminu, biður um ráðleggingar
varðandi sinn þátt í meðferðinni og talar um veikar og sterkar
hliðar sínar sem meðferðaraðila. Einnig kynnir hann sjúkling-
inn fyrir teyminu og leggur fram skriflegt samþykki hans fyrir
viðtalinu, teyminu og myndavélinni/speglinum. Eftir með-
ferðartímann er síðan aftur fundur, þar sem meðferðaraðilinn
fær gagnrýni á frammistöðu sína og dregnir eru saman helstu
punktar úr viðtalinu. Þá er og rætt um skjólstæðinginn, stöðu
hans við núverandi aðstæður, framtíðarmöguleika og áfram-
haldandi meðferð. Þetta er sú aðferð sem notuð er á Colorado
Psychiatric Hospital og höfundur þessarar greinar var aðili að,
eins og fyrr segir. Talið er mátulegt að hver meðferðartími
standi yfir í klukkustund og fjöldi tíma fyrir hvern einstakling
þrír til fimm. Alltaf er reynt að ákveða hvenær á að hætta
meðferðinni og slíkt gera meðferðaraðilinn og skjólstæðingur-
inn í sameiningu. Einnig ákveða þeir í sameiningu áframhald-
andi meðferð, hvar, hvenær og með hverjum, ef þörf er talin
fyrir slíkt.
Ýmislegt um meðferðartæknina
Frömuðir í lausnamiðaðri meðferð eru mjög hlynntir því
að einfalda hlutina og sleppa sem flestum útúrdúrum. Nota
skal hversdagslegt mál, tala umfram allt sama mál og skjól-
stæðingurinn og vera raunhæfur í aðgerðum og væntingum
(Cade & O'Hanlon, 1993; O'Hanlon, 1990).
Þriár reglur eru miög í heiðri hafðar
• Ekki laga það sem ekki er þegar skemmt
• Um leið og þú veist hvað virkar, notaðu það
• Ef hlutirnir ganga ekki, reyndu þá eitthvað annað
(O'Hanlon, 1990).
Rfk áhersla er á markmiðssetningu
Berg (1991) segir um markmiðin:
• Markmiðin þurfa að vera einföld og raunhæf.
• Orða þarf markmiðin á jákvæðan hátt og tengja þau
sjáanlegu atferli.
• Nauðsynlegt er að markmiðin vísi til byrjunar á nýju
hegðunarmynstri, en ekki til endaloka gamals
mynsturs.
• Ef markmið skjólstæðingsins samræmist ekki
markmiðum meðferðaraðilans, þarf að mætast á miðri
leið og semja.
Þriú miðlæg hugtök og aðferðir í lausnamiðaðri nálgun
Berg og félagar við Fjölskyldumeðferðarstofnunina í
Milwaukee hafa gefið út nokkurs konar leiðbeiningar fyrir
meðferðaraðila sem eru að læra þessa nálgun. Leiðbeining-
unum hefur verið dreift á ýmsum ráðstefnum, námskeiðum og
fundum um efnið, en þær hafa ekki verið opinberlega birtar.
Berg og félagar hafa gefið góðfúslegt leyfi til að birta hér
samantekt á þessum leiðbeiningum. Tekið skal fram að dæmi
sem notuð eru koma öll frá Berg og félögum:
1. Spurningar
• Spurningar sem vísa til bata fvrir fvrsta tíma
Lpresession change questions“'l:
Mikilvægt er að hlusta vel eftir hvort einhver breyting hafi
orðið á líðan einstaklingsins frá þvf hann pantaði tíma
(einkastofa; heilsugæslustöð) og ef um sjúkrahúsvist er að ræða,
kanna þá hvort einhver breyting hafi orðið til batnaðar að mati
skjólstæðings. Unnt er að nota stigs-spurningar („scaling-
questions“) í þessum tilgangi. Stigs-spurning gæti hljóðað
einhver veginn svona: „Á skala frá 1 til 10, þar sem 1 er sú
versta líðan sem þú hefur upplifað en 10 er það besta sem þú
getur hugsað þér, hvar ertu núna?“
• Kraftaverkaspurningar í„miracle questions“k
Þessum spurningum er ætlað að hjálpa einstaklingnum að
setja sér markmið og horfa til framtíðarinnar án vandamálsins
eða einkennanna. Þær eru orðaðar í ákveðinni framtíð en ekki í
viðtengingarhætti. Hugsa má sér slíka spurningu eftirfarandi:
„Setjum sem svo að eina nóttina gerist kraftaverk meðan þú
sefur, (athuga: EKKI myndi gerast eða gæti gerst) þannig að
þegar þú vaknar verður (athuga: EKKI væri eða myndi vera/
verða) vandamálið, sem varð þess valdandi að þú ert hingað
komin(n), algerlega horfið. Hvað heldurðu að verði (athuga:
EKKI hvað myndi verða) það fyrsta sem gefur þér vísbendingu
um að kraftaverk hafi gerst og að vandamálið sé horfið?“ Síðan
hjálpar meðferðaraðilinn einstaklingnum að ímynda sér fram-
tfðina án vandamálsins, eða vandamálanna. Mælt er með að
taka inn í þessar spurningar sambönd einstaklingsins við
umhverfið og spyrja að því, hvemig maki, foreldri, vinnufélagi
o.s.frv. muni sjá breytinguna. Einnig að biðja einstaklinginn að
lýsa því, hvað muni breytast í lífinu almennt við það að tiltekið
vandamál hverfur.
• Undantekningaspurningar f..exception questions“h
Þessum spurningum er ætlað að hjálpa skjólstæðingnum
að skilgreina tíma eða tímabil í fortfðinni, þegar vandamálið
hefur ekki verið til staðar. Dæmi um slíka spurningu væri, eftir
að kraftaverkaspurningin hefur verið borin upp: „Verðurðu
stundum var/vör við að hluti af þessu kraftaverki hafi gerst?“ Ef
skjólstæðingurinn lýsir þvf að vandamálið sé meira og minna til
staðar, nema við sérstök tækifæri, spyr meðferðaraðilinn t.d.:
„Segðu mér frá þeim tímabilum þegar vandamálið er ekki til
staðar. Hvernig ferðu að því að láta það gerast?“
• Stigs-spurningar f„scaling questions“'l:
Eins og áður er getið, hjálpa þessar spurningar einstakl-
ingnum að meta huglægar stærðir og gera þær áþreifanlegar,
nákvæmar og mælanlegar. Unnt er að nota þær til að meta
sjálfsvirðingu og sjálfsöryggi skjólstæðingsins, vilja hans og
getu til breytinga og hæfni hans til að forgangsraða því sem þarf
að vinna með í lífi hans/hennar. Dæmi um slíkar spumingar
242
TtMARIT HJÚKRUNAItFRÆÐINGA 5. tbl. 72. árg. 1996