Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.11.1996, Blaðsíða 17

meðferðar hafa sjálfir velt fyrir sér hvort mannúðarstefnan lifi
af í heimi hagkvæmnissjónarmiða í meðferð (Montgomery &
Webster, 1993). í heimi þverrandi auðlinda og síaukinnar
fólksfjölgunar hlýtur að teljast mikilvægt að horfa á árangur í
víðustu merkingu þess orðs, hvaða stefnur svo sem menn kjósa
að aðhyllast. Horft er á árangur af lausnamiðaðri meðferð bæði
með tilliti til bættrar geðheilsu og sjáanlegra hegðunar-
breytinga hjá skjólstæðingunum. Sýnt hefur verið fram á að
árangur af skammtímameðferð er ekki síðri en af langtíma-
meðferð og í flestum tilfellum skjótari (Webster, 1990). Svo
langt hafa menn gengið að gera eftirfylgnirannsóknir á skjól-
stæðingum eftir aðeins einn meðferðartíma („single-session
therapy”) og hafa niðurstöður sýnt jákvæðan árangur í yfir 80%
tilfella (Talmon, 1990). Webster, Vaughn og Martinez (1994)
telja að í rauninni þjóni lausnamiðuð meðferð hagsmunum
skjólstæðinganna sjálfra í mun ríkari mæli en eldri hugmynda-
fræði, hins vegar sé þörf á frekari rannsóknum á efninu
(Webster, Vaughn & Martinez, 255).
Hugmyndafræðin
Samkvæmt þeirri hugmyndafræði, sem að baki þessarar
meðferðarstefnu býr, er litið á raunveruleikann sem eitthvað
„að innan“, þ.e.a.s. raunveruleiki einstaklingsins er sá sem
hann sjálfur býr til með persónueigindum sínum og samspili
við aðra einstaklinga í umhverfinu. Þannig er ekki gert ráð
fyrir hinum eina stóra sannleika eða einum ytri raunveruleika.
Þetta samrýmist þvf svokallaðri „konstrúktívri“ veraldarsýn.
O'Hanlon (1990) hefur sagt, að hver manneskja sé í rauninni
miðja alheimsins í þeim skilningi að hún sé í einstökum,
einstaklingsbundnum aðstæðum, reynslu, tíma og rúms. Hver
manneskja er þannig í sjálfri sér undantekning. Samkvæmt
flestum geðmeðferðarstefnum er bæði „vandamálið" og lausn
þess mjög háð fræðilegri sýn meðferðaraðilans (Webster, 1990).
Þannig gæti Gestalt-sinni skilgreint tiltekið vandamál skjól-
stæðings sem erfiðleika við tjáningu tilfinninga, atferlissinni
gæti séð vandamálið frá þeim sjónarhóli að nauðsyn væri á
frábrugðinni umbun, og sálgreinandi með „psychodynamiska“
sýn myndi hugsanlega sjá vandann sem afleiðingu af togstreitu
í bernsku (Friedman & Fanger,1991;Webster,1990). Ekki skal
lagt mat á þessar nálganir - og allar hafa þær sitthvað til síns
ágætis. Það sem þó er ólíkt öðrum nálgunum er, að eitt það
fyrsta sem meðferðaraðili í lausnamiðuðu meðferðarnámi lærir
er að skilgreina vandamálin frá sjónarhóli sjúklingsins, án
tillits til eigin fræðilegrar afstöðu. Prochaska & Norcross
(1994) hafa skilgreint svokallaða Transtheoretical Therapy.
Þeir leggja áherslu á að allar hugmyndastefnur innan geðfræð-
anna bjóði upp á góða innsýn í mannlega tilveru og gefi
forskrift að hugsanlegum lausnum, hvaða nafni sem þær
nefnist. Hins vegar sé nauðsyn á meðferðarstefnu sem geti
samhæft og samtvinnað hina ýmsu þætti/áherslur úr ólíkum
áttum. Samkvæmt veraldarsýn lausnamiðuðu meðferðarinnar
hefur hver einstaklingur möguleika til að leysa sjálfur sín eigin
mál. Það er hlutverk meðferðaraðilans að benda á leiðir og
hjálpa einstaklingnum við að koma á og viðhalda heilla-
vænlegum breytingum í lífi sínu (Cade & O'Hanlon, 1993).
Meðferðaraðilinn notar allt sem skjólstæðingurinn eða
einstaklingurinn kemur með í meðferðina, þar á meðal
einkenni og/eða kvartanir, til hjálpar (Webster, 1990). Þannig
gæti lausnamiðaður meðferðaraðili skrifað upp á einkennið, ef
svo má að orði komast („prescribe the symptom“) og/eða sett
það í annað samhengi (,,reframe“) (Webster, 1990).
Forsendur
Forsendur meðferðarinnar hafa verið dregnar saman af
Budman og Gurman (1988) á eftirfarandi hátt:
(1) Breytingar eru ekki einungis hugsanlegar,
heldur óhjákvæmilegar;
(2) það sem tekist er á við í meðferðinni er það sem
skilgreint hefur verið af sjúklingnum, ekki
meðferðaraðilanum;
(3) hinn raunverulegi hversdagslegi heimur
sjúklingsins, utan meðferðartímanna, er það sem mestu
máli skiptir - þar eru tilfinningabönd styrkt og hafin
breytingaferli sem til bóta horfa fyrir einstaklinginn.
Ýmsir benda á, að frumforsendur lausnamiðaðrar nálg-
unar í geðmeðferð liggi fyrst og fremst í breyttum áherslum,
miðað við hefðbundna langtímameðferð, þar sem fræðileg sýn
meðferðaraðilans ræður mestu um meðferðarstefnu og hvar
gengið er út frá hefðbundunum skilgreiningum á heilbrigði og
óheilbrigði. Þessar áherslubreytingar birtast í ýmsu myndum.
Samkvæmt lausnamiðaðri meðferðarstefnu er:
A miðað að því að finna lausn vandans — (fremur en að
auka innsæi skjólstæðinga í hann);
A krafist samvinnu meðferðaraðila og skjólstæðings;
A lögð áhersla á möguleika og sköpun -
(Friedman & Fanger hafa nefnt þetta „the paradigm
shift of moving from problems to possibi 1 ities“ -
Friedman & Fanger, 1991, bls. 25);
A lögð áhersla á eftirvæntingu og von;
A notaður orðaforði sem undirstrikar breytingar,
bjartsýni og eðlilegan vöxt einstaklingsins - (sneitt hjá
orðaforða sem undirstrikar vandamál,
sjúkdómsgreiningu, liðna tíð og það sem er afbrigðilegt);
A litið á breytingar sem breytilegt ferli („dyriamic") en
ekki línulaga (,,linear“);
A litið svo á, að minnsta jákvæða breyting í lífi
skjólstæðings geti leitl lil stærri jákvæðra
hegðunarbreytinga (svokölluð fiðrildisáhrif) (Berg &
Miller, 1992; Erikson & Rossi, 1979; Friedman &
Fanger, 1990; Gurman & Kniskern, 1981).
Ytri rammi meðferðarvinnunnar
Unnt er að beita lausnamiðaðri rneðferðartækni við hvaða
aðstæður sem er. Ræturnar liggja að hluta til í fjölskyldu-
meðferð, meðal annars í Fjölskyldumeðferðarstofnuninni í
Milwaukee, eins og áður er um getið, en aðferðirnar hafa á
síðustu árum verið teknar upp við ýmsar aðstæður. lleilu
geðsjúkrahúsin byggja meðferðarvinnu sína á þessari hug-
myndafræði. Meðferðin getur verið hæði einstaklingsbundin og
í hóp. Innan geðsjúkrahúsa í Bandaríkjunum hefur rutt sér til
rúms sú aðferð að stunda þessa meðferð með aðstoðarteymi á
bak við spegil („one-way mirror“) eða myndatökuvél. Þá er
einn meðferðaraðili með skjólstæðinginn fyrir framan spegilinn
eða myndatökuvélina, en á bak við hann /hana er
meðferðarteymi sem hlustar og leggur á ráðin. Símasamband er
á milli herbergjanna og getur teymið hringt inn skilaboð
hvenær sem þeim finnst ástæða til að grípa inn f. I miðjum
meðferðartfmanum er gert hlé og meðferðaraðilinn hittir teymið
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 5. tbl. 72. árg. 1996