Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.05.2000, Blaðsíða 11

Siðfræðilegar vangaveltur
Sótt var um leyfi fyrir rannsókninni til siðanefnda viðkom-
andi stofnunar og Tölvunefndar. Allir þátttakendur tóku
þátt í rannsókninni af fúsum og frjálsum vilja og undirrituðu
upplýst samþykki þar að lútandi. Þeim var sagt að þeim
væri heimilt að draga sig út úr rannsókninni hvenær sem
væri ef þeir óskuðu þess. Algers trúnaðar var gætt og
rannsóknin olli þátttakendum hvorki kostnaði né óþæg-
indum.
Viðtöl og úrvinnsla gagna
Rannsóknaraðferðin byggðist á viðtölum. Viðtölin byggjast
á samræðum og samskiptum milli rannsakanda og þátt-
takanda (Kvale, 1996). Eins og áður kom fram aðstoðar
rannsakandinn viðmælandann við að móta hugsanir sínar
og tilfinningar og að fá fram hvaða merkingu hann leggur í
upplifun sína (Swanson-Kauffman og Schonwald, 1988).
Rannsakandi stýrir viðtalinu og mótar en gætir jafnframt að
því að halda góðu flæði samræðna í því (Kvale, 1996).
Eitt viðtal, 40-60 mínútna langt, var tekið við hvern
þátttakanda. Við upphaf hvers viðtals voru þátttakendur
spurðir sömu spurningarinnar: „Hvernig sérð þú hlutverk
þitt sem hjúkrunarfræðingur þegar þú aðstoðar fullorðinn
einstakling við upphaf insúlínmeðferðar?" Þeim var gert
Ijóst í upphafi viðtals að ekkert eitt svar væri rétt og þeir
beðnir að segja frá eigin reynslu. Rannsakandi hafði
fáeinar spurningar sem hann beindi til viðmælenda, ef svör
við þeim höfðu ekki komið fram af sjálfsdáðum, t.d. hvort
eða hvernig þeir hefðu áhrif á viðhorf sykursjúkra til sykur-
sýkinnar og hvort eða hvernig þeir veittu sykursjúkum
andlegan stuðning. Viðtölin voru tekin upp á segulband og
vélrituð orðrétt upp. Rannsakandi skrifaði niður helstu
þætti hvers viðtals. Viðtölin fóru fram á vinnustað viðkom-
andi hjúkrunarfræðinga og þess gætt að finna rólegan
stað þar sem ekki yrði truflun meðan á viðtalinu stóð. Að
lokinni gagnagreiningu var greining viðtals borin undir
viðkomandi einstakling. Allir þátttakendurnir samþykktu
greininguna með smávægilegum orðalagsbreytingum sem
ekki höfðu áhrif á flokkun í þemu.
Niðurstöður og tenging við fræðilegt efni
Þegar sykursjúkir greinast með sjúkdóminn eru þeir oft
mjög veikir. Sumir þeirra hafa jafnvel verið með of háan
blóðsykur í nokkuð langan tíma og við innlögn á sjúkrahús
eru sumir komnir með einkenni súrnunar, jóna- og
vökvaójafnvægi. Veikindi einstaklingins og blóðsykurs-
lækkandi meðferð krefjast mikils og nákvæms eftirlits af
hálfu hjúkrunarfræðinganna. Jónaójafnvægið verður að
meðhöndla varlega og hinn gullni meðalvegur blóðsykurs-
stjórnunar er vandrataður. Þessi alvarlega sjúkdóms-
greining veldur oftast uppnámi hjá einstaklingunum og
þeim líður oft illa andlega. Að viðbættum veikindum og
andlegri vanlíðan þarf hinn sykursjúki á örfáum dögum
ekki einungis að kynnast alveg nýjum lífsháttum heldur
verður hann líka að öðlast þekkingu á ýmsum framandi
hlutum, s.s. blóðsykurmælingum og sprautugjöfum og ná
tökum á þeim.
Þetta er sá heimur er oftast mætir hjúkrunarfræðingi
þegar einstaklingur greinist með sykursýki og insúlín-
meðferð hefst. Hann er grunnurinn að upplifun og skilningi
hjúkrunarfræðinganna á starfi sínu.
Að kynnast heimi sykursýkinnar
Það að greinast með insúlínháða sykursýki veldur því að
einstaklingurinn þarf allt í einu að kynnast nýjum heimi
daglegs lífs. Þetta er heimur sem þeir þurfa að aðlagst og
læra að lifa í. Því vakna fjölmargar spurningar og þörfin
fyrir upplýsingar um meðferð og daglegt líf er mikil. Hjúkr-
unarfræðingarnir töldu að við þessar aðstæður væri mikil-
vægur hluti starfsins að veita fræðslu, svo að hinn sykur-
sjúki verði fær um að sinna sér og sjúkdómi sínum heima,
við sem eðlilegust skilyrði. Sykursjúkir og aðstandendur
þeirra óska eftir miklum upplýsingum, en þurfa oftast
nokkra daga til að tileinka sér upplýsingarnar. Þeir þurfa að
meðtaka mikið á stuttum tíma og fyrir langflesta er það að
leggjast inn á sjúkrahús og fá þessa greiningu mikið áfall
og áfallið kemur að einhverju leyti í veg fyrir að fólk geti
lært. Upplifun þátttakenda var sú að þeir miðuðu hjúkrun
sína við einstaklingsbundnar þarfir sjúklinganna. Það er að
segja fræðslan tók mið af ástandi og óskum sjúklingsins.
Þá var talað um að sumir sjúklingar væru of veikir til að
geta lært þegar þeir legðust inn á spítalann:
Fólk sem er mjög hátt, kannski 40-50, 60 í blóð-
sykri, þarf að fara í gegnum miklu lengra ferli til þess
að ná jafnvægi aftur. Það fólk er ekki móttækilegt
fyrir fræðslu. Eins þeir sem eru undir einum eða í
kringum einn, þeir eru ekki móttækilegir fyrir fræðslu
strax.
Hjúkrunarfræðingarnir sögðust ekki fylgja fyrirfram
ákveðinni fræðsluáætlun en bæklingar um insúlínháða
sykursýki væru notaðir í fræðslunni. Bæklingarnir vektu
ýmsar spurningar meðal sykursjúkra sem þeir leituðust við
að fá svör við. Fræðsla fer einnig fram samhliða annarri
hjúkrun sjúklingsins í óformlegum samtölum og mikil þörf
er á endurtekningu. Það var upplifun þátttakenda að
göngudeildin gegndi mikilvægu hlutverki í fræðslunni.
Mér finnst mjög gott að láta fólk fá bæklingana. Það
er miklu auðveldara fyrir fólkið að geta lesið þetta í
rólegheitum og spurt svo. Göngudeildin er mikið
nýtt, hér er oft svo lítill tími til fræðslu.
Við mat á skilningi sykursjúkra á fræðslunni sögðust
þátttakendur spyrja sykursjúka um það sem þeim væri
75
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 76. árg. 2000