Dagblaðið Vísir - DV - 07.10.2016, Side 38

Helgarblað 7.–10. október 201634 Menning
Eyrún hlýtur Bókmenntaverðlaun Tómasar
Lygar úr uppeldinu voru innblásturinn að verðlaunabókinni
E
yrún Ósk Jónsdóttir hlýtur
Bókmenntaverðlaun Tómasar
Guðmundssonar 2016 fyrir
ljóðahandritið Góðfúslegt leyfi
til sígarettukaupa, en verðlaunin
voru veitt í Höfða á fimmtudag. 52
óbirt ljóðahandrit undir dulnefni
bárust dómnefndinni sem áleit
handrit Eyrúnar það besta í ár.
Dómnefndin, sem var
skipuð þeim Úlfhildi Dags-
dóttur, Ragnhildi Pálu
Ófeigsdóttur og Bjarna
Bjarnasyni, sagði ljóð Eyrún-
ar tala með ferskum hætti
inn í hversdagsleika
okkar Íslendinga og
opna augu okkar með
ljóðrænum, hugvit-
samlegum og frum-
legum hætti fyrir
mörkunum milli
einkalífs og opinbers lífs.
„Ég fékk hugmyndina að bókinni
í byrjun febrúar. Það kom þannig
til að sonur minn er fjögurra ára og
undanfarið hef ég stundum staðið
mig að því að ætla að fara að tyggja
upp einhverja lygi, sem ég heyrði
þegar ég var að alast upp, og nota í
uppeldi hans. Og svo hristir mað-
ur höfuðið og nær að stoppa
sig,“ segir Eyrún í samtali við
DV.
„Þetta fékk mig til að rifja
upp alls konar lygi sem ég
heyrði sem barn og trúði;
Ef þú veltir þér niður
brekku færðu garna-
flækju, ef þú lýgur
verður tungan í
þér svört, ef þú
horfir of lengi á
sjónvarp færðu
ferhyrnd augu, ef þú gleypir tyggjó
verður það í sjö ár fast í maganum og
svo framvegis. Og svo hugsar mað-
ur ekkert meira um þetta fyrr en allt í
einu að það eru liðin 30 ár og maður
fer að rifja upp alls konar hluti sem
maður trúði sem krakki, bæði það
sem einhver sagði við mann og líka
eitthvað sem maður skáldaði sjálf-
ur. Og svo skilur maður allt í einu 30
árum seinna að viðhorf manns voru
byggð á lygi, misskilningi eða voru
jafnvel örgustu fordómar og rasismi,“
bætir hún við.
„Ljóðin eru því mjög persónuleg.
Þau byggja á minningum frá því að
ég var krakki og unglingur, og á leikj-
um sem við lékum og atburðum sem
áttu sér stað en ljóðin eru auðvitað
stórlega ýkt.“
Eyrún, sem á að baki feril sem rit-
höfundur, leikari og leikstjóri, hlýtur
700 þúsund króna peningaverðlaun,
en auk þess verður bókin gefin út af
Bjarti nú í haust og eru fyrstu eintök-
in þegar komin úr prentun. n
ritstjorn@dv.is
Dimmalimm
Ef þú veltir þér niður Stórahól
á laugardegi
eða steypir þér kollhnís
færðu garnaflækju
og grasgrænu í buxurnar.
Einn, tveir, þrír, fjórir, fimm
Dimmalimm
og maturinn er til.
Ef hún þarf að kalla aftur á þig
færðu að finna fyrir því.
Mynd Sigtryggur Ari
Metsölulisti
Eymundsson
4.– 10. september 2016
Allar bækur
1 Bókin um Baltimore fjölskylduna
Joël Dicker
2 Sykurpúðar í morgunverð
Dorothy Koomson
3 Hjónin við hliðina Shari Lapena
4 Íslandsbók barnanna Margrét
Tryggvadóttir/Linda Ólafsdóttir
5 VögguvísaCarin Gerhardsen
6 Lifðu til fullsJúlía Magnúsdóttir
7 Dalalíf III Tæpar leiðir
Guðrún frá Lundi
8 Fórnarlamb án andlits
Stefan Ahnhem
9 NormaSofi Oksanen
10 Skúli Skelfir - Draugar Francesca Simon
Barnabækur
1 Íslandsbók barnanna Margrét
Tryggvadóttir/Linda Ólafsdóttir
2 Skúli Skelfir - Draugar Francesca Simon
3 Afi sterki og skessuskammirnar
Jenný Kolsöe
4 Sagan af bláa hnettinum
Andri Snær Magnason
5 Sigurfljóð hjálpar öllum
Sigrún Eldjárn
6 Sólbjört Valentína um freyðibað
og dansandi hjólaskauta
Irmgard Kramer
7 Ástríkur í Piktalandi Ferry og Conrad
8 Viggó 3 - Braukað og bramlað André Franquin
9 Hekla skilur hundamál
Hulda Jóns Tölgyes/Allie Doersch
10 Skúli Skelfir og bölvun mannætunnar
Francesca Simon
Helsta ráðgáta samtímabókmenntanna ráðin
n Rómverski þýðandinn Anita Raja sögð vera á bak við nafnið Elena Ferrante
n Umdeild rannsóknarblaðamennska kom upp um
hulduhöfundinn vinsæla
B
ókmenntaheimurinn hefur
logað í deilum undanfarna
viku eftir að ítalski blaða-
maðurinn Claudio Gatti
birti grein á vefsíðu New
York Review of Books og nokkurra
annarra miðla á sunnudag þar sem
hann hélt því fram að hann hefði
flett ofan af metsöluhöfundinum og
huldukonunni Elenu Ferrante.
Í greininni skoðar hann í hvaða
vasa ofurhagnaður útgefanda
Ferrante hefur lent og kemst að því
að það hljóti að vera hinn 63 ára
gamli þýðandi Anita Raja sem sé á
bak við nafnið. Útgefandinn, auk
fjölmargra aðdáenda og menn-
ingarvita, hefur hins vegar fordæmt
uppljóstrunina og álítur að höfund-
urinn hafi átt rétt á því að lifa óþekkt-
ur í skjóli frá sviðsljósi fjölmiðla.
Metsöluhöfundur undir dulnefni
Rithöfundurinn Elena Ferrante kom
fyrst fyrir sjónir ítalsks almennings
árið 1992 þegar skáldsagan, Trufl-
andi ást (ít. L‘amore molesto), kom
út hjá rómversku bókaútgáfunni Ed-
izione e/o. Bókin var svo gerð að vin-
sælli kvikmynd árið 2000. Frá 2002
hafa svo komið út átta bækur eftir
Ferrante og hafa þær notið síaukinna
vinsælda á Ítalíu og víðar.
Það hefur þó fyrst og fremst verið
eftir að Napólísögurnar svokölluðu
byrjuðu að koma út sem Ferrante
hefur orðið stórstjarna í alþjóðlega
bókmenntaheiminum. Í þessum
fjórum bókum segir frá stormasömu
og tilfinningaríku samband vin-
kvennanna Elenu Greco og Lilu
Cerullo, frá æskuárum þeirra í verka-
mannahverfi í Napólí á sjötta ára-
tugnum og allt fram yfir miðjan
aldur.
Napólísögurnar komu út á Ítal-
íu á árunum 2011 til 2014 og hafa í
kjölfarið verið þýddar á um fjörtíu
tungumál og selst í milljónum ein-
taka. Fyrstu þrjár bækurnar hafa
komið út í íslenskri þýðingu Brynju
Cortes Andrésdóttur, en sú þriðja,
Þeir sem fara og þeir sem fara hvergi,
kom út á haustdögum hjá Bjarti.
Peningaslóðinni fylgt
Ferrante hefur sagt að nafnleysið
og leyndin skipti miklu máli fyrir
skriftirnar. Í upphafi hafi hún gefið
út undir dulnefni til að forðast fárið
sem fylgir útgáfu, en síðar hafi hún
farið að fyrirlíta hvernig fjölmiðlar
nálguðust og fjölluðu um höfunda
frekar en bækurnar sjálfar. Hún seg-
ir að með dulnefninu hafi verkin sjálf
orðið miðlæg frekar en hennar eigið
orðspor.
Þá hefur hún lagt áherslu á að
með því að halda persónu hennar
fjarverandi hafi opnast skap-
andi rými fyrir hana og hún þurfi á
slíku „algjöru frelsi“ frá félagslegri
pressu og skyldu að halda til að geta
skrifað einlæglega og óheflað. Hún
hefur jafnvel sagt að ef raunveruleg
persóna hennar yrði dregin fram í
dagsljósið myndi hún hætta alfarið
að senda frá sér bækur.
Þrátt fyrir að hafa oft svarað
spurningum blaðamanna í gegnum
tíðina hefur hulduhöfundurinn lítið
gefið upp um eigið líf og persónu.
Það hefur því orðið vinsæll sam-
kvæmisleikur á Ítalíu og víðar að
reyna að giska á hver standi raun-
verulega á bak við dulnefnið. Margir
þekktir ítalskir höfundar, karlar jafnt
sem konur, hafa því verið nefndir til
sögunnar meðal annars Anita Raja –
en þó enn oftar eiginmaður hennar,
rithöfundurinn Domenico Starnone.
Hingað til hafa kenningar um
höfundinn fyrst og fremst byggt á
„Ferrante hefur sagt að
möguleikinn á að halda
persónu sinni fjarverandi hafi opnað
skapandi rými fyrir hana og hún þurfi
á slíku „algjöru frelsi“ frá félagslegri
pressu og skyldu að halda til að geta
skrifað einlæglega og óheflað.
Kristján guðjónsson
kristjan@dv.is