Fréttablaðið - 01.06.2017, Blaðsíða 19

Sagan heldur áfram að endurtaka sig. Gengi krónunnar hefur nær alltaf verið of hátt skráð ef frá eru
talin þau (fjölmörgu!) skipti þegar
gengið var nýfallið.
Óræk vísbending um of hátt gengi
langtímum saman er sú staðreynd að
Ísland er eina iðnríkið þar sem erlend
viðskipti jukust engu hraðar en lands-
framleiðslan allan þann tíma sem
mælingar ná yfir, þ.e. frá 1870. Alls
staðar annars staðar jukust erlend
viðskipti örar en landsframleiðslan
þar eð hagkvæmt þótti að auka hlut
erlendra viðskipta í efnahagslífinu
eftir þeirri einföldu reglu að viðskipti
borga sig. Hátt gengi krónunnar hélt
aftur af útflutningi og þá einnig inn-
flutningi. Við því brugðust menn m.a.
með því að fjármagna innflutning um
of með erlendri lánasláttu. Erlendar
skuldir hrönnuðust upp.
Önnur vísbending um of hátt gengi
er verðbólga sem var næstmest á
Íslandi frá 1960 og áfram á öllu OECD-
svæðinu ef Tyrkland eitt er undan
skilið. Meiri verðbólga heima en
erlendis hækkar raungengi krónunn-
ar þar eð vöruverð erlendis hækkar þá
minna en heima og ýtir þannig undir
innflutning á vörum og þjónustu frá
útlöndum líkt og ef gengi krónunnar
hefði hækkað. Þriðja vísbending er
þessi: Þegar gengi krónunnar hrapaði
í hruninu tók útflutningur fjörkipp,
einkum ferðaútvegurinn. Fjöldi
erlendra ferðamanna á Íslandi í fyrra,
2016, nam 1,8 milljónum eða fimm-
földum íbúafjölda landsins. Það var
aldamótaárið 2000 að ferðamanna-
fjöldinn fór fram úr íbúafjöldanum í
fyrsta sinn.
Hvers vegna er hágengi landlægt
á Íslandi? Það er ekki undarlegt
þegar alls er gætt. Pendúll hallar svo
lengi sem vindur blæs á hann úr
einni átt. Þessi líking á við um gengi
krónunnar. Vandinn í sem allra
stytztu máli er að sjávarútvegurinn
hefur verið styrktur af skattfé svo
lengi sem elztu menn muna, fyrst
beint og síðan óbeint. Styrkir til
útflutningsatvinnuvega auka fram-
boð gjaldeyris og lækka þannig verð
hans, þ.e. hækka gengi gjaldmiðilsins.
Orkusala til erlendra kaupenda undir
réttu verði og skattaívilnanir handa
þeim eru ígildi útflutningsstyrks og
leggjast því á sömu sveif og útvegs-
dekrið. Við bætist búverndarstefna
sem dregur að sínu leyti úr eftirspurn
eftir gjaldeyri og lækkar þannig verð
hans, þ.e. hækkar gengi krónunnar.
Fram að hruni lagðist þungt inn-
streymi erlends lánsfjár á sömu sveif
svo gengið hækkaði upp úr öllu valdi
áður en krónan hrundi. Öllu þessu
hefur áður verið lýst í þaula.
Ekki skemmt
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (AGS)
taldi raungengi krónunnar 15% til
25% of hátt 2007, ári fyrir hrun, en
sjóðnum láðist samt að vara við
fyrirsjáanlegum – og fyrirséðum!
– afleiðingum hágengisins, þ.e.
yfirvofandi gengisfalli. Of hátt gengi
fellur alltaf á endanum. Starfsmenn
sjóðsins kölluðu efnahagshorfur
Íslands „öfundsverðar“ í skýrslu sinni
skömmu fyrir hrun. Óháðri eftir-
litsskrifstofu sjóðsins sem hefur það
hlutverk að blása í flautu þegar starfs-
menn sjóðsins villast af réttri leið var
ekki skemmt, engin yfirhylming þar.
Í skýrslu sinni í fyrra, 2016, lýsti
sjóðurinn þeirri skoðun að raun-
gengi krónunnar, þ.e. gengið eins og
það kemur af skepnunni að við-
bættri leiðréttingu fyrir verðlags- eða
launaþróun heima og erlendis, hefði
aftur verið orðið nokkurn veginn rétt
2015, þ.e. hvorki of hátt skráð né og
lágt. Þá kostaði Bandaríkjadalurinn
132 krónur og evran 146 krónur.
Seðlabankinn birtir nú tölur sem
sýna að raungengi krónunnar hefur
hækkað um 20% til 25% síðan 2015
eftir því hvort miðað er við þróun
verðlags eða launa heima og erlendis.
Seðlabankinn segir m.ö.o. – án þess
að segja það! – að raungengið sé nú
orðið 20% til 25% of hátt alveg eins
og það var 2007. Nema þá brostu allir
eins og önnum kafinn iðnaðarmaður
rifjaði upp í blaðaviðtali um daginn.
Við höfum séð þetta allt saman
áður. Fyrir hrun var genginu haldið
of háu alveg eins og nú m.a. til að
halda verðbólgu niðri og fjarlægjast
ekki sett verðbólgumarkmið. Seðla-
bankinn lækkaði þá bindiskyldu til
að þóknast bönkunum frekar en að
hækka hana til að hemja vöxt þeirra.
Hann þrætti fyrir mikinn vaxtamun
sem þá eins og nú er til marks um
óhagkvæmni í bankarekstri. Ísland er
enn eina land álfunnar þar sem inn-
lendir bankar þurfa ekki að keppa við
erlenda banka og hegða sér því eins
og fákeppnishringur.
Seðlabankinn hefur bætt ráð sitt
eftir hrun þótt enn vanti mikið á.
Mestu skiptir að nú hefur verið girt að
nokkru leyti fyrir skyndiflæði erlends
fjár inn í landið líkt og gerðist fyrir
hrun. En bankanum hafa að ýmsu
öðru leyti verið mislagðar hendur.
Hann hefði þurft að halda genginu
í skefjum með gjaldeyriskaupum
frekar en að leyfa því að hækka svo
sem raun er orðin á því of hátt gengi
fellur alltaf á endanum eins og áður
var sagt og skellurinn kemur ójafnt
niður. Það þarf ekki nema einn stönd-
ugan spákaupmann úti í heimi til að
gera áhlaup á örmynt sem allir sjá að
er allt of hátt skráð.
Við bætist að bankinn sýnir þess
engin merki enn að hann hafi brugð-
izt við uppljóstrunum Kastljóss RÚV
um meint lögbrot í bankanum. „Ég
ætla ekki að ræða það sem við gerum
í bankaráði,“ sagði einn bankaráðs-
maðurinn í sjónvarpi af öðru tilefni
en bankaráðinu ber lagaskylda til að
fylgjast með að bankinn starfi skv.
lögum. Fundargerðir bankaráðsins
eru leyniskjöl.
Þorvaldur
Gylfason
Í dag
Hágengisfjandinn
HARÐJAXL
ALLRA HARÐJAXLA
ER MÆTTUR AFTUR!

„Hinn óviðjafnanlegi
Reacher kveikir
í blaðsíðunum.“
USA Today

„Grípandi spenna
og ómótstæðilegar
sögufléttur.“
Newsweek

„Snjöll og
hörkuspennandi.“
New York Times

„Ómenguð afþreying ...
Hann hefur skapað
spennusögur
21. aldarinnar.“
Daily Mirror
Bókabúð Forlagsins | Fiskislóð 39 | Opið alla virka daga 10–18 | laugardaga 11–15 | www.forlagid.is
LANDSINS MESTA ÚRVAL BÓKA
S k o ð u n ∙ F R É T T a B L a ð i ð 19F i M M T u d a g u R 1 . j ú n Í 2 0 1 7
0
1
-0
6
-2
0
1
7
0
4
:3
3
F
B
0
7
2
s
_
P
0
5
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
1
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
C
F
C
-5
1
E
8
1
C
F
C
-5
0
A
C
1
C
F
C
-4
F
7
0
1
C
F
C
-4
E
3
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
A

F
B
0
7
2
s
_
3
1
_
5
_
2
0
1
7
C
M
Y
K