Fréttablaðið - 13.07.2017, Qupperneq 22

Þegar öllu er á botninn hvolft, þá snýst þetta um það hvers konar samfélagi við viljum búa í,“ voru
orð Arnars Þórs Jónssonar, lektors
við lagadeild Háskólans í Reykjavík,
vegna þeirra viðbragða sem urðu
hjá þjóðinni þegar Robert Downey
(ensk beyging), fyrrum Róberti Árna
Hreiðarssyni, var veitt uppreist æru
og lögmannsréttindi í kjölfarið. Lekt-
orinn var ekki að taka undir með rétt-
lætiskennd þolenda kynferðisglæpa-
manns, heldur gegn henni.
Undirritaðir eru ósammála skoð-
unum Arnars Þórs en ætla samt að
gera orð hans hér að ofan að sínum.
Kemst barnið þitt yfir tvítugt án þess
að verða fyrir kynferðisofbeldi?
Við sem skrifum þessa grein erum
báðir í sömu starfsstétt, margra barna
feður og á annar okkar dóttur sem
Róbert Árni braut á kynferðislega
þegar hún var barn að aldri. Þykir
okkur lítið gert úr sársauka og raun-
um allra þeirra sem orðið hafa fyrir
kynferðisofbeldi þegar núverandi
for sætis ráðherra tók þá ákvörðun
að mannorð kynferðisglæpamanns
skyldi nú óflekkað og fengi undirskrift
forseta Íslands því til staðfestingar.
Þannig er nefnilega mál með vexti
að báðir eigum við tvær dætur sem
hafa orðið fyrir kynferðisofbeldi.
Samtals fjórar stúlkur. Á ýmsan
hátt hefur þeim verið nauðgað, þær
beittar ofbeldi og misnotaðar kyn-
ferðislega. Þeirri fimmtu var byrluð
ólyfjan en henni komið undir læknis-
hendur áður en frekari glæpir áttu sér
stað. Fyrirfram héldum við að slík töl-
fræði væri ómöguleg. Í ofanálag hefur
öðrum okkar ekki enn tekist að koma
dætrum sínum yfir tvítugsaldurinn
án þess að þær hafi verið beittar kyn-
ferðislegu ofbeldi. Í hvernig samfélagi
viljum við búa?
Nú getum við ekki lengur áfellst
sjálfa okkur fyrir að hafa ekki verndað
dætur okkar nógu vel. Við getum ekki
annað en reynt að hafa eins hátt og
okkur er unnt þar til menningarlegur
umsnúningur verður hjá yfirvaldinu
og þjóðinni hvað þessi mál varðar.
Það verður nefnilega hvorki gert með
því að setja límmiða yfir glösin þeirra
né skipa þeim að fara í síðari pils.
Nauðganir jafn sjálfsagðar og jólin
Aldrei höfðu fleiri leitað á neyðar-
móttöku Landspítalans vegna kyn-
ferðisbrota en í fyrra, alls 169, og
voru aðeins lagðar fram kærur í 68
tilfellum, ekki hefur komið fram
hvað dæmt var í mörgum málum né
hve margir aðilar ákváðu að fara ekki
á móttökuna. Útlit er fyrir að þetta
vafasama met verði slegið í ár. Ísland
er í öðrum flokki hvað mansalsmál
varðar. Verslunarmannahelgar fara
ekki fram án nauðgana. Þetta er ólíð-
andi ástand.
Af fimm dætrum okkar sem brotið
var á (við teljum eiturbyrlun vera
brot) fékk ein réttlæti. Réttlæti sem
læknaði ekki sálarsár hennar en rang-
Í hvers konar samfélagi viljum við búa?
indin sem hún var beitt voru viður-
kennd af yfirvaldi þótt glæpamaður-
inn hafi aldrei viðurkennt brot sín. Til
varnar öðrum þegnum sem ekki geta
borið hönd fyrir höfuð sér voru rétt-
indi hans til yfirvalds í samfélaginu
einnig dæmd af honum ásamt mjög
vægri fangelsisvist miðað við þann
skaða sem hann olli þjóðfélaginu og
þeim einstaklingum sem hann braut
á. Að liðinni fangelsisvistinni gekk
lífið sinn vanagang. Flestir fengu sitt
daglega brauð, margir fóru í sumar-
frí, sumir héldu jól og mörgum var
nauðgað án þess að réttlæti fengist.
Rétt eins og venjulega. Yngri dætur
okkar fengu meðal annars sinn skerf
af þessu óréttlæti og ofbeldi. Í tilfelli
vinkonu einnar þeirra fékkst ekki
viður kenning á broti fyrir dómi á
þeim forsendum að nauðgarinn hefði
ekki gert sér grein fyrir því að hann
væri að nauðga henni.
Svona hefur þetta bara alltaf verið
Svo gerðist það þann 16. september
2016 að forseti Íslands veitti þeim
eina brotamanni sem hlotið hafði
dóm fyrir níð á dætrum okkar upp-
reist æru að tillögu Bjarna Benedikts-
sonar forsætisráðherra sem varð for-
senda þess að hinn dæmdi hlaut aftur
stöðu yfirburða í samfélaginu. Ekki
vitum við hversu hart fjölmiðlar hafa
gengið að Bjarna um að rökstyðja
þessa embættisgjörð sína en þau einu
svör sem fengist hafa eru eitthvað á
þá leið að svona hafi þetta nú bara
alltaf verið. Rétt eins og páskar, jól
og nauðganir. Þess vegna settu tveir
æðstu menn þjóðarinnar nafn sitt við
þessa gjörð líkt og drengir í hlutastarfi
á bílaþvottastöð. „Svona hefur þetta
bara alltaf verið.“ (Við biðjum drengi í
bílaþvotti afsökunar á samjöfnuninni
því við viljum ekki gera þeim upp því-
líkt andleysi en ábyrgð þeirra er samt
sem áður ekki jöfn við æðstu ráða-
menn – sem þeir reyndar hafa ekki
gengist við.)
Ein af fimm dætrum okkar hlaut
réttlæti sem var síðan sullað út í kæru-
leysislegri en drambsamri embættis-
færslu sitjandi forsætisráðherra. 20%
réttlæti varð skyndilega að núlli. Það
samkomulag sem dómurinn hafði
gert við þolendurna var rofið. Brota-
maðurinn hafði afplánað refsinguna
og hefði einfaldlega getað bætt sig
sem borgari án þess að krefjast í hroka
sínum yfirburðastöðu í þjóðfélaginu
og yfirvaldið þurfti ekki að ganga að
henni.
Ójöfn skipting frelsis og tækifæra
John Rawls (1921-2002) er af mörgum
álitinn merkasti stjórnamálaheim-
spekingur síðari hluta 20. aldar.
Höfuðrit hans er bókin Kenning um
réttlæti (A Theory of Justice) sem
kom út árið 1971. Bókin endurvakti
hugmyndir um réttlæti og samfélags-
sáttmála sem grundvöll stjórnmála. Í
henni segir Rawls meðal annars:
„Öll frumgæði mannlegs samfélags
– frelsi og tækifæri, tekjur og auður
og forsendur sjálfsvirðingar – eiga að
skiptast jafnt á fólk nema því aðeins
að ójöfn skipting einhverra eða allra
þessara gæða sé þeim til hagsbóta
sem verst eru settir.“
Segjum sem svo að engin þeirra
kvenna sem Robert Downey braut á
hafi lokið stúdentsprófi vegna baráttu
sinnar við kvíða og áfallastreiturask-
anir, þá á engin þeirra rétt á fram-
haldsskólamenntun núna vegna
þeirra illu og ranglátu laga sem Illugi
Gunnarsson kom á í ráðuneytistíð
sinni í ráðuneyti menntamála. Engin
þeirra var heldur spurð álits á ó-flekk-
un mannorðs þess sem níddist á þeim
og beitti aflsmunum sínum og forrétt-
indum til að brjóta á þeim. Réttlátt
væri að tækifærin væru þeirra. Rétt-
látt væri að þær þyrftu ekki að óttast
að mæta í framtíðinni með svívirtum
börnum sínum (sem tölfræðin sýnir
að ansi miklar líkur séu á) í réttarsal
þar sem hann gæti mögulega verið
verjandi gerandans. En svona hefur
þetta bara alltaf verið. Tækifærin eru
þeirra sem valdinu beita.
Rawls skrifar einnig:
„Réttlæti er höfuðkostur á stofnun-
um samfélags, eins og sannleikurinn
er á kenningum. Það er sama hversu
fögur og nýtileg kenning er: ef hún
er ósönn verður að breyta henni eða
hafna. Eins er um stjórnarskrár og
stofnanir. Það er sama hversu hagan-
lega þeim er fyrir komið, og hversu
gagnlegar þær eru: ef þær eru ranglát-
ar verður að breyta þeim eða bylta.“
Við höfum rekið okkur á að
minnsta kosti í þrígang í máli
Roberts Downey hingað til að ef Nýja
stjórnar skráin hefði verið við lýði þá
hefði atburðarásin verið önnur; sam-
viska forsetans hefði ekki verið sett í
vonda stöðu, upplýsingalögin hefðu
verið opin en ekki lokuð og tillit tekið
til verndar börnum hvað ákvarðanir
varðar. Gamla stjórnarskráin stendur
því í þessu samhengi fyrir viðhorfið:
„Svona hefur þetta bara alltaf verið.“
Höfum hátt
Hreyfum við hugsunarhætti okkar.
Hættum að setja ábyrgðina á þol-
endur. Krefjumst ábyrgðar af ráða-
mönnum. Siðmenning er að hugsa
fyrst um hag þeirra sem höllum fæti
standa.
Í hvernig samfélagi viljum við búa?
Samfélagi sem verndar börnin okkar
og þau sem minna mega sín eða sam-
félagi þar sem þeir sem meira mega
sín fara kæruleysislega sínu fram af
hroka og yfirlæti? Samfélagi sem
lokar á upplýsingagjöf eða samfélagi
sem býður upp á upplýst gegnsæi?
Við hvetjum feður og mæður þessa
lands til að spyrna við fótum, hafa
hátt og krefjast breytinga. Krefjumst
réttláts þjóðfélags fyrir börnin okkar.
Bergur Þór
Ingólfsson
leikari og
leikstjóri
Þröstur Leó
Gunnarsson
leikari og
leikstjóri
Nú getum við ekki lengur
áfellst sjálfa okkur fyrir að
hafa ekki verndað dætur
okkar nógu vel. Við getum
ekki annað en reynt að hafa
eins hátt og okkur er unnt
þar til menningarlegur um-
snúningur verður hjá yfir-
valdinu og þjóðinni hvað
þessi mál varðar.
Opið bréf til Benedikts Jóhannessonar, fjármála-ráðherra.
Hæstvirtur ráðherra.
Við sem þessi orð ritum rekum
ferðaheildsölufyrirtæki í Þýska-
landi sem sérhæfir sig í ferðum
til Íslands og ferðaskrifstofu á
Íslandi, sem skipuleggur bæði
hóp- og einstaklingsferðir fyrir
erlenda ferðamenn á Íslandi. Þessa
dagana sitjum við við það verkefni
að verðleggja þjónustu okkar fyrir
árið 2018. Við erum frekar seint á
ferðinni með þetta, höfum dregið
þetta verkefni á langinn. Enda er
það óvenju flókið og þó höfum við
séð ýmislegt á þeim aldarfjórðungi
sem við höfum starfað við þetta.
Ástæðan fyrir því eru óvissuþættir
í rekstrarumhverfinu sem við
störfum í. Einkum og sér í lagi er
þar um að ræða ofursterkt gengi
krónunnar, sem þvingar okkur til
að hækka verð á milli ára um tugi
prósenta. En eins og það væri ekki
nóg, þá hanga fyrirætlanir þínar
og ríkisstjórnarinnar um að færa
ferðaþjónustuna upp í efsta þrep
virðisaukaskattsins þann 1. júlí
2018 eins og fallöxi yfir greininni.
Hvað sem mönnum kann að
finnast um þessa fyrirhuguðu
hækkun, þá er það auðvitað
óásættanlegt með öllu að ekki sé
búið að útkljá þetta mál, nú þegar
ferðaþjónustan þarf að ganga frá
sínum samningum fyrir næsta ár.
Við vitum ekki hvað þú þekkir vel
til starfsumhverfis alþjóðlegrar
ferðaþjónustu – en kaupin gerast
þannig á eyrinni, að það þarf að
fastsetja verð langt fram í tímann.
Verðhækkunum vegna skattahækk-
ana á einstökum áfangastöðum er
samkvæmt evrópskum neytenda-
verndarlögum EKKI hægt að velta
út í verðlag á alferðum eftir á.
Enginn þingmaður eða ráðherra
í ríkisstjórninni hefur tekið undir
þessa hugmynd þína að hækka
virðisaukaskattinn á miðju árinu
2018, þú ert einn eftir sem ekki
hefur dregið í land í þessu máli.
Nú þarft þú að svara okkur, svara
okkur skýrt og þannig að við getum
treyst orðum þínum.
Svaraðu nú Benedikt
Sigurður Ingi Jóhannsson, for-maður Framsóknarflokksins, spyr í grein hér í blaðinu
hvort flækjustigið í ferðamálum sé
ekki nóg. Tilefnið eru orð mín um
að efla þurfi rannsóknir í ferða-
málum og koma upp eins konar
„lítilli Hafró“. Sigurður telur að slík
stofnun væri óþörf og myndi auka
á flækjustigið.
Ég hef ekki séð þetta verkefni
fyrir mér sem nýja stofnun heldur
fremur sem styrkingu á því sem
fyrir er; vonandi nógu mikla styrk-
ingu til að hægt verði að tala um
gerbreytingu á rannsóknaumhverfi
greinarinnar. Samanburðurinn
við Hafrannsóknastofnun er til
þess ætlaður að varpa skýru ljósi
á þann reginmun sem er á stuðn-
ingsumhverfi þessara tveggja stóru
atvinnugreina, ferðaþjónustu og
sjávarútvegs, og opna augu fólks
fyrir þörfinni.
Ég leyfi mér að vona að við Sig-
urður Ingi séum sammála um að
mikilvægt sé að efla þessa stoð-
þjónustu greinarinnar. Ég tek
undir með honum að samhliða því
skulum við forðast eftir megni að
flækja málin.
Rannsóknir í
ferðaþjónustu
Bjarnheiður
Hallsdóttir
eigandi Katla
Travel og Katla
DMI
Pétur Óskarsson
eigandi Katla
Travel og Katla
DMI
Við vitum ekki hvað þú
þekkir vel til starfsumhverfis
alþjóðlegrar ferðaþjónustu
– en kaupin gerast þannig
á eyrinni, að það þarf að
fastsetja verð langt fram í
tímann.
Þórdís Kolbrún
R. Gylfadóttir
ferðamála-,
iðnaðar- og
nýsköpunar-
ráðherra
MAGNOLIA
OFFICINALIS
Fæst í apótekum, Heilsuhúsið, Hagkaup, Fjarðarkaup, Orkusetrið, Heilsuver,
Heilsuhornið Blómaval, Heilsulausn.is, Heimkaup og Iceland Engilhjalla.
Hrafnhildur Ólafsdóttir starfar við
sjálboðavinnu í Rauða Kross búðinni
„Ég vil alls ekki nota lyfseðilsskyld svefnlyf og
ákvað því að prófa Magnolia. Ég tek 2 hylki
á kvöldin um klukkustund fyrir svefn og hef
ekki sofið betur í mörg ár.“
SVEFNVANDI – KVÍÐI – DEPURÐ
balsam.is
Bætt heilsa og betri líðan með
Natural Health Labs
100% náttúruleg bætiefni
Hefur verið notað við
svefnvandamálum, kvíða og
depurð í yfir 2000 ár í Asíu
1 3 . j ú l í 2 0 1 7 F I M M T U D A G U R22 s k o ð U n ∙ F R É T T A B l A ð I ð
1
3
-0
7
-2
0
1
7

0
4
:1
9
F
B
0
5
6
s
_
P
0
3
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
3
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
2
2
_
N
Ý.
p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
2
3
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
D
4
F
-5
9
D
8
1
D
4
F
-5
8
9
C
1
D
4
F
-5
7
6
0
1
D
4
F
-5
6
2
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
8
B

F
B
0
5
6
s
_
1
2
_
7
_
2
0
1
7
C
M
Y
K