Fréttablaðið - 26.08.2017, Blaðsíða 30

Hvers vegna kaupa Íslendingar færri bækur? Á síðustu sjö árum hefur bók-sala dregist saman um 43 prósent.
Ýmsar tilgátur eru á lofti um hvers
vegna bókamarkaður dregst saman.
Virðisaukaskattur á bækur er tal-
inn fæla frá kaupendur. Samkeppni
við  snjallsíma, sjónvarp og kvik-
myndir er meiri. Aðgengi að ann-
arri dægurmenningu eykst með ári
hverju og þá velja æ fleiri að hlusta
frekar en lesa.
Auður Ava Ólafsdóttir rithöfundur
telur Íslendinga lesa á annan hátt en
áður.
„Þeir lesa öðruvísi, meira af ein-
földum texta með orðaforða upp á
70 orð eins og á Facebook og Trump
notar, en minna af bókmennta-
textum sem geyma dýpri hugsun og
langtum meiri orðaforða.“
Hún hefur ekki áhyggjur af aðgengi
Íslendinga að bókum og menningar-
arfi. „Nei, aðgangurinn er ágætur en
athyglin liggur í augnblikinu annars
staðar. Það má kannski kenna það
við athyglisbrest.“
Fólk sem les er spennandi
„Einhvern tímann hefði ég svarað
að við værum bókaþjóð en ekki
endilega bókmenntaþjóð, að við
keyptum og gæfum bækur, að við
byrjuðum oft á bókum án þess endi-
lega að ljúka við þær. Nú veit ég ekki
hverju ég á að svara. Í lífsstílsþáttum
sjást engar bækur og manni líður eins
og í frystiklefa. Bókaormar eru samt
víða.“
Auður Ava segir Íslendinga eyða
miklum tíma á samfélagsmiðlum.
Og líklega meiri tíma en þá grunar.
„Ég legg til að Íslendingar geri eftir-
farandi tilraun. Að þeir byrji á því að
skrá hvað þeir eyða miklum tíma
á dag á samfélagsmiðlum, eins og á
Facebook og að skrolla yfir frétta-
miðla og bíða eftir nýuppfærðri frétt.
Ég legg til að fólk geri það í einrúmi
því það gæti fengið taugaáfall.
Eins og fimm kókosbollur
Sumir nota þetta sem eldsneyti til að
viðhalda reiðinni. Ég held að þetta sé
ein meginorsök spennu bæði í sam-
félaginu og á heimilum. Og hvernig
líður fólki á eftir? Eins og það hafi
borðað fimm kókosbollur. Daglega.
Það þýðir ekki að tuða í unglingnum
ef þú ert sjálfur límdur við snjall-
símann,“ segir Auður Ava sem hefur
meiri trú á fyrirmyndum.
„Það vekur forvitni og áhuga hjá
börnum og unglingum að sjá for-
eldri lesa. Sá sem les í eina klukku-
stund á dag getur lesið 50 bækur á
ári. Sumir lesa áður en þeir fara til
vinnu á morgnana. Það er líka hægt
að hafa ljóðabækur í hanskahólfinu
og lesa þær í biðröðinni eftir bensíni
hjá Costco. Menn verða að ákveða í
hvað þeir ætla að eyða lífinu. Börn
eru mjög hrifin af því þegar lesið er
fyrir þau,“ segir Auður Ava og segist
hafa orðið rithöfundur af að lesa.
„Maður fær allt annan skilning á
manninum, heiminum og manni
sjálfum af að lesa. Sumar bækur þarf
maður að vaxa upp í eins og einhver
sagði og það er í lagi,“ segir Auður Ava
og segir sögu af vini sem tók sé frí frá
samfélagsmiðlum í sumar af því að
hann langaði að lesa meira. 
„Það merkilega var, sagði hann, að
hann missti ekki af neinu. “
Eiríkur skreppur úr bænum …
Aðspurð um það hvort íslensk stjórn-
völd hafa staðið í stykkinu segir hún
athyglisvert að stjórnvöld í stærri
málsamfélögum bregðist við með
því að styrkja bókmenntaútgáfu. Hér
sé það líklega einn maður sem haldi
uppi vörnum, Eiríkur Rögnvaldsson
prófessor.
„Menn hafa áhyggjur af áhrifum
enskunnar víðar en á Íslandi og í því
sambandi er athyglisvert að skoða
hvernig stjórnvöld í öðrum löndum
bregðast við með því að styrkja
bókmenntir og bókmenntaútgáfu.
Í málsamfélögum sem telja jafnvel
yfir hundrað milljónir er rekin mark-
viss málverndunarstefna. Við erum
hins vegar 333.000 manna örreytis-
málsamfélag og mér sýnist að það sé
aðallega einn maður, Eiríkur Rögn-
valdsson prófessor, sem haldi uppi
vörnum fyrir því að hér sé töluð og
skrifuð íslenska. Ef hann skreppur
út úr bænum, þá nota menn tæki-
færið og skipta yfir í enskar auglýs-
ingar. Það er nokkuð ljóst að íslenska
ríkið þarf að hysja upp um sig bux-
urnar. Að afnema virðisaukaskatt
á bókum ætti að vera sjálfsagt mál í
svo fámennu málsamfélagi. Það gæti
verið fyrsta skrefið í átt að einhvers
konar menningarstefnu.“
Snobbið að drepa menningu
Stefán Máni rithöfundur telur vanda-
málið  einfalt. „Almenningur hefur
smám saman orðið afhuga íslensk-
um bókmenntum. Samkeppnin frá
snjalltækjunum er auðvitað ekkert
að hjálpa en ef fólkið í landinu langar
ekki að lesa eða hreinlega man ekki
eftir því að bækur séu til, þá er bar-
áttan erfið. Það eru vissulega margir
sem lesa en ekki endilega íslenskar
bækur. Að mínu mati er snobbið að
drepa íslenska menningu, þá helst
bókmenntir og kvikmyndir,“ segir
Stefán Máni.
Þurfum að leggja símanum
og taka upp bókina
Rithöfundar, útgefendur og bókaormar kryfja hrun íslenska bókamarkaðarins. Auður Ava
Ólafsdóttir segir Íslendinga lesa á annan hátt en áður og haldna vissum athyglisbresti. 
Útgefendur eru á einu máli um að stjórnvöld verði að setja sér skýra stefnu um aðgerðir.
Ráð frá Bókasafni
Kópavogs um lestur
Ráð til að byrja að lesa meira
l Taktu frá a.m.k. 30 mínútur á
dag til að lesa eitthvað – settu
það jafnvel á dagatalið.
l Slökktu á sjónvarpinu.
l Hafðu símann frammi, ekki á
náttborðinu þar sem hann er
freistandi.
l Farðu fyrr upp í rúm á kvöldin
með bók.
l Hafðu með þér bók þegar þú
ferð út úr húsi og lestu í strætó,
á biðstofunni hjá lækninum
eða á kaffistofunni í vinnunni.
l Nýttu Rafbókasafnið og vertu
með rafbók í símanum.
l Skelltu hljóðbók í tækið í
bílnum.
l Skoðaðu Pinterest-síður um
bókalestur – kannski finnur þú
bók sem vekur áhuga!
Að starta bókaklúbbi
l Bjóddu nokkrum lestrar-
hestum heim í hvítvín og
bókaspjall.
l Farðu á bókasafnið þitt og
gefðu þig á tal við gesti sem
þú sérð að hafa áhuga á sömu
bókum og þú.
l Stofnaðu leshring á Facebook.
l Skoðaðu Good Reads eða
Pinterest og finndu fólk sem
hefur áhuga á svipuðum
bókum.
Að finna bókaklúbb
l Talaðu við fjölskyldu, vini og
samstarfsfólk og fáðu að vera
með í bókaklúbbnum sem þeir
eru í.
l Farðu á bókasafnið þitt og
spyrstu fyrir um bókaklúbbinn
þar.
l Facebook!
Auður Ava Ólafsdóttir rithöfundur. FRéttAblAðið/AntonbRink
Ég legg til Að Íslend-
ingAr geri eftirfArAndi
tilrAun. Að þeir byrji
á þvÍ Að skrá hvAð þeir
eyðA miklum tÍmA á dAg
á sAmfÉlAgsmiðlum...
Ég legg til Að fÓlk geri
þAð Í einrúmi þvÍ þAð
gæti fengið tAugAáfAll.
Auður Ava Ólafsdóttir rithöfundur
Kristjana Björg
Guðbrandsdóttir
kristjana@frettabladid.is
Sæunn
Gísladóttir
saeunn@frettabladid.is
↣
2 6 . á g ú s t 2 0 1 7 L A U g A R D A g U R30 H e L g i n ∙ F R É t t A B L A ð i ð
2
6
-0
8
-2
0
1
7

0
4
:2
2
F
B
1
2
0
s
_
P
1
0
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
9
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
1
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
3
0
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
D
9
4
-0
D
3
8
1
D
9
4
-0
B
F
C
1
D
9
4
-0
A
C
0
1
D
9
4
-0
9
8
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
A

F
B
1
2
0
s
_
2
5
_
8
_
2
0
1
7
C
M
Y
K