Dagblaðið Vísir - DV - 18.08.2017, Blaðsíða 11
Helgarblað 18. ágúst 2017 fréttir 11
lands skylt að veita nýtingar-
leyfishöfum aðgang að því landi
sem nýtingarleyfið tekur til, en þó
ekki fyrr en leyfishafi hefur náð
samkomulagi við landeiganda
um endurgjald fyrir auðlindir eða
eignarnám farið fram og umráða-
taka samkvæmt því.“
Enn fremur segir:
„Ber landeiganda eða umráða-
manni skv. 1. mgr. að hlíta hvers
konar afnotum af landi, takmörk-
un á umráðarétti og óþægindum
sem nauðsynleg eru vegna rann-
sóknar eða nýtingar á auðlind í
samræmi við viðkomandi leyfi.“
Haukur Gunnarsson, formaður
umhverfisráðs Dalvíkurbyggðar,
segir að Orkustofnun hafi sent
skýrslu til ráðsins þar sem kom
ágætlega í ljós hvert umfang verk
efnisins yrði. „Það kom hins vegar
ekki fram hvað þeir geta í raun
vaðið yfir jarðir annarra.“
Hann segir að sveitarfélagið
hafi verið beðið um að gefa um
sögn um leyfisveitinguna hvað
varðar lönd sveitarfélagsins. Þessi
tiltekna leyfisveiting geri ráð fyrir
yfirborðskönnunum og kjarna
borunum á ákveðnum svæðum.
Ef frekari rannsóknir yrðu fram
kvæmdar ætti að hafa sam
ráð við sveitarfélagið. Ráðherra
og Orkustofnun hafi hins vegar
ákvörðunarvaldið.
Haukur segist ekki geta talað
fyrir hönd sveitarfélagsins sjálfs
en persónulega segist hann alger
lega á móti gullvinnslu á svæðinu.
„Mér finnst þetta fáránlegt. En við
höfum ekkert um þetta að segja.
Það er skýrt í lögum.“
Landeigendur standa saman
Jökull Bergmann, fjallaleiðsögu
maður frá Klængshóli, er einn af
þeim landeigendum sem telur að
lög hafi verið brotin í þessu máli.
Hann og fleiri hafa því ákveðið
að kæra leyfisveitinguna á grunni
upplýsingaskyldu stjórnvalda.
Hann segir: „Allir landeigendur
sem ég hef heyrt í vilja taka skref
ið strax og að vera á móti þessum
framkvæmdum. Því að fullvinnsla
þessara málma yrði umhverfislegt
stórslys. Gullvinnsla í bergi eins
og er hér fer fram í opnum gryfju
námum. Það er talið vinnanlegt ef
það finnast fjögur grömm af gulli
í einu tonni af jarðvegi. Það er því
augljóst hvernig það fer með jarð
veginn og landið.“
Þegar ríkar gullæðar eru unn
ar fylgir því tiltölulega lítið jarð
rask. En á Íslandi hafa slíkar æðar
aldrei fundist og því þyrfti mikla
jarðvegsvinnu til nýta gullið. Klett
ar yrðu sprengdir upp og heilu
hlíðunum skolað í burtu. Gullið er
greint úr jarðveginum með því að
leysa það upp í blásýru undir opn
um himni.
Jökull segir: „Það er mjög ólík
legt að það finnist eitthvert gull
hérna en ef svo er þá eru það al
veg hreinar línur að landeigendur
munu aldrei koma til með að sam
þykkja slíka vinnslu á sínu landi.“
Hann viðurkennir þó að land
eigendur hafi ekki endilega úrslita
áhrif um hvort af vinnslu yrði. „Allt
sem er ofan í jörðinni er ríkiseign.
Öll slík vinnsla gæti farið fram án
þess að landeigendur hefðu nokk
uð um það að segja.“ Hann hef
ur einnig áhyggjur af sögu þeirra
aðila sem fengu leyfið. „Ef nýt
ingarleyfi yrði veitt myndi Iceland
Resources hafa þar forgang þar
sem það fékk rannsóknarleyfið.“
Búið er að ræða við flesta land
eigendur á svæðinu og að sögn
Jökuls ætla flestir þeirra að taka
þátt í kærunni. Ekki eru þar með
talin hin fjögur sveitarfélögin sem
eiga land á svæðinu: Dalvíkur
byggð, Hörgársveit, Akrahreppur
og Skagafjörður.
Samráð „bersýnilega óþarfi“
Þegar ástralskt fyrirtæki sótti um
leyfi til gullleitar árið 2010 á Aust
fjörðum var haft samráð við þá
1.260 landeigendur sem leitað var
hjá. Þegar leitað var til Orkustofn
unar um það af hverju ekki hafi
verið leitað eftir samráði við land
eigendur nú eins og gert var árið
2010 fengust þau svör að rann
sóknarleyfið væri tvíþætt og að
jarðrask ætti ekki að eiga sér stað
á þessu stigi.
Skúli segir: „Ekki var talin
ástæða til þess að kynna land
eigendum sérstaklega um fyrir
hugaða leit, fyrri þáttinn, eða leita
andmæla þeirra, þar sem það var
bersýnilega óþarfi og hefði ekki
haft áhrif á leyfisveitinguna.“
Hann segir einnig að leyfis
veitingin frá árinu 2010 hafi ekki
verið bundin í tvo fasa líkt og
nú. Þá hafi komið fram örfáar
athugasemdir frá landeigendum
sem hafi ekki haft áhrif á leyfis
veitinguna sem slíka.
Hann segir enn fremur að ef far
ið verði í seinni hluta rannsóknar
innar á Tröllaskaga verði haft sam
ráð við landeigendur. „Engin hætta
er á að hagsmunir landeigenda
verði fyrir borð bornir.“
Segja landeigendur oftúlka
leyfin
Vilhjálmur Þór, forstjóri Iceland
Resources, segir undirbúnings
vinnu hafna að gullleitinni á
Tröllaskaga en ekki er ljós hvort
fólk verður sent á staðinn á þessu
ári. Næst á dagskrá sé að til
kynna um það hvernig gullleitin
gekk í Vopnafirði en hún hófst í
fyrrahaust.
Hann segist ekki hafa neina
vissu fyrir því að það finnist gull í
vinnanlegu magni á Tröllaskaga.
En gull hefur sést þar og bergsam
setning svæðisins þykir vænleg til
gullleitar. „Við höfum vissu fyrir
því að það sé gull á svæðinu líkt og
í Vopnafirði, Þormóðsdal og fleiri
stöðum á landinu. Við sóttum um
átta leyfi og við gerðum það ekki af
handahófi eða að gamni okkar. Við
vitum alveg hvað við erum að elta.“
Vilhjálmur segist ekki óttast
andstöðu landeigenda á svæðinu
við leit Iceland Resources eða þá
málsókn sem nú er í burðarliðn
um. „Það hafa allir rétt á því að
kæra. En við höfum engar áhyggjur
af því. Þetta er byggt á misskilningi
og fólk þekkir þetta ekki. Það sem
við þurfum að gera betur er að
upplýsa fólk um hvað sé raunveru
lega í gangi.“
Hann segir einnig að sum
ir landeigendur oflesi í þau leyfi
sem fyrirtækið fékk. „Það hefur
aldrei staðið til að vaða inn á lönd
þeirra án þess að tala við þá þrátt
fyrir að leyfin og lög landsins leyfi
það. Þú veður ekkert inn á heim
ili fólks.“
Flutt úr landi í miðri umsókn
Þegar umsókn um leyfi til rann
sóknar var sent inn til Orku
stofnunar árið 2015 var Iceland
Resources að fullu í eigu Vil
hjálms Þórs og Vilhjálms Kristins
í gegnum félag þeirra JV Capi
tal í London. Þann 16. mars síð
astliðinn tilkynntu forsvarsmenn
kanadíska námavinnslufyrir
tækisins St. Georges Platinum
and Base Materials Ltd. að
þeir hefðu fest kaup á félaginu
Iceland Resources. Samkvæmt
samkomulaginu gengur Vilhjálm
ur Þór inn í stjórn kanadíska fyrir
tækisins og fyrri eigendur Iceland
Resources halda 40 prósentum
af bréfum félagsins í nýju dóttur
félagi. Meirihlutinn, 60 prósent
bréfanna, er þó í eigu kanadíska
félagsins.
Jökull segir: „Það virðist því
vera búið nú þegar að framselja
réttinn til þessa kanadíska fyrir
tækis sem brýtur algerlega í bága
við leyfisveitinguna.“ Í 12. lið
leyfisveitingarinnar segir „Leyfi
þetta verður ekki framselt né má
setja það til tryggingar fjárskuld
bindingum nema með leyfi Orku
stofnunar, sbr. 32. gr. laga nr.
57/1998“.
Lögfræðingur Orkustofnunar
staðfestir að ekki sé hægt að
framselja leyfið án leyfis stofn
unarinnar. En framsal leyfisins
sé hins vegar bundið við lögaðila
en ekki eigendur þess félags. „Þó
að eignaraðild þess félags breyt
ist, eins og eignarhald í félögum
breytist með kaupum og sölum
félaga með lögmætum hætti hér
á landi, breytast ekki skyldur þess
og réttindi.“ n
„Það kom hins
vegar ekki fram
hvað þeir geta í raun
vaðið yfir jarðir annarra.
n Ísland er frekar óvænlegt til gullgraftar sökum samsetningar jarðefna og stöðu lands-
ins á miðhafshrygg. Í íslensku basalti er meðalstyrkur gulls 0,007 grömm á hvert tonn.
n Árið 1905 töldu menn sig hafa fundið gull þegar borað var eftir vatni í Vatnsmýrinni við
Öskjuhlíðina. Félagið Málmur var stofnað til að vinna gullið en þá kom í ljós að um kopar
var að ræða. Sama ár var grafið í Þormóðsdal í Mosfellssveit.
n Árin 1922–1924 var önnur tilraun gerð til gullleitar í Vatnsmýrinni án árangurs.
n Eftir áratugalangt hlé var byrjað að horfa til gullleitar 1990 víða um land. Einkum var
horft til Þormóðsdals árin 1996–1997.
n Melmi ehf. fær leyfi til gullleitar á Reykjanesi og Vesturlandi árið 2004.
n Ástralskt fyrirtæki fær leyfi til gulleitar á Austfjörðum árið 2010.
n Iceland Resources fær leyfi til gullleitar í Vopnafirði 2016 og á Tröllaskaga 2017.
Aldrei hefur fundist gull í vinnanlegu magni á Íslandi.
Gullleit á Íslandi
Leitarsvæðið Nær yfir fjögur sveitarfélög.
Dalvíkurbyggð Gulleit á Tröllaskaga.