Dagblaðið Vísir - DV - 18.08.2017, Blaðsíða 11

Helgarblað 18. ágúst 2017 fréttir 11
lands skylt að veita nýtingar-
leyfishöfum aðgang að því landi
sem nýtingarleyfið tekur til, en þó
ekki fyrr en leyfishafi hefur náð
samkomulagi við landeiganda
um endurgjald fyrir auðlindir eða
eignarnám farið fram og umráða-
taka samkvæmt því.“
Enn fremur segir:
„Ber landeiganda eða umráða-
manni skv. 1. mgr. að hlíta hvers
konar afnotum af landi, takmörk-
un á umráðarétti og óþægindum
sem nauðsynleg eru vegna rann-
sóknar eða nýtingar á auðlind í
samræmi við viðkomandi leyfi.“
Haukur Gunnarsson, formaður
umhverfisráðs Dalvíkurbyggðar,
segir að Orkustofnun hafi sent
skýrslu til ráðsins þar sem kom
ágætlega í ljós hvert umfang verk­
efnisins yrði. „Það kom hins vegar
ekki fram hvað þeir geta í raun
vaðið yfir jarðir annarra.“
Hann segir að sveitarfélagið
hafi verið beðið um að gefa um­
sögn um leyfisveitinguna hvað
varðar lönd sveitarfélagsins. Þessi
tiltekna leyfisveiting geri ráð fyrir
yfirborðskönnunum og kjarna­
borunum á ákveðnum svæðum.
Ef frekari rannsóknir yrðu fram­
kvæmdar ætti að hafa sam­
ráð við sveitarfélagið. Ráðherra
og Orkustofnun hafi hins vegar
ákvörðunarvaldið.
Haukur segist ekki geta talað
fyrir hönd sveitarfélagsins sjálfs
en persónulega segist hann alger­
lega á móti gullvinnslu á svæðinu.
„Mér finnst þetta fáránlegt. En við
höfum ekkert um þetta að segja.
Það er skýrt í lögum.“
Landeigendur standa saman
Jökull Bergmann, fjallaleiðsögu­
maður frá Klængshóli, er einn af
þeim landeigendum sem telur að
lög hafi verið brotin í þessu máli.
Hann og fleiri hafa því ákveðið
að kæra leyfisveitinguna á grunni
upplýsingaskyldu stjórnvalda.
Hann segir: „Allir landeigendur
sem ég hef heyrt í vilja taka skref­
ið strax og að vera á móti þessum
framkvæmdum. Því að fullvinnsla
þessara málma yrði umhverfislegt
stórslys. Gullvinnsla í bergi eins
og er hér fer fram í opnum gryfju­
námum. Það er talið vinnanlegt ef
það finnast fjögur grömm af gulli
í einu tonni af jarðvegi. Það er því
augljóst hvernig það fer með jarð­
veginn og landið.“
Þegar ríkar gullæðar eru unn­
ar fylgir því tiltölulega lítið jarð­
rask. En á Íslandi hafa slíkar æðar
aldrei fundist og því þyrfti mikla
jarðvegsvinnu til nýta gullið. Klett­
ar yrðu sprengdir upp og heilu
hlíðunum skolað í burtu. Gullið er
greint úr jarðveginum með því að
leysa það upp í blásýru undir opn­
um himni.
Jökull segir: „Það er mjög ólík­
legt að það finnist eitthvert gull
hérna en ef svo er þá eru það al­
veg hreinar línur að landeigendur
munu aldrei koma til með að sam­
þykkja slíka vinnslu á sínu landi.“
Hann viðurkennir þó að land­
eigendur hafi ekki endilega úrslita­
áhrif um hvort af vinnslu yrði. „Allt
sem er ofan í jörðinni er ríkiseign.
Öll slík vinnsla gæti farið fram án
þess að landeigendur hefðu nokk­
uð um það að segja.“ Hann hef­
ur einnig áhyggjur af sögu þeirra
aðila sem fengu leyfið. „Ef nýt­
ingarleyfi yrði veitt myndi Iceland
Resources hafa þar forgang þar
sem það fékk rannsóknarleyfið.“
Búið er að ræða við flesta land­
eigendur á svæðinu og að sögn
Jökuls ætla flestir þeirra að taka
þátt í kærunni. Ekki eru þar með­
talin hin fjögur sveitarfélögin sem
eiga land á svæðinu: Dalvíkur­
byggð, Hörgársveit, Akrahreppur
og Skagafjörður.
Samráð „bersýnilega óþarfi“
Þegar ástralskt fyrirtæki sótti um
leyfi til gullleitar árið 2010 á Aust­
fjörðum var haft samráð við þá
1.260 landeigendur sem leitað var
hjá. Þegar leitað var til Orkustofn­
unar um það af hverju ekki hafi
verið leitað eftir samráði við land­
eigendur nú eins og gert var árið
2010 fengust þau svör að rann­
sóknarleyfið væri tvíþætt og að
jarðrask ætti ekki að eiga sér stað
á þessu stigi.
Skúli segir: „Ekki var talin
ástæða til þess að kynna land­
eigendum sérstaklega um fyrir­
hugaða leit, fyrri þáttinn, eða leita
andmæla þeirra, þar sem það var
bersýnilega óþarfi og hefði ekki
haft áhrif á leyfisveitinguna.“
Hann segir einnig að leyfis­
veitingin frá árinu 2010 hafi ekki
verið bundin í tvo fasa líkt og
nú. Þá hafi komið fram örfáar
athugasemdir frá landeigendum
sem hafi ekki haft áhrif á leyfis­
veitinguna sem slíka.
Hann segir enn fremur að ef far­
ið verði í seinni hluta rannsóknar­
innar á Tröllaskaga verði haft sam­
ráð við landeigendur. „Engin hætta
er á að hagsmunir landeigenda
verði fyrir borð bornir.“
Segja landeigendur oftúlka
leyfin
Vilhjálmur Þór, forstjóri Iceland
Resources, segir undirbúnings­
vinnu hafna að gullleitinni á
Tröllaskaga en ekki er ljós hvort
fólk verður sent á staðinn á þessu
ári. Næst á dagskrá sé að til­
kynna um það hvernig gullleitin
gekk í Vopnafirði en hún hófst í
fyrrahaust.
Hann segist ekki hafa neina
vissu fyrir því að það finnist gull í
vinnanlegu magni á Tröllaskaga.
En gull hefur sést þar og bergsam­
setning svæðisins þykir vænleg til
gullleitar. „Við höfum vissu fyrir
því að það sé gull á svæðinu líkt og
í Vopnafirði, Þormóðsdal og fleiri
stöðum á landinu. Við sóttum um
átta leyfi og við gerðum það ekki af
handahófi eða að gamni okkar. Við
vitum alveg hvað við erum að elta.“
Vilhjálmur segist ekki óttast
andstöðu landeigenda á svæðinu
við leit Iceland Resources eða þá
málsókn sem nú er í burðarliðn­
um. „Það hafa allir rétt á því að
kæra. En við höfum engar áhyggjur
af því. Þetta er byggt á misskilningi
og fólk þekkir þetta ekki. Það sem
við þurfum að gera betur er að
upplýsa fólk um hvað sé raunveru­
lega í gangi.“
Hann segir einnig að sum­
ir landeigendur oflesi í þau leyfi
sem fyrirtækið fékk. „Það hefur
aldrei staðið til að vaða inn á lönd
þeirra án þess að tala við þá þrátt
fyrir að leyfin og lög landsins leyfi
það. Þú veður ekkert inn á heim­
ili fólks.“
Flutt úr landi í miðri umsókn
Þegar umsókn um leyfi til rann­
sóknar var sent inn til Orku­
stofnunar árið 2015 var Iceland
Resources að fullu í eigu Vil­
hjálms Þórs og Vilhjálms Kristins
í gegnum félag þeirra JV Capi­
tal í London. Þann 16. mars síð­
astliðinn tilkynntu forsvarsmenn
kanadíska námavinnslufyrir­
tækisins St. Georges Platinum
and Base Materials Ltd. að
þeir hefðu fest kaup á félaginu
Iceland Resources. Samkvæmt
samkomulaginu gengur Vilhjálm­
ur Þór inn í stjórn kanadíska fyrir­
tækisins og fyrri eigendur Iceland
Resources halda 40 prósentum
af bréfum félagsins í nýju dóttur­
félagi. Meirihlutinn, 60 prósent
bréfanna, er þó í eigu kanadíska
félagsins.
Jökull segir: „Það virðist því
vera búið nú þegar að framselja
réttinn til þessa kanadíska fyrir­
tækis sem brýtur algerlega í bága
við leyfisveitinguna.“ Í 12. lið
leyfisveitingarinnar segir „Leyfi
þetta verður ekki framselt né má
setja það til tryggingar fjárskuld­
bindingum nema með leyfi Orku­
stofnunar, sbr. 32. gr. laga nr.
57/1998“.
Lögfræðingur Orkustofnunar
staðfestir að ekki sé hægt að
framselja leyfið án leyfis stofn­
unarinnar. En framsal leyfisins
sé hins vegar bundið við lögaðila
en ekki eigendur þess félags. „Þó
að eignaraðild þess félags breyt­
ist, eins og eignarhald í félögum
breytist með kaupum og sölum
félaga með lögmætum hætti hér
á landi, breytast ekki skyldur þess
og réttindi.“ n
„Það kom hins
vegar ekki fram
hvað þeir geta í raun
vaðið yfir jarðir annarra.
n Ísland er frekar óvænlegt til gullgraftar sökum samsetningar jarðefna og stöðu lands-
ins á miðhafshrygg. Í íslensku basalti er meðalstyrkur gulls 0,007 grömm á hvert tonn.
n Árið 1905 töldu menn sig hafa fundið gull þegar borað var eftir vatni í Vatnsmýrinni við
Öskjuhlíðina. Félagið Málmur var stofnað til að vinna gullið en þá kom í ljós að um kopar
var að ræða. Sama ár var grafið í Þormóðsdal í Mosfellssveit.
n Árin 1922–1924 var önnur tilraun gerð til gullleitar í Vatnsmýrinni án árangurs.
n Eftir áratugalangt hlé var byrjað að horfa til gullleitar 1990 víða um land. Einkum var
horft til Þormóðsdals árin 1996–1997.
n Melmi ehf. fær leyfi til gullleitar á Reykjanesi og Vesturlandi árið 2004.
n Ástralskt fyrirtæki fær leyfi til gulleitar á Austfjörðum árið 2010.
n Iceland Resources fær leyfi til gullleitar í Vopnafirði 2016 og á Tröllaskaga 2017.
Aldrei hefur fundist gull í vinnanlegu magni á Íslandi.
Gullleit á Íslandi
Leitarsvæðið Nær yfir fjögur sveitarfélög.
Dalvíkurbyggð Gulleit á Tröllaskaga.