Morgunblaðið - Sunnudagur - 26.03.2017, Blaðsíða 42

42 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26.3. 2017
LESBÓK
F
yrsta bók Jonas Hassen
Khemiri, Ett öga rött, kom
út 2003 og vakti höfund-
urinn þá strax mikla at-
hygli. Bókin seldist í liðlega
200.000 eintökum í Svíþjóð og var mest
selda kilja ársins 2004. Bókin hefur
verið gefin út í Noregi, Finnlandi, Dan-
mörku, Þýskalandi, Hollandi og Serbíu
og fljótlega eftir að hún kom út var
gerð kvikmynd eftir sögunni.
Leikritið [um það bil] eftir Khem-
iri var sýnt í Þjóðleikhúsinu fyrir
nokkrum misserum og fékk afar
góða dóma en Allt sem ég man ekki
(Allt jeg inte minns), sem kom út hjá
Bjarti fyrir skömmu, er fyrsta bók
Khemiris sem þýdd er á íslensku.
Tíminn stendur í stað
Bókin segir frá rithöfundi sem reynir
að afla sér upplýsinga um mann að
nafni Samúel, sem lést ungur að ár-
um. Rithöfundurinn ræðir við vini og
ættingja Samúels til að draga upp
mynd af síðasta degi hans. Bókin
fékk frábærar viðtökur hvarvetna,
þegar hún kom út 2015 og hlaut m.a.
August-verðlaunin, helstu bók-
menntaverðlaun Svía.
Blaðamaður Sunnudagsblaðs
Morgunblaðsins ræddi við Khemiri í
tilefni útkomu bókarinnar hérlendis.
– Hvers vegna snérirðu þér að
skrifum eftir nám í hagfræði? Varstu
ef til vill löngu byrjaður?
„Ég nam bæði bókmenntir og hag-
fræði, en draumurinn um að verða
rithöfundur er miklu eldri; hann
hófst með því að ég varð heillaður af
bókum, hvernig þær fengu tímann til
að standa í stað, hvernig bókin megn-
aði að hvísla því að lesandanum að
hann væri, á einhvern einkennilegan
máta, ekki einsamall í raun, öllu
heldur að höfundur og lesandi væru á
sama báti, að alltaf væri möguleiki á
að finna aðra heima, annan veruleika
handan grámósku hvunndagsins þar
sem svo margt þætti nauðsyn – eins
og að leggja stund á bókmenntir eða
hagfræði.“
Khemiri hóf ungur að skrifa af al-
vöru, ef svo má að orði komast.
„Eftir stúdentspróf vann ég hluta-
starf í fatabúð, annars staðar í hluta-
starfi við uppvask
en varði öllum frí-
tíma við að reyna
að ljúka við
fyrstu skáldsög-
una, sem ég kall-
aði því hátíðlega
nafni: Tjarn-
arvörður í vanda
eða Aytaollah er
titill. Ég var viss
um, 18 ára gam-
all, að sagan ylli straumhvörfum í
sænskri skáldsagnagerð. Nú, þegar
ég er orðinn 38 ára, er ég mjög þakk-
látur fyrir að hún var aldrei gefin út.
Ég vann að henni í mörg ár, varði
síðan sex mánuðum í að hnika til
kommum. Ég forðaðist eins og heit-
an eldinn að sýna nokkrum manni
textann. Að endingu sendi ég hann
svo til útgefanda.“
Khemiri segist hafa gert sér grein
fyrir því, á meðan hann beið svar-
bréfsins, „sem ég kveið mjög fyrir“,
að textinn þyrfti að taka miklum
breytingum. „Skyndilega gerði ég
mér grein fyrir því að fléttan var of
skipulögð. Áttaði mig á að symból-
ismi var allt of áberandi, að margar
samlíkingarnar áttu alls ekki við,“
segir hann. „Í stuttu máli áttaði ég
mig á því að þessi texti hafði í raun
ekki komið úr mínum eigin penna
heldur gerði ég hvað ég gat til að
skrifa eins og átrúnaðargoð mín í
hópi rithöfunda: Nabakov, Duras og
Nas. Í stað þess að bíða svars útgef-
andans hófst ég því handa við nýtt
verkefni, þar sem ég reyndi að skrifa
þannig að það væri sjálfum mér
nautn. Þau skrif urðu að fyrstu
skáldsögu minni, Ett Öga Rött.“
Síðan hefur Khemiri skrifað fjórar
skáldsögur og sex leikrit.
– Þú fékkst afar góðar viðtökur og
gagnrýnendur luku skrif þín lofsorði
strax frá byrjun. Var erfitt að fá svo
góða dóma eða bara uppörvandi?
„Ég hef alltaf litið á jákvæð við-
brögð sem hvatningu til að gera bet-
ur og vonandi verða enn djarfari í
næsta verki.“
– Minningar eru mismunandi, eins
og glögglega kemur fram í bók þinni.
Maður veltir því fyrir sér hvort
minningar tengist ætíð raunveruleik-
anum og hvernig eitthvað verður að
minningu. Hvers vegna er bókin eins
og raun ber vitni; er sérstök ástæða
fyrir því hvernig þú skrifar um ann-
ars vegar innflytjendur og hins veg-
ar minninguna?
„Þessi saga hygg ég að hafi verið
tilraun til að fanga það hvernig ég
man. Aldrei hefur verið á minni mitt
treystandi þegar ég þarf að segja
sögur, en ég get kallað fram minn-
ingabrot. Oft er eins og nafnlausar
raddir séu á vappi
í hausnum á mér,
deilandi um hvað
átti sér stað í raun
og veru. Í þessari
sögu tókst mér að
laða fram þessar
raddir til þess að
endurskapa Sam-
úel.“
– Að muna eða
ekki muna; þar er
efinn! Eða ætti ég að segja, hvernig
man maður og hvernig ekki. Er ef til
vill eðlilegt, eins og maður hefur á til-
finningunni með Samúel, að reyna að
búa svo um hnútana að minningin um
mann verði betri en maður telur
sjálfur líklegast?
„Samúel er í sífelldri leit að ein-
hvers konar reynslu sem getur orðið
eilíf, einhverju sem lifir hann. Þess
vegna er hann svo heillaður af sínu
eigin minni og annarra. Og þegar
öllu er á botninn hvolft held ég ein-
mitt að vegna þessa eigi hann svo
erfitt með að dvelja í núinu. Hann er
stöðugt með hugann við hvað lifi
áfram af daglegri reynslu hans. Alla
jafna glími ég við slíkan ótta með
orðið að vopni. Stundum finnst mér
Samúel vera ég, hefði ég ekki komist
upp á lag með að skrifa.“
Við og „hinir“
– Mikið var fjallað um opið bréf þitt
til dómsmálaráðherra Svíþjóðar árið
2013 [um framkomu í garð innflytj-
enda]. Í Allt sem ég man ekki leika
innflytjendur í Svíþjóð stórt hlut-
verk; var bréfið á einhvern hátt hluti
af vinnu við að skrifa bókina eða
tengt því verki á einhvern hátt?
Fjalla ekki um inn-
flytjendur heldur
Svíþjóð samtímans
Jonas Hassen Khemiri þykir einn merkilegasti rithöfundur Svía um þessar
mundir. Hann er 38 ára, hefur sent frá sér skáldsögur og leikrit og jafnt
og þétt hlotið margvíslegar viðurkenningar síðan fyrsta skáldsaga hans
kom út árið 2003. Faðir Khemiri er frá Túnis en móðirin sænsk og málefni
innflytjenda koma iðulega fyrir í verkum þessa kraftmikla rithöfundar.
Skapti Hallgrímsson skapti@mbl.is
’ Sænskir borgararmeð mjög ólíkan bak-grunn eru ekki með-höndlaðir eins vegna þess
að sumt áhrifafólk lítur á
þá sem hina; vísar til
þeirra sem innflytjenda,
jafnvel þótt þeir séu Svíar
Í bókinni Undur Mývatns segir Unnur Jökuls-
dóttir frá landslagi og lífríki Mývatns og Mý-
vatnssveitar, sýnir fjallahringinn og útskýrir
hvernig landslagið varð til, tekur þátt í fuglataln-
ingu, fylgist með lífshlaupi húsandarinnar, vitjar
um varp, veiðir gjáarlontur með heimafólki, rýn-
ir í mýflugur og vatnaverur og segir frá silungs-
veiði og veiðibændum.
Myndir í bókinni eru eftir Árna Einarsson og
Margaret Davies. Mál og menning gefur út.
Undur Mývatns á bók
Þýðingasetur Háskóla Íslands hefur hrint úr vör
ritröð með tvímála útgáfum af klassískum text-
um. Fyrsta bókin í röðinni er sagan Bartleby
skrifari eftir Herman Melville. Rúnar Helgi Vign-
isson þýddi bókina og skrifar eftirmála við hana.
Þar kemur meðal annars fram að sumir hafi sagt
söguna af Bartleby fyrstu nútímasmásöguna,
enda sé hún „fullsköpuð smásaga í nútímaskiln-
ingi, saga þar sem aðalpersónan, ónefndur lög-
maður, er raunsæisleg manneskja“.
Sagan af Bartleby skrifara
Konan sem hvarf eftir Anna Ekberg segir frá
Louise sem býr með rithöfundinum Joachim í
litlu þorpi og rekur þar kaffihús. Sólríkan sum-
ardag birtist þar maður sem hún hefur aldrei
séð, ávarpar hana sem Helene og segist vera eig-
inmaður hennar og hafi leitað hennar frá því hún
hvarf fyrir þremur árum.
Anna Ekberg er höfundarnafn þeirra Anders
Rønnow Klarlund og Jacob Weinreich. Veröld
gefur bókina út, Árni Óskarsson þýddi.
Konan sem hvarf
Í skáldsögunni Musa segir myndlistamaðurinn
Sigurður Guðmundsson frá því er hann sest nið-
ur í hótelherbergi á Hainan-eyju í Suður-
Kínahafi til að skrifa sig frá myndlistarkrísu.
Musa, gyðja sköpunarinnar, er honum horfin og
honum finnst sem líf sitt hafi glatað tilgangi.
Skrifin hafa dugað honum vel í glímu við slíkar
krísur á undanförnum árum, en þegar hann sest
við í þetta sinn bregður svo við að ekkert gengur
– hann er haldinn ritstíflu. Crymogea gefur út.
Í leit að Musu
Sundkrogsgade 30
2150 Nordhavn, Kbh.
Tel +45 8818 1111
Søren Frichs Vej 34 D
8230 Åbyhøj, Aarhus
Tel +45 8818 1100 Sj
á
ná
na
r
á
br
uu
n-
ra
sm
us
se
n.
dk
Po
ul
H
en
ni
ng
se
n:
„P
H
-5
/3
“.
St
an
dl
am
pi
m
eð
st
ön
g
og
fe
st
in
ga
rú
r
pa
tin
er
uð
u,
br
ún
uð
u
m
es
si
ng
i,
m
eð
sk
er
m
iú
rr
au
ðu
/b
ro
ns
uð
u
zi
nk
i.
H
am
ar
sh
ög
g:
17
0.
00
0
DK
K.
Hittið sérfræðinga Bruun Rasmussen
Verið velkomin á Grand Hótel, Gullteig B, Sigtúni 38, Reykjavík
miðvikudaginn 29. mars kl. 15-19
Þar munu reynslumiklir sérfræðingar okkar meta listaverk af öllu tagi, með
sérstakri áherslu á nútímalist, „design“, fornmuni, silfurmuni, skartgripi,
armbandsúr, mynt og frímerki.
Matið er án endurgjalds og án skuldbindinga – með hugsanlega sölu
á uppboði í huga.
Dagana 28. – 30. mars er boðið uppá heimsóknir í heimahús,
eftir því sem tími leyfir.
Nánari upplýsingar veita Össur Kristinsson, 5554991 og 6984991
og Peter Beck 45 88181186 / e-mail pb@bruun-rasmussen.dk
Fáið mat á
verðmætin ykkar