Freyr - 01.04.2007, Qupperneq 29

Eignarhald
á jörðum,
framleiðsla og
þróun hennar
Á Búnaðarþingi 2006 var samþykkt ályktun þess efnis
að láta kanna og greina þróun á eignarhaldi á bújörð-
um og meta áhrif hennar á búsetu og byggðaþróun.
Þessu viðfangsefni var síðan skipt í tvennt. Annars
vegar var unnin viðhorfskönnun meðal ábúenda á
lögbýlum sem Rannsóknamiðstöð Háskólans á Bifröst
annaðist. Niðurstöður hennar birtust í sérstakri skýrslu
og verða ekki raktar hér frekar.
Hinn hlutinn var að greina þróun á eignarhaldi
bújarða. Sá hluti var unninn úr lögbýlaskrá landbún-
IEftir Daða Má Kristófersson, Ernu Bjarnadóttur
og Ómar S. Jónsson,
Bændasamtökum íslands
aðarráðuneytisins í samstarfi við ráðuneytið. Enn
fremur voru samkeyrð við hana gögn um framleiðslu
og búfjárhald til að greina á milli ábúðarlögbýla og
lögbýla í búfjárframleiðslu. Með þessu var hægt að
flokka lögbýli í þrjá flokka til frekari glöggvunar. Þessi
skýrsla fjallar um niðurstöður þeirrar úrvinnslu, fjölda
jarða, fjölda eigenda, skiptingu eigenda eftir hvort um
einstaklinga, lögaðila eða sveitarfélög er að ræða, sam-
þjöppun á eignarhaldi og umfang viðskipta með jarðir
eftir landshlutum.
INNGANGUR
Frá árinu 1980 hafa orðið miklar breytingar
í landbúnaði og sveitum landsins. Fram að
þeim tíma voru engar framleiðslutakmark-
anir í landbúnaði. Verð á mörgum afurð-
um til neytenda var ákvarðað samkvæmt
búvörulögum og ríkið tryggði fjármagn til
að niðurgreiða útflutning á mjólkurafurð-
um og kindakjöti. Búmarkskerfið var tekið
upp 1980 til að draga úr framleiðslu og
útgjöldum ríkisins. Framleiðslutakmarkanir
fóru þó fyrst að skila umtalsverðum árangri
eftir 1985 þegar tekinn var upp svokallaður
fullvirðisréttur í mjólkur- og kindakjöts-
framleiðslu. Enn var hert á framleiðslu-
takmörkunum árið 1992 þegar útflutn-
ingsbætur voru afnumdar og greiðslumark
í mjólkur- og kindakjötsframleiðslu tekið
upp. Við það dró stórlega úr ríkisútgjöldum
og framleiðsla á þessum afurðum dróst
verulega saman. Framleiðslutakmörkunum
fylgdi óhjákvæmilega fækkun búa og fram-
leiðenda. Fjármagni var veitt til að greiða
bændum fyrir að hætta framleiðslu á mjólk
og í enn meira mæli kindakjöti. Við þetta
fækkaði jafnframt lögbýlum sem nýtt voru
til landbúnaðar. Á sama tíma hafa orðið
miklar breytingar og uppgangur ( íslensku
efnahagslífi. Eftirspurn eftir landi hefur
FREYR 2007
29