Læknablaðið - 01.03.2017, Qupperneq 9

LÆKNAblaðið 2017/103 117
R I T S T J Ó R N A R G R E I N
Tæpast er ofsagt að það sé útgangspunktur í samfélagssáttmála
íslensku þjóðarinnar að allir eigi rétt á bestu heilbrigðisþjónustu
sem völ er á hverju sinni, án tillits til stöðu, efnahags, aldurs, kyns,
kynþáttar eða búsetu, og að kostnaðurinn sé að mestu greiddur úr
sameiginlegum sjóðum landsmanna. Oft hefur gengið brösuglega
að standa við þessa sáttargjörð. Samt stöndum við í aðalatriðum
vel í alþjóðlegum samanburði. Hvort sem rætt er um almennar
lífslíkur, ungbarnadauða, mæðradauða eða horfur eftir tiltekin
áföll eða aðgerðir þá stöndum við framarlega. Árangur háskóla-
starfs í heilbrigðisvísindum, í menntun, kennslu og rannsóknum,
er einnig alþjóðlega samkeppnisfær. Engu að síður er víða pottur
brotinn. Árum saman hefur verið teflt á tæpasta vað með fjár-
mögnun sem kemur niður á aðstöðu sjúklinga og starfsfólks og af-
köstum heilbrigðisstofnana. Samfélagssáttmálinn nýtur samt víð-
tæks stuðnings og fyrir síðustu kosniningar var samstaða meðal
stjórnmálamanna úr öllum flokkum um að fjárhagsleg innspýting
í heilbrigðiskerfið væri óhjákvæmileg.
Nú stöndum við frammi fyrir þeirri spurningu hvort skynsam-
legt sé að fara út í aukinn einkarekstur sjúkrahúss sem fengi samt
rekstrarfé að mestu úr sameiginlegum sjóðum. Slíkt úrlausnarefni
verður tæpast afgreitt ágreiningslaust og umræðan leiðir með-
al annars fram skoðanir mótaðar af pólitískum sjónarmiðum og
grundvallarlífsskoðunum. Það er að sjálfsögðu mikilvæg umræða
sem mun standa um ókomin ár en má ekki yfirskyggja megin-
spurninguna: Hver er besta lausnin fyrir sjúklingana?
Það er löng og gamalgróin reynsla af einkarekstri í íslenskri
heilbrigðisþjónustu, ekki einvörðungu þjónustu einyrkja með-
al heimlislækna og sérfræðilækna, heldur einnig í spítalarekstri.
Mikilvægt dæmi er Landkotsspítali sem stofnaður var og rekinn
af einkaaðilum gagngert vegna þess að hvorki gekk né rak um
stofnun Landspítala frá því fyrstu tillögur voru um hann fluttar á
Alþingi árið 1892. Landakotsspítali var frá upphafi kennsluspítali
og aðalsjúkrahús landsins allt til stofnunar Landspítala 1930.
Að mörgu leyti er góð reynsla af blönduðu kerfi einkareksturs
og opinbers reksturs í íslenskri heilbrigðisþjónustu. Til dæmis hafa
sérfræðilæknar um árabil veitt skilvirka og hagkvæma þjónustu
á einkareknum stofum og meðal annars bætt upp veilur í opin-
bera kerfinu, vanburðuga göngudeildarstarfsemi, undirmannaða
heilsugæslu, sprungnar sjúkradeildir. Þarna hefur verið vettvang-
ur fyrir frumkvæði lækna, nýjungar í þjónustu utan spítala og svo
framvegis. Hins vegar hefur einnig komið fram, meðal annars í
ábendingum landlæknis, að þetta kerfi eigi þátt í alvarlegu vanda-
máli sem sé undirmönnun sérfræðinga á Landspítalanum, sem
sitji síðan uppi með alla þyngstu og sérhæfðustu þjónustuna, geti
aldrei valið sér verkefni og hafi skilgreint háskóla- og forystuhlut-
verk. Launaþróun og þróun aðstöðu og vinnuskilyrða hafi leitt til
þess að Landspítalinn standi höllum fæti í samkeppni um vinnu-
afl. Þar með sé vegið að undirstöðum alls kerfisins.
Í þessari umræðu er því óhjákvæmilegt að íhuga stöðu og
hlutverk háskólaspítalans. Við komumst ekki hjá því að reka há-
skólaspítala. Á honum byggist í ríkum mæli framtíð íslenskrar
heilbrigðisþjónustu. Svo vel vill til að háskólaspítalaformið, þessi
samþætting þjónustu, kennslu og rannsókna í einni stofnun, er
árangursríkt fyrirkomulag því þessir þættir styrkja hver annan
og reynslan sýnir að háskólaspítalar eru alls staðar bestu spítalar
í sínu umhverfi. Á Íslandi hlýtur háskólaspítalinn að taka að sér
flóknustu, mannfrekustu og tæknivæddustu verkefnin en hér er
íbúafjöldinn ekki nægur til að reka margar slíkar stofnanir. Eflaust
mætti í auknum mæli flytja einfaldari verkefni út af háskólaspít-
alanum og sinna þeim á ódýrari hátt á einkareknum stofnunum.
Því eru þó takmörk sett og alveg eins mætti hugsa sér að flytja
einkarekna starfsemi inn á eða inn að háskólaspítalanum og reka
hana þar í samstarfi öllum til hagsbóta. Það þekkist víða um heim.
Að mínu mati er það hins vegar grundvallaratriði að slík þróun
yrði hluti af heildarskipulagi. Einn af stærstu veikleikum íslenska
heilbrigðiskerfisins er að það loðir tæpast saman. Í stað þess að
vinna sem heild togast ýmsir þættir þess á og sjúklingar upplifa
sig oft týnda í kerfinu eimitt þegar síst skyldi.
Mín niðurstaða er því þessi: Við verðum að byggja á opinbera
kerfinu sem grundvelli, undirstöðu. Ekki vegna þess að einka-
rekstur hafi ekki margt gott gert, leyst fullt af vandamálum og
geri enn. Heldur ekki vegna þess að opinbera kerfið hafi ekki oft
klúðrað málum og stundum farið út á ystu nöf með allar aðstæð-
ur. Heldur vegna þess að opinbert kerfi er nauðsynlegur grund-
völlur í litlu efnahagskerfi, sérstaklega þar sem kostnaðurinn á
hvort sem er að greiðast að mestu úr opinberum sjóðum. Án hins
opinbera kerfis getum við ekki rekið háskólaspítala, ekki þróað
sérhæfðustu og tæknivæddustu stofnanirnar og ekki náð að þróa
heilbrigðiskerfið sem raunverulegt kerfi með heildarhugsun, skýr
markmið og samvinnu, allt í þágu sjúklinga dagsins í dag og dags-
ins á morgun líka. Í slíku kerfi er líka pláss fyrir einkarekstur eins
og alltaf hefur verið, sérstaklega ef samvinna og heildarskipulag
eru í lagi.
Private hospitals and public
Gudmundur Thorgeirsson
cardiologist at Landspitali, University Hospital,
and professor emeritus, University of Iceland
https://doi.org/10.17992/lbl.2017.03.124
Rekstrarform sjúkrahúsa
Guðmundur Þorgeirsson
hjartalæknir á Landspítala og
prófessor emeritus við Háskóla Íslands
gudmth@landspitali.is
*
• Góð blóðsykursstjórn1
• Marktækt minni hætta á blóðsykursfalli að
næturlagi samanborið við glargíninsúlín2, 3
• Sveigjanleg tímasetning lyfjagjafa þegar þörf
krefur – einu sinni á dag1
* Við meðferð með Tresiba náði yfir helmingur einstaklinga með sykursýki af tegund 2 HbA1c ≤53 mmól/mól (7%).
4 Í heimildum 2 og 3 náðist aðalendapunktur HbA1c.
TRESIBA
(deglúdekinsúlin)
Grunninsúlín til meðferðar
við sykursýki hjá fullorðnum
og börnum frá 1 árs aldri1
Fl
ex
To
uc
h®
o
g
Tr
es
ib
a
(in
su
lin
d
eg
lu
de
c)
e
ru
s
kr
ás
et
t
vö
ru
m
er
ki
N
ov
o
N
or
di
sk
A
/S
Tresiba® – Ný tegund insúlín
s
– 42 klukkustunda verkun,
gefið einu sinni á dag
1
LÆKKAR
IS
/T
B
/0
71
6
/0
2
8
5
f
e
b
2
0
17
Pantone litir:
Hjarta: Rautt: 200C
Letur: Grátt: 424C
CMYK litir:
Hjarta: Cyan: 10, Magenta: 100, Yellow: 100, Svart: 20
Letur: Cyan: 10, Magenta: 10, Yellow: 10, Svart: 60
Umboðsaðili á Íslandi deglúdekinsúlin
1