Læknablaðið - 01.03.2017, Blaðsíða 25

LÆKNAblaðið 2017/103 133
frekar en að vera vísað á bráðamóttöku, á lækni sem þeir þekkja
ekki, í hvert sinn sem þeir þurfa á læknisþjónustu að halda.32-33
Flest bendir til þess að stýrikerfi með tilvísunum bæti nýtingu fjár-
muna sem veitt er til læknisþjónustu sem jafnframt verður mark-
vissari.34 Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) hefur jákvætt
viðhorf til samkeppni í heilbrigðisþjónustu og vals þjónustuþega
og leggur áherslu á nýtingu markaðslausna í sínum ráðlegging-
um16 og Williams35 hefur bent á að ólík greiðslukerfi í höndum
stjórnenda geti reynst vel til að auka gæði þjónustunnar og takast
á við ólíka áhrifaþætti heilbrigðis þar sem fjármagn er ávallt tak-
markað. Bandarísk rannsókn36 er varðaði skörun milli starfa heim-
ilis- og sérgreinalækna leiddi í ljós að skörunin var mest í barna-,
bæklunar- og kvensjúkdómalækningum. Rannsókn okkar stað-
festir þetta en þó voru hjartalækningar mest áberandi á Íslandi.
Viðmælendur luku allir lofsorði á þjónustu göngudeilda norskra
sjúkrahúsa og markvisst skipulag með tilvísunum og læknabréf-
um milli heimilis- og sérgreinalækna. Lögð var áhersla á að efla
slíka þjónustu á Íslandi. Norska fastlæknakerfið hefur reynst afar
vel, þar sem það tryggir öllum Norðmönnum heimilislækni. Þar
gætu Íslendingar farið að dæmi Norðmanna í viðleitni sinni til að
bæta skilvirkni og þjónustu í flóknu og fjárfreku heilbrigðiskerfi.
Þar að auki þóttu norsku sjúkrarskrárkerfin flest mun betri en það
íslenska og uppbygging norska heimilislæknanámsins, þar sem
meginþungi náms er ekki inni á deildum sjúkrahúsa líkt og á Ís-
landi, heldur á starfsstöðvum heimilislækna, til eftirbreytni.
Styrkur og takmörk rannsóknarinnar
Styrkur rannsóknarinnar felst einkum í því að tækifæri gafst til að
kynnast reynslu og viðhorfum allra (total sample) hérlendra lækna
sem einnig hafa starfað í norska fastlæknakerfinu. Læknarnir
voru vissulega allir yngri og óreyndari þegar þeir störfuðu í Nor-
egi og menningarlegt umhverfi þar í landi eilítið frábrugðið því
íslenska. Svo fyrirvara sé gætt getur það vitanlega haft áhrif á og
skekkt reynslu þeirra að einhverju marki en varla svo að úrslitum
ráði. Þá getur orðið aðferðafræðileg hindrun þegar þátttakendur
í rannsókn og þeir sem framkvæma rannsóknina tilheyra sömu
starfsstétt. Frá sjónarhóli eigindlegrar aðferðafræði þarf þetta alls
ekki að vera neikvætt. Það að þátttakendur og rannsakendur eigi
sameiginlegan bakgrunn og standi jafnfætis hver öðrum er kostur
en ekki galli og getur dýpkað og eflt til muna þá samræðu sem á
sér stað og minni hætta er á að menningarlegur og þjóðfélagsleg-
ur munur liti útkomuna en þegar rannsakandinn, vegna stöðu
sinnar, verður að teljast hafa yfirburði yfir viðmælanda sinn. Al-
hæfingar eru ekki markmið í eigindlegum rannsóknum.
Ályktun
Það er samdóma álit viðmælenda að íslenska heilbrigðisþjónustu
skortir þá skilvirkni sem Norðmenn búa við og staða norskra
heimilislækninga sé styrkari. Til að auka áhuga læknanema og
nýliðun í heimilislækningum á Íslandi er brýnt að bjóða upp
á aukið sjálfstæði og valmöguleika líkt og er til staðar í norska
fastlæknakerfinu. Möguleikinn á að starfa sjálfstætt er mikilvæg-
ur þáttur fyrir sjálfsmynd og starfsánægju. Þegar ráðast þarf í
skipulagsbreytingar í heilbrigðiskerfinu myndast óhjákvæmilega
togstreita milli heilbrigðisstétta en ekki síður milli ólíkra hópa
lækna. Því er mikilvægt að íhuga gaumgæfilega reynslu annarra
þjóða af skipulagsbreytingum í heilbrigðisþjónustu. Í ljósi þess að
lækna skortir víða í hinum vestræna heimi og menntun heilbrigð-
isstarfsfólks er í flestum tilvikum löng og kostnaðarsöm, er gott
að hafa í huga orð Barböru Starfield sem var kunn af rannsókn-
um sínum á grunnþjónustu heilbrigðiskerfa: Höfum læknana þar
sem þeir nýtast best (Put doctors where they count).36
Þakkir
Við þökkum þátttakendum fyrir framlag þeirra til rannsóknar-
innar, Félagi íslenskra heimilislækna fyrir veittan styrk og Há-
skólanum á Akureyri fyrir vinnuaðstöðu.
R A N N S Ó K N
Tafla IV. Sjúklingurinn: samanburður á Noregi og Íslandi. Reynsla þátttakenda.
NOREGUR ÍSLAND
Allir hafa sinn heimilislækni. Hluti þjóðarinnar án heimilislæknis.
Haldið vel utan um hvern sjúkling.
Samfella í þjónustunni.
Ekki haldið vel eða heildstætt utan
um hvern sjúkling. Ekki samfella í
þjónustunni.
Mikið traust milli sjúklings
og heimilislæknis. Traust
meðferðarsamband.
Ekki sama meðferðarsamband milli
sjúklings og heimilislæknis og í
Noregi.
Ekkert um ómarkvissar heimsóknir til
sérgreinalækna.
Talsvert um ómarkvissar heimsóknir
til sérgreinalækna.
Tafla V. Tillögur þátttakenda til umbóta á Íslandi í ljósi reynslunnar af starfsum-
hverfi bæði í Noregi og á Íslandi.
1. Allir Íslendingar hafi sinn heimilislækni sem er sérmenntaður í
heimilislækningum. Fjölga þarf heimilislæknum verulega til að svo megi
verða. Fastlæknakerfi fyrir alla landsmenn þarf að koma upp án tafar.
2. Sérmenntun heimilislækna fari að stærstum hluta fram á
heilsugæslustöðvum og á stofum heimilislækna.
3. Heimilislæknirinn sé að jafnaði fyrsti tengiliður sjúklingsins innan
heilbrigðisþjónustunnar sem sjúklingurinn hittir vegna vandamáls sem
þarfnast læknisfræðilegrar úrlausnar og sjúklingurinn hafi greiðan aðgang að
sínum heimilislækni. Ráðist verði í upptöku tilvísunarkerfis með takmörkuðu
valfrelsi.
4. Haldið sé betur utan um hvern sjúkling og það sé verksvið heimilislækna.
Sérgreinalæknar skrifi læknabréf þar sem fram kemur allt sem heimilislæknir
þarf að vita til að halda þessari yfirsýn.
5. Heimilislæknar hafi val um rekstrarskipulag. Styðja við sjálfstæðan rekstur
heimilislækna í bland við ríkisrekstur heilsugæslustöðva.
6. Leitast sé við að heimilislæknisþjónusta sé að jafnaði unnin á dagvinnutíma.
7. Komið verði á öflugri göngudeildarþjónustu sjúkrahúsa eins og í Noregi.
8. Skilgreina verkaskiptingu milli heilbrigðisstétta upp á nýtt með skilvirkni að
leiðarljósi.
9. Sjúkraskrárkerfið Saga hefur ekki staðist samanburð, jafnvel leita hófanna
erlendis eftir skilvirkara kerfi.