Fréttatíminn - 03.03.2017, Qupperneq 18

18 | FRÉTTATÍMINN | FÖSTUDAGUR 3. MARS 2017
Á undanförnum misser­um hefur starfsgetu­mat og atvinnuþátt­töku öryrkja reglulega borið á góma í opin­
berri umræðu. Í byrjun síðasta árs
var lagt til í nefndaráliti að tekið
yrði „upp nýtt matskerfi þar sem
metin verði starfsgeta (starfsgetu­
mat) í stað læknisfræðilegs mats
á heilsufari eins og nú er (örorku­
mat).“ Þáverandi félagsmálaráð­
herra fór að tilmælum nefndar­
innar og gerði tilraun til þess að
koma starfsgetumati inn í lög um
almannatryggingar í október síðast
liðnum en vegna mótmæla frá Ör­
yrkjabandalaginu hætti ráðherra
við á síðustu stundu. Í stjórnar­
sáttmála núverandi ríkisstjórnar
er lögð áhersla á að koma á starfs­
getumati hér á landi. Í umræðunni
um þetta mikilvæga mál hefur lítið
sem ekkert borið á umfjöllun um
reynslu annarra landa af starfs­
getumatinu. Í þessu greinakorni
hyggst ég gera bragarbót á því.
Á þessari öld hafa ýmis lönd inn­
an OECD komið á starfsgetumati.
Þar má nefna Bretland, Ástralíu,
Noreg, Svíþjóð, Holland og Þýska­
land. Markmiðið með þessum að­
gerðum er tvíþætt. Annars vegar
að draga úr fjölgun nýrra öryrkja
Steindór J. Erlingsson, öryrki og vís-
indasagnfræðingur, fjallar hér um
reynslu annarra þjóða af starfsgetu-
mati og atvinnuþátttöku öryrkja.
Aukin atvinnuþátttaka en
líka aukin sjálfsmorðstíðni
Eftir andstöðu Öryrkjabandalagsins dró síðasta ríkisstjórn til baka
fyrirætlanir sínar um að koma hér á fót starfsgetumati öryrkja, svo
aðrir en læknar gætu metið hvort þeir ættu rétt á örorkubótum.
Starfsgetumatið er í stefnuskrá núverandi ríkisstjórnar, enda hefur
það verið vilji samtaka fyrirtækjaeigenda um langan tíma.
Daniel Blake, hin magnaða kvikmynd
Ken Loach, fjallar um áhrif starfsgetu-
mats á fólk í Englandi. Höfuðpersónan
fær hjartaáfall og má ekki vinna að
læknisráði en er samt úrskurðaður
vinnufær og þarf því að leita að vinnu
sem ekki er til til að fá atvinnuleysis-
bætur sem hann fær ekki vegna þess að
hann getur ekki sannað að hafi leitað
nógu vel og lengi að vinnu.
og hins vegar að koma eins mörg­
um öryrkjum, sem fyrir eru í kerf­
inu, aftur út á vinnumarkaðinn. Þó
að hér sé um sameiginlegt mark­
Örorkulífeyrisþegar (ÖLÞ) sem hlutfall af þeim
sem eru á vinnualdri í Bretlandi og Bandaríkjunum
4.5%
4%
3.5%
3%
2.5%
2%
1.5%
1%
0.5%
0%
2007:
Starfsgetumat
2011:
Allir settir í
starfsgetumat
ÖLÞ í Bandaríkjunum ÖLÞ í Bretlandi
80 85 90 95 00 05 10
mið að ræða þá getur framkvæmd­
in verið mjög ólík á milli einstakra
landa, enda búa þau við mismun­
andi stjórnmála­ og stofnanamenn­
ingu. Í þessu sambandi benda
Chris Grover og Karen Soldatic á
í nýlegri grein að hugmyndafræði
nýfrjálshyggjunnar, með áherslu
sinni á ábyrgð og skyldur einstak­
lingsins, virðist vera drifkrafturinn
að baki starfsgetumatinu í Bret­
landi og Ástralíu.
Bretar hafa gengið lengst allra
þjóða í viðleitni sinni til þess að
fækka öryrkjum. Í þessu sambandi
er athyglisvert að horfa til rann­
sóknar þar sem Zachary Morris
ber breska örorkukerfið saman við
það bandaríska. Morris heldur því
fram að lengstum hafi þessi kerfi í
grunninn verið keimlík en þegar
Bretar tóku upp starfsgetumat
árið 2007 hafi breyting orðið þar
á. Eins og sjá má á myndinni hér
að ofan byrjuðu Bretar að fækka
öryrkjum strax árið 1995 en þegar
þeir tóku upp starfsgetumat árið
2007 var settur aukinn kraftur í
fækkun öryrkja. Um mitt árið 2013
höfðu um 250 þúsund einstak­
lingar misst örorkubætur.
Morris telur tvær meginástæður
liggja því til grundvallar að Bretar
hafa gengið harðar fram í að fækka
öryrkjum en Bandaríkjamenn.
Fyrst nefnir hann ýmsa stofnana­
þætti innan Bandaríkjanna sem
vernda öryrkja, svo sem þá stað­
reynd að sá sem missir örorku þar
í landi er ekki lengur sjúkratryggð­
ur. En hugmyndafræðilegir þættir
hafa einnig spilað stórt hlutverk.
Frá því að Bretar hófu markvisst
að fækka öryrkjum árið 1995 hafa
stjórnmálamenn og fjölmiðlar
endurtekið fjallað á neikvæðan
hátt um öryrkja, sem aftur hef­
ur haft mikil áhrif á almennings­
Öryrkjum fækkar
HELGAR
BRUNCH
Laugardaga og sunnudaga
11.30–14.30
GASTROPUB
SÆTA SVÍNIÐ // Hafnarstræti 1–3 / Sími 555 2900 / saetasvinid.is
2.590 kr.
1.590 kr.
2.390 kr.
Glas
1.790 kr.
MEGA BRUNCH
BLOODY MARY AMERÍSKAR PÖNNUKÖKUR
CR’Q MADAME
Kanna 1 l
3.990 kr.