Fréttatíminn - 25.02.2017, Blaðsíða 30

ingarlegt sjálfstæði þjóðarinnar.
Stjórnmálamenn nefndu þetta
aftur og aftur í ræðu og riti. Dæmi
má taka af Gylfa Þ. Gíslasyni sem
var menntamálaráðherra á löngu
tímabili (1956-1971) og flutti fjöl-
margar ræður um íslenska lista-
menn. Aftur og aftur setti Gylfi
verk íslenskra listamanna fram
sem sönnun þess að hin smæstu
ríki, eins og litla Ísland, ættu sjálf-
sagðan rétt á frelsi og sjálfstæði.
Margbrotinn heimur
Í dag hefur eitthvað slaknað á
þessari hugmynd, að listirnar
vitni til um menningarlegt eða
almennt sjálfstæði þjóðarinnar.
Hugmyndin þykir ekki ganga vel
upp í alþjóðavæddum samtíma.
Samt virðumst við ekki alveg hafa
komið okkur upp nýjum orðaforða
um þessi mál. Það eimir enn eftir
af þessu gamla sjónarmiði þegar
Íslendingar ræða íslenskar listir
og gerjun í þeim við útlendinga.
Útlendingurinn kann að vera
forvitinn um gerjun í íslensku
listalífi, sem er vissulega mikil og
við tökum undir, förum að hljóma
eins og „agentar“ frá Íslandsstofu
sem vilja selja landið út á sköp-
unarkraftinn til jafns á við þann
kraft sem býr í iðrum jarðar.
Eins glittir enn í þetta í ræðum
stjórnmálamanna á hátíðarstund-
um þegar flagga á íslenskum list-
um. Í opinberri stefnumótun, til
dæmis á sviði menningartengdr-
ar ferðaþjónustu, hefur líka verið
farið fram á það, leynt og ljóst, að
listamenn styði við ímynd þjóðar-
innar út á við. En það hlutverk
getur aldrei orðið eitthvað sem
listamaðurinn á að taka á sér,
hans skyldur eru við sjálfan sig og
áhorfendur/lesendur/hlustendur –
og enga aðra.
30 | FRÉTTATÍMINN | LAUGARDAGUR 25. FEBRÚAR 2017
SÆTA SVÍNIÐ // Hafnarstræti 1–3 / Sími 555 2900 / saetasvinid.is
RJÓMABOLLUÞRENNA
Þrjár míní rjómabollur; hindberja, Nóa kropp og dulche de leche
690 kr.
BOLLUDAGURINN Á MÁNUDAGINN!
GASTROPUB
Guðni Tómasson
gudni@frettatiminn.is
Það var boðið upp á ís-lenska tónlist í Ham-borg í Þýskalandi á dögunum, í glænýju tónlistarhúsi sem opn-
að var nýlega þar í borg. Í þessu
tilviki skipti miklu máli að tón-
listin væri einmitt íslensk, því
hún var sett undir þann þjóðern-
ishatt á tónlistarhátíðinni sem hét
Into Iceland. Íslensk tónlist naut
þannig góðs af sviðsljósinu sem
fylgdi opnun hússins en þar á bæ
þótti tengingin liggja beint við því
að Þjóðverjar kunna vel að meta
Ísland. Landið er vinsæll áfanga-
staður ungra Þjóðverja og þessari
stóru evrópska menningarþjóð lík-
ar margt það sem íslenskt er.
Þetta íslenska?
Í viðtali vegna hátíðarinnar í sjón-
varpinu var finnski hljómsveit-
arstjórinn Esa Pekka Salonen,
sem stjórnaði flutningi nokkurra
íslenskra tónverka á hátíðinni,
spurður út í íslenska tónlist og
hvað gerði hana svo spennandi.
Salonen, ein af skærustu stjörn-
um samtímans í sígildri tónlist,
tók hins
vegar
fram að hann
merkti engan
ákveðinn stíl sem
sameinaði tónlist
íslenskrar tónskálda.
Hann gat, með öðrum
orðum, ekki fundið
með sínum næmu eyr-
um neinn ákveðinn
íslenskan tón.
Þess í stað nefndi
Salonen það sem
hann skynjaði sem
frelsi íslenskra lista-
manna, tónlistin væri ekki
kredduföst og tilheyrði
ekki neinum sérstökum
skóla. Hann sagðist skynja
að Ísland væri klárlega á
milli Evrópu og Bandaríkj-
anna, ekki bara í landfræði-
legu tilliti heldur líka menn-
ingarlegu. Og hann sagði bjart
framundan í íslenskri tónlist.
Nokkrum dögum síðar var
annar heimsfrægur tónlist-
armaður, af nokkuð öðru
Það séríslenska
er ekki til
Íslenskar listamenn vekja athygli á þessari
litlu þjóð hér norður í hafi, ekki bara náttúra
landsins. Samt er oft erfitt að festa fingur á
einhverju sérstaklega íslensku í list þeirra og
kannski skiptir upprunalandið alltaf minna og
minna máli.
sauðahúsi, í
viðtali í sama
miðli. Það var
breski raftónlist-
armaðurinn Fat Boy
Slim og eins og lög gera
nánast ráð fyrir var hann
spurður út í það hve vel
hann þekkti til íslenskrar
tónlistar. Hann sagðist
alla vega þekkja hana
betur en lettneska tón-
list en treysti sér illa
til að bera fram nafn
hljómsveitarinnar Sigur
Rósar. Listamaðurinn sagð-
ist hrifinn að myndrænni og
íhugulli tónlist sveitarinnar
þrátt fyrir að hún sé gjörólík
hans eigin töktum. Þetta taldi
Fat Boy Slim nóg til að álíta
sjálfan sig aðdáenda íslenskr-
ar tónlistar.
Upprunalandið
Á vörum sem við kaupum úti í
búð kíkjum við stundum á upp-
runalandið. „Made in China“ er
þar algengur merkimiði jafnvel
þó að fyrirtækin sem bjóða fram
vöruna séu vestræn og hönnun
og markaðssetning hennar fari
fram í okkar heimshluta.
Listir lúta oft dálítið öðrum
lögmálum því að við viljum trúa
því að þær séu frjálsari undan
markaðsvæðingu síðustu ára en
gengur og gerist um aðrar vörur
á markaði. Þetta er auðvitað ekki
algilt en listir eiga samkvæmt
gamalli trú okkar að koma frá
hjartanu. Eins og á við ýmsar
vörur skiptir upprunalandið því
oft nokkru máli í listum. En er til
eitthvað sem er fyllilega „íslensk
list“ í samtímanum? Og skipt-
ir það yfir höfuð einhverju máli
hvaðan listin kemur?
Ekki þurfum við að fara mjög
mörg ár aftur í tímann í sögu ís-
lenskra lista til að finna mýmörg
dæmi um það að listir hafi átt
að styðja við sjálfstæðiskröfu
þjóðarinnar og leggja sitt af
mörkum til að ýta undir hana.
Verk listamanna voru því skoðuð
sem vitnisburður um menn-
Ragnar Kjartansson er „forsíðu-
drengur“ íslenskrar myndlistar
í dag. Sérlega „íslenska þræði“ er
ekki endilega auðvelt að greina í
verkum hans. Allur heimurinn
liggur undir.
Björk er forystusauðurinn í íslensk-
um listum. Hún hefur gefið kynslóð-
um íslenskra listamanna kjark til að
stækka sjónsvið sitt og leitast við að
koma list sinni á framfæri við stóran
heim. Kannski gat Björk hvergi
komið fram nema á Íslandi. Það er
ólíklegt en hver veit?
Landslagið íslenska er oft rækilega
nýtt í íslenskum bíómyndum sem
vekja athygli víða. Hjartasteinn er
dæmi um það. Kannski eru kvikmynd-
irnar oft „íslenskastar“ í eðli sínu í
samanburði við aðrar listgreinar.