Dagblaðið Vísir - DV - 04.05.2018, Qupperneq 7

4. maí 2018 fréttir 7
þjófnaði. Hann afplánaði
tvisvar sinnum dóm í fang-
elsi.
„Í raun var Himmi mein-
laus en agalega vegvilltur.
Ég ætla ekki að reyna að út-
skýra líðan móður þegar
hún horfir á eftir ástkæru
barni í fangelsi í fyrsta sinn.
Ég var svo ónýt, ég var
sár og reið, fannst ég hafa
brugðist, vildi ekki vera
mamma neins og var bara
ómöguleg. Þetta er svo ekki eitt-
hvað sem maður tekur til umræðu
í fjölskylduboðum, ég fór bara
ekki meðal fólks. Mín leið en ekki
endilega rétt leið.“
Í maí 2007 var gert Hilm-
ari að sitja inni í þrjá mánuði,
vegna ofsaaksturs. Hann sagði við
mömmu sína að hann hefði ekki
þorað að stoppa fyrir löggunni af
því að hann var viss um að hann
hefði drukkið of mikið.
Hann fór inn á Hraunið í júní
en þar sem að þetta var hans
þriðja afplánun var hann vistaður
á hinum svokallaða lávarðagangi
á Hrauninu, innan um dæmda
morðingja og ofbeldismenn. Það
gagnrýnir Ragnheiður harðlega.
„Þarna taka þeir þessa ungu
stráka og hreinlega murka úr þeim
lífið. Hann var þarna 21 árs gam-
all og þar að auki misþroska og
því mikið eftir á sumum sviðum.
Ungur og áhrifagjarn strákur inn-
an um alla þessa sterabolta, hann
verður auðvitað bara að engu.“
Hilmar hitti aldrei sálfræðing
eða geðlækni á meðan hann sat í
fangelsi. Nokkrum mánuðum eft-
ir dauðsfall hans ritaði Ragnheið-
ur á bloggið:
„Ég hef sagt ykkur að Hilmar var
góðhjartaður, hann var stundum
einum of góðhjartaður. Ef ég hefði
til dæmis sagt honum að Jói Jóns
væri vondur við mig og skuldaði
mér aura þá hefði Hilmar brugðist
við. Hann hefði ekki lamið Jóa en
hann hefði farið og sótt eitthvað
af eigum hans í bætur. Hálfgerður
Hrói Höttur, á skakkan máta.
Í fyrra varð hann var við að syst-
ir hans var eitthvað blönk. Hann
sendi vinkonur sínar með aura
og keypti af henni bílinn. Hann
bjargaði málum þar. Þá sat hann
inni og fékk einmitt viðbótardóm
meðan hann sat inni. Það fannst
honum erfitt þá. Það sama var að
gerast nú, núna gat hann það ekki
og gafst upp.
Ragnheiður segir engan hafa
séð fyrir að Hilmar myndi binda
enda á líf sitt í fangelsinu. Á þeim
tíma hafði hann afplánað sex vik-
ur af tólf.
„Ég segi alltaf að hann hafi gef-
ist upp. Ég heyrði í honum stuttu
áður og fann að það var eitt-
hvað að, hann var svo niðurdreg-
inn. Venjulega var hann kátur og
hress. En þetta grunaði
engan.“
Greint var frá and-
láti Hilmars í frétta-
miðlum undir fyrir-
sögninni: „Fangi svipti
sig lífi á Litla-Hrauni.“
En Ragnheiður óskaði
þess að Hilmars væri
minnst fyrir annað en
það eitt að vera fangi. Í
sorgarferlinu tók Ragn-
heiður upp á því að
halda úti bloggsíðu þar
sem hún opnaði sig um
reynslu sína. Skrifin
reyndust vera hennar
haldreipi og viðbrögð-
in létu ekki á sér standa;
aðrir aðstandendur
settu sig í samband við
hana og deildu svipaðri
upplifun. „Þarna sat ég
uppi með tvö tabú. Ann-
að var sjálfsvíg og hitt var
það að vera móðir fanga.
En um leið og prestur-
inn hafði kvatt okkur þá
ákvað ég að núna ætl-
aði ég ekki lengur að fela
þetta, ég ætlaði að sýna
fólki hvernig þetta er.“
Allra hagur að menn
komi bættir út
Ragnheiður hefur skýra sýn á það
sem betur má fara varðandi sál-
gæslu í fangelsum, eða öllu heldur
skort á henni.
„Fyrst og fremst þarf að bæta
þjónustuna við fangana. Að þeir
fái þessa sálfræðiþjónustu, að það
sé hægt að greina þá og komast
að rót vandans. Það vantar úrræði
og sveigjanlega. Þessi hugsun,
að loka þessa stráka bara inni og
henda lyklinum, hún virkar ekki
og það sjá allir. Þá koma þeir bara
nákvæmlega eins út. Það hlýtur að
vera okkur öllum til góða að þeir
komi út sem betri menn og nýt-
ir þjóðfélagsþegnar.Þess vegna
er bráðnausðynlegt að hafa sér-
fræðinga, geðlækni og sálfræðinga
til staðar inni í fangelsunum.“
Ég myndi vilja gjörbreyta inni í
fangelsunum sjálfum með mikilli
áherslu á að koma föngum í starf-
hæft ástand með mjög markviss-
um aðgerðum til að byggja þá upp.
Fólk segir oft að fangar eigi ekkert
gott skilið og það eigi bara ekki að
eyða skattpeningunum í þá. Þessu
er ég ósammála. Það er allra hag-
ur að menn komi í góðu ástandi út
úr fangelsum, þá eru mun minni
líkur á að menn brjóti af sér aft-
ur og fólk þyrfti kannski ekki eins
mikið að óttast þá. Ég geri mér líka
grein fyrir að ekki er unnt að koma
öllum föngum á rétta braut en á
meðan við sjáum svona um fang-
ana þá er nánast engin von um að
þeir komi betri út og þeir halda
áfram að vera þessi ógn við lög-
hlýðna borgara.
„Ég veit um einn strák sem var
búinn að vera inn og út af Hraun-
inu en fékk að hitta geðlækni í síð-
ustu afplánuninni sem gaf honum
viðeigandi greiningu. Þessi strák-
ur braut aldrei af sér eftir það. Það
þurfti ekki annað en að setjast nið-
ur með honum og finna hvað var
að honum. Þessir strákar vilja ekki
vera svona,“ segir Ragnheiður og
bætir við að það hefði ekki þurft
mikið til að hjálpa Hilmari.
„Það hefði ekki verið mikið mál
að koma honum fyrir á stað sem
hentaði honum betur, þar sem
hann hefði fengið einhverja að-
stoð. Þó að það hefði ekki verið
nema bara stutt spjall. Vel þjálf-
aður sálfræðingur hefði ekki þurft
að spjalla lengi við hann til að vita
hvernig best væri að meðhöndla
hann.“
Ragnheiður bendir jafnframt
á að hluti vandans liggi í því að
fangarnir komi að fyrra bragði og
biðji um aðstoð. „Ég veit að þeir
vilja fá hjálp en fá sig ekki til þess
að biðja um hana. Vegna þess að
það er veikleikamerki og það vilja
þeir ekki sýna frammi fyrir hin-
um föngunum. Þeir eru með svo
svakalega mikinn front.“
Erfitt að losna við stimpilinn
Hún tekur undir að blessunarlega
hafi umræðan um sjálfsvíg náð
að opnast örlítið á undanförnum
árum. Lítið sem ekkert hefur þó
þokast í málefnum fanga. Og enn-
þá grassera fordómar í þeirra garð.
Umræðan berst að viðhorfum
fólks í garð „krimmanna“ á Hraun-
inu. Óhreinu börnunum hennar
Evu.
„Um leið og þeir eru komnir inn
þá fá þeir þennan stimpil, fangi. Þá
eru þeir bara krimmar sem enginn
vill skipta sér af. En sonur minn
var meira en bara fangi, hann var
allt mögulegt annað. Fyrir yngri
systkinum sínum var hann ekki
fangi, hann var Himmi stóri bróð-
ir, svalasti náungi sem þau höfðu
nokkurn tímann hitt. Þetta eru
ekki skrímsli. Fólk sér ekki mann-
legu hliðina á þeim.“
Hún segist þó ekki vera reið út
í kerfið. „Ég hef aldrei verið reið út
í neitt eða neinn. Ég sé bara enn-
þá skýrar hvað hægt er að laga og
hvar við þurfum að byrja. Fangelsi
á að vera betrunarvist, ekki refsi-
vist. Við hljótum að geta gert betur
við þennan hóp.
„Hann var strákurinn minn“
Haustið 2007 skrifaði Ragnheiður
á bloggið:
„Hilmar minn er eitt þeirra
barna sem ekki pössuðu í norm-
ið. Oftar en ekki var hann búinn
að gera skammir af sér, hann virt-
ist framkvæma hraðar en heil-
inn vann. Oftast vissi hann vel að
um afbrot var að ræða. Hann varð
ótrúlega sár við sjálfan sig. Þegar
hann lést í fyrra þá misstum við
svo mikið, við misstum strák sem
elskaði okkur öll með stóra hjart-
anu sínu. Við elskuðum hann líka
öll til baka. Annað var ekki hægt.
Einn hans mesti kostur var hversu
góður hann var, hann var mein-
laus. Hann lenti í erfiðum aðil-
um, sem vildu láta hann bæta tjón
sem hann olli. Á því hafði hann
sjaldnast möguleika nema þegar
hann sat þá inni fyrir brot sín. Þeir
hræddu hann. Þeir hræddu okkur,
stundum í gegnum hann. Hann
reyndist of meinlaus þegar upp
var staðið, þeir brutu hann.
En líti ég til baka á strákinn
minn, þá sé ég meinlausa bangs-
ann minn. Ég er stolt af því að
hafa fengið að vera móðir hans.
Ég hefði ekki viljað missa af hon-
um fyrir nokkurn mun. Hann var
strákurinn minn, stóri, glaði og
káti strákurinn minn. Ég mun
elska hann allt mitt líf. Ég mun
líka vera honum þakklát allt mitt
líf fyrir þá ást sem hann sýndi mér.
Hvíldu þig, ástin mín, mamma
elskar þig.“ n
„Það hefði ekki ver-
ið mikið mál að
koma honum fyrir á stað
sem hentaði honum bet-
ur, þar sem hann hefði
fengið einhverja aðstoð.
Ragnheiður Hilmarsdóttir
Kallar eftir breytingum varðandi
sálgæslu fanga.
Mynd HAnnA