Feykir - 27.11.2014, Blaðsíða 16

2 01 41 6
Myndbrot frá
langri starfsævi
VIÐTAL
Berglind Þorsteinsdóttir
Spjallað við ljósmyndarann Stefán Pedersen á Sauðárkróki
Næsta vor verða liðin 60 ár frá því
ljósmyndarinn Stefán Pedersen byrjaði í
bransanum og hefur hann fangað ófá augnablik
og andlit á filmu á löngum starfsferli. Ljósmyndastofu hans er að
finna á Aðalgötu 10a á Sauðárkróki og er hún opin alla virka daga,
„það er nauðsynlegt að mæta einhversstaðar,“ sagði Stefán í spjalli
við blaðamann Feykis, á kaffistofunni baka til á stofunni. Þar
deildi hann með blaðamanni sögum frá uppvaxtarárum sínum á
Króknum, fór yfir ljósmyndaferilinn, auk þess sem hann rifjaði upp
ýmsar eftirminnilegar stundir frá liðnum árum.
Að heimsækja Ljósmyndastofu Stefáns
Pedersens er ævintýri líkast, að sumu
leyti eins og að gægjast aftur í tímann,
í starfsgrein sem hefur tekið miklum
stökkbreytingum síðustu ár. Þar er að
finna myndarlegt samansafn myndavéla
frá ýmsum tímum og segir Stefán
frá uppruna margra þeirra og sýnir
blaðamanni m.a. elstu myndavélina í
hans safni, viðarklædda kassamyndavél
frá því um 1880, frá Skagaströnd. Stofuna
á Aðalgötu opnaði Stefán fyrir 26 árum,
árið 1988, og er það þriðji staðurinn
á Sauðárkróki sem hann er með ljós-
myndastofu, en fyrst opnaði hann stofu
í bænum eftir að hann lauk námi í
Reykjavík árið 1958. „Ég stóð bara fastur
á því að ég ætti að fara aftur á Krókinn.
Mér líkaði ekkert illa í Reykjavík, það
var ekkert svoleiðis en ég átti heima þar
í þrjú og hálft ár,“ útskýrir Stefán.
Stefán er fæddur á Sauðárkróki þann
7. desember 1936, foreldrar hans hétu
Sigríður Sigurlína Halldórsdóttir og
Johan Pedersen. Hann segist stundum
gantast með það að hann sé fæddur í
Rússlandi, sem fólki þykir oftast ótrú-
legt, en þá er hann að vísa til hússins
Miklagarðs við Kirkjutorg sem var alltaf
kallað Rússland. Stefán lýsir húsinu
sem hann segir hafa verið fjölbýlishús
með verslun á neðstu hæðinni sem hét
Drangey og fjós í norðurendanum og
einungis eitt klósett fyrir allt húsið. „Þetta
þótti flott í þá daga, fólk sótti í að fá að
eiga heima þarna. Þetta var hlýtt og gott
steinhús.“ Stefán kynntist föður sínum
aldrei, sem var Norðmaður búsettur á
Siglufirði og segir í gamansömum tón
frá því hvernig hann kom til sögunnar.
„Þau bjuggu aldrei saman mamma
og pabbi. Árið 1936 var Sæluvikan á
mánaðarmótunum mars og apríl og
ég fæddist í desember - en hann var
harmónikkuleikari og spilaði á böllum
í Sæluvikunni - þannig að það segir sig
sjálft að ég er mikill Sæluvikumaður,“
segir hann sposkur á svip. Stefán var í
góðu sambandi við hálfbræður sína þrjá
á Siglufirði á fullorðins árum en einnig á
hann fimm hálfsystkini á Sauðárkróki.
Þegar Stefán er spurður hvort hann
muni hvenær hann tók fyrstu ljós-
myndina svarar hann að það megi
segja að krókurinn hafi beygst snemma
þannig séð og rifjar upp skemmtilegt
augnablik frá því hann var um níu eða
tíu ára gamall. „Ég var skotin í stelpu og
ég vissi að hún var að róla uppi á rólóvelli.
Þá fékk ég myndavél frænda míns lánaða
og ætlaði að fara að mynda stelpuna,“
segir Stefán og lýsir því hvernig hann
hengdi um hálsinn á sér kassamyndavél,
algengrar gerðar á stríðsárunum milli
1940 og 1950, og svo hélt hann af stað
upp á rólóvöll. „Þar voru þær að róla
saman tvær, jafnaldra mín sem ég var
skotin í þennan dag og önnur með
henni. Þær sátu í rólunni saman og svo
myndaði ég eins og atvinnumaður. Svo
fór ég með myndavélina heim og frændi
minn framkallaði fyrir mig myndina.
Þá hafði viljað svo illa til að puttinn á
mér hafði verið fyrir og náði yfir hálfa
myndina og það var bara hin stelpan sem
sást,“ segir hann hlægjandi. „Þetta situr
enn í mér eftir öll þessi ár, ljósmyndin
með skugga yfir stelpunni og svo sást
hin gleiðbrosandi - ég var ofboðslega
svekktur.“
Skemmtilegast að mynda
blessuð börnin
Þó segir Stefán að áhuginn fyrir ljós-
myndun sem slíkri hafi ekki beint
kviknað þarna. Eftir gagnfræðaskólann
fór hann að læra bakaraiðn og hugðist
leggja hana fyrir sig en eftir að hafa
lagt stund á hana í eitt ár veiktist hann
af berklum og varð að hætta við þau
áform í kjölfarið. Stefán rifjar upp
hvernig það kom upp á yfirborðið að
hann var smitaður en hann var alla tíð
einkennalaus. „Ég var stálheppinn. Þá
voru berklar svo algengir að menn fóru
um landið og röntgenmynduðu fólk og
þá voru helst heimsóttir staðir þar sem
unnið var með matvæli. Læknirinn tók
mig á nóinu, sagði að ég væri kominn
með bletti í lungað og yrði að fara á hæli
til meðferðar,“ segir Stefán sem var í
kjölfarið sendur á Kristnes þar sem hann
dvaldi í eitt ár. „Ég var heppinn í sjálfu sér
en þá voru akkúrat að koma þessi meðöl
- þannig að ég var eins heppinn og hægt
var. Ég var laus eftir ár og hef aldrei neitt
fundið fyrir því.“
Eftir heimkomuna þurfti Stefán að
finna sér nýjan starfsvettvang og þá
datt frænda hans, Árna Halldórssyni, í
hug að ljósmyndun gæti verið fínasta
atvinnugrein fyrir hann til að leggja
fyrir sig. „Hann hafði tekið að sér að
framkalla fyrir fólk og átti græjur. Hann
átti fína myndavél sem hann sendi mig
út með þegar ég kom út af hælinu og
ég æfði mig svolítið á henni.“ Í maí árið
1955 komst Stefán á samning í gegnum
kunningsskap hjá þekktum ljósmyndara
í Reykjavík, Sigurði Guðmundssyni, sem
rak umsvifamikla ljósmyndastofu. „Það
var mest stúdíóvinna og ég fór líka um
allt að mynda – það var nóg að gera.
Stefán Pedersen á ljósmyndastofu sinni. MYND: SIGRÍÐUR SIGURLÍNA PÁLSDÓTTIR
Hafsteinn Hannesson lék Jón Hreggviðsson í
Íslandsklukkunni 1976. MYNDIR: HSK / STEFÁN P.
Bragi Haraldsson og Halla Jónsdóttir í Gullna
hliðinu 1964.
Haukur Þorsteinson og Bragi Hararldsson í
Íslandsklukkunni 1976.
Georg, leikinn af Kára Jónssyni, og Lenni, leikinn
af Kristjáni Skarphéðinssyni, í Mýs og menn 1968.