Feykir - 27.11.2014, Blaðsíða 28

2 01 42 8
Þormóður Guðlaugsson og Guðbjörg
Þórhallsdóttir höfðu búið í Málmey
í á þriðja ár þegar bruninn varð. Elst
fjögurra barna þeirra var Þórdís,
níu ára gömul en yngsta barnið var
níu mánaða. Um vorið höfðu þau
Erlendur Erlendsson og Sigríður
Hannesdóttir flust í eyjuna ásamt sex
börnum á aldrinum eins árs til níu ára.
Bjuggu fjölskyldurnar tvær í reisulegu
timburhúsi ásamt vinnumanninum,
Jakobi Sigurðssyni.
Þórdís segir að húsmæðurnar hafi
verið við jólaundirbúning í eldhúsinu
og önnur þeirra ætlað með matvæli í
búrið, sem var inn af eldhúsinu, þegar
eldsins varð fyrst vart. Þegar hún opnaði
þangað inn loguðu eldtungur upp úr
gólfinu, en í kjallara undir búrinu var
staðsettur rafmótor. Erlendur ætlaði þá
niður að aðgæta hvað ylli eldinum en
komst ekki lengra en í stigaopið vegna
eldsins.
„Ég var að passa yngri bróður minn
og átti að vera með hann uppi á lofti en
það var barnatími í útvarpinu. Pabbi og
við allir krakkarnir vorum þess vegna
inni í stofu, sem var inn af eldhúsinu,
að hlusta á barnatímann. Við vorum
svo mörg að við sátum á gólfinu og
alls staðar. Allt í einu opnast hurðin
og Erlendur kemur inn. Hann þrífur
í öxlina á einum stráknum sínum
og kippir honum fram fyrir,“ segir
Þórdís og bætir við að pabba sínum
hafi fundist þetta eitthvað hastarleg
meðferð á stráknum og spurt hvað
gengi á. Erlendur kom þá fyrst upp orði
og sagði: „Það er kviknað í húsinu.“
Strax var ljóst að mikil hætta var
á ferðum, enda um gamalt og þurrt
timburhús að ræða. „Það vildi svo
heppilega til að við vorum öll þarna
á neðri hæðinni og fólkinu var bara
sópað út eins og það stóð,“ segir
Þórdís. Það var ansi napurt að koma
út í hvassviðrið beint úr stofuhitanum,
enda illstætt og nístingskuldi og
gekk á með hörðum hríðaréljum
þetta kvöld. Þormóði tókst að kalla
í talstöðina til Siglufjarðar og láta
vita um neyðarástandið. Erlendur og
Jakob fylgdu konunum og börnunum
í fjárhúsin þar sem þau bjuggu um
sig í geil í heyinu. Þormóður flýtti sér
upp á efri hæðina og náði að kasta
einhverjum rúmfötum og ábreiðum
fram af svölunum. Þegar hann ætlaði
aftur niður stóð stiginn í ljósum logum
svo Þormóður varð að snúa til baka og
stökkva fram af svölunum.
Húsið brann á örskammri stundu.
„Við vorum búin að hlakka mikið til
jólanna. Það var önnur stofa inn af
stofunni þar sem við höfðum setið
og hún var höfð lokuð. Þar voru
jólagjafarnir og jólatréð og allt tilbúið.
En það náðist ekki að bjarga neinu þar,“
segir Þórdís. Í fjósi áföstu íbúðarhús-
inu voru þrjár kýr, naut og kálfur
og tókst að bjarga þeim og smala í
fjárhúsin. Hænurnar voru hins vegar
kafnaðar þegar átti að bjarga þeim úr
kofanum.
Húsið brann á
örskammri stundu
VIÐTAL
Kristín S. Einarsdóttir
Þórdís Þormóðsdóttir rifjar upp brunann í Málmey 1951
Í Málmey á Skagafirði hefur ekki verið búseta
síðan vorið 1952. Að kvöldi 22. desember
1951 kviknaði í íbúðarhúsinu. Eftir næturvist
í fjárhúsum á eynni var fólkinu bjargað um borð í mótorbátinn
Skjöld frá Siglufirði. Sluppu allir fimmtán íbúar hússins óskaddaðir
frá eldsvoðanum, þeirra á meðal tíu börn. Elst barnanna var Þórdís
Þormóðsdóttir, þá níu ára gömul. Feykir sló á þráðinn til Þórdísar,
sem nú er búsett í Keflavík, og bað hana að rifja upp brunann og
atburðarásina í kjölfarið.
Kjallararústir Málmeyjar-hússins. Hægra megin í fjarska eru fjárhúsin og þar fyrir ofan er Þórðarhöfði.
Strauk til móður sinnar
Þórdís segir mildi að vindáttin hafi
staðið af fjárhúsunum og eldurinn
ekki komist í þau. „Við fórum á móti
vindinum í fjárhúsin sem voru þarna
skammt frá. Við vorum alveg örugg
og ég man ekki eftir að mér væri kalt.
Við höfðum líka kýrnar þannig að við
gátum fengið okkur mjólk,“ segir hún
og bætir við að þau börnin hafi náð
að sofa eitthvað. Fullorðna fólkið hélt
alveg ró sinni, það varð aldrei neitt
panik ástand, alla vega fundum við
börnin ekki fyrir því.“ Bruninn sást
vel frá landi, enda blasir eyjan við frá
mörgum af bæjunum í nágrenninu.
„Bróðir mömmu bjó á Þrastarstöðum
og afi og amma á Litlu-Brekku og ég
veit að þetta sást mjög vel þaðan og af
fleiri bæjum. En þau vissu auðvitað
ekkert um afdrif okkar.“ Í landi biðu
menn frétta og þrátt fyrir að neyðarkall
bærist var ekki hægt að bregðast við
því strax vegna veðurofsans.
Í fyrstu morgunskímu Þorláks-
messudags urðu Málmeyingar varir
við ferðir björgunarmanna. Var þar á
ferðinni björgunarsveit frá Siglufirði,
undir stjórn Sveins Ásmundssonar
skipstjóra, á vélbátnum Skildi SI
82. Vélbátnum var lagt undan land-
tökuvörinni um klukkan hálfsjö
um morguninn og róið til lands á
björgunarbát. Þurfti að fara upp
einstigi sem er eina uppgangan í
eyna, og var þakið snjó. Fyrst var
farið með hjúkrunargögn, teppi
og skjólfatnað í land. Börnin voru
vafin teppum og síðan borin niður
einstigið og gengu allir fólksflutningar
að óskum, og minnist Þórdís þess
að björgunarmennirnir hafi verið
einstaklega elskulegir og nærgætnir.
Fjölskyldurnar voru fluttar í Hofsós,
fyrst í læknishúsið þar sem fólkið
fékk að fara í bað og hrein föt. Síðan
var fjölskyldu Þórdísar komið fyrir
í nágrenninu, en móðir hennar átti
ættingja þar. Bróðir Þórdísar fór til
ömmu þeirra og afa í Litlu-Brekku,
Þórdís fór til hjónanna Pálu og
Þorsteins á Hofsósi og móðir hennar
og yngstu systkinin til móðursystur
hennar í Ártúnum. Fjölskylda Erlend-
ar var flutt á Sauðárkrók, þaðan sem
þau flugu suður til Reykjavíkur.
Fjölskylda Þórdísar hélt því ekki
jólin saman, en Þórdís tók til sinna
ráða og strauk á aðfangadag. „Það kom
yfir mig eitthvert óyndi á aðfangadag
og ég ákvað að strjúka til mömmu.
Ég vissi að Ártún var fyrsti bærinn
sunnan við Hofsós. Það var rok og
rigning og mikil hálka og ég var bara
á peysunni. Ég fór á hausinn nokkrum
sinnum en komst svo að Ártúnum.“
Þar var Þórdís boðin velkomin og
fékk að vera yfir jólin. Þórdís tekur
fram að vistin hjá Pálu og Þorsteini,
þar sem hún var fram á vorið, hafi
verið góð. „Þetta var óskaplega gott
fólk og fullt hús af börnum. Þetta fólk
var ekki skylt okkur eða tengt, bara
gott fólk sem lét sig ekki muna um að
bæta við einum krakka. Það var líka
ægilega góð vinnukona þarna sem
ég minnist með mikilli hlýju. Ég sat
uppi á borðinu hjá henni þegar hún
var að vaska upp og hún kenndi mér
margföldunartöfluna.“
Þormóður varð eftir í Málmey til
að sinna skepnum og vinnumaður
Jakob hélt fljótlega aftur í eyjuna.
Vitamálaskrifstofan, sem átti allar
byggingar í eynni, sendi fljótlega skúr
til að setja saman þar. Karlmennirnir
dvöldu í eynni og hirtu skepnurnar
þangað til hægt var að flytja þær í land
um vorið. Fjölskylda Þórdísar fékk þá
loks inni í leiguhúsnæði og leigðu þau
stofu með aðgangi að eldhúsi í Hofsósi.
Þórdís telur að foreldrar sínir hefðu
vel getað hugsað sér áframhaldandi
búsetu í Málmey en íbúðarhúsið var í
eigu Vitamála og ekki kom til að það
yrði byggt upp aftur. Á Hofsósi bjó
fjölskyldan um nokkurra ára skeið en
fluttist síðan á Suðurnesin um það leyti
sem Þórdís hóf gagnfræðaskólagöngu.
Þórdís hefur búið að Suðurnesjum
síðan og er gift Karli Steini Guðnasyni
fv. alþingismanni og eiga þau fjögur
uppkomin börn.
Þórdís segist eingöngu eiga ljúfar
minningar úr Málmey, þrátt fyrir að
gengið hafi á ýmsu þar. „Í minning-
unni var þetta skemmtilegur tími.
Um tímann sem við bjuggum þarna
á ég einhverjar bestu minningar frá
barnæskunni. Þetta var óskaplega
frjálst líf fyrir börn að leika sér og
manni leiddist aldrei. Það var mikið
hlustað á útvarp en það var alltaf
slökkt á ljósamótornum á kvöldin,
eftir að hann kom til. Ég man ennþá
hvað allt varð kyrrt og dimmt þegar
það var gert. En sem betur fer var ekki
kveikt á honum yfir nóttina, það hefði
getað farið verr ef kviknað hefði í að
nóttu til,“ segir Þórdís að lokum.
Íbúðarhúsið í Málmey var afar reisulegt.