Morgunblaðið - Sunnudagur - 28.01.2018, Qupperneq 12

VETTVANGUR
12 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28.1. 2018
Það er stefna Sjálfstæðisflokks-ins að draga úr skattheimtuog hemja vöxtinn í útgjöldum
ríkisins. Það er hins vegar ekki
laust við að ég finni fyrir því úr
mörgum áttum að ætlast sé til þess
af mér sem ráðherra, að ég freisti
þess að auka útgjöld til málaflokka
sem undir mig heyra sem allra
mest.
Mörgum þykir það gefa höggstað
á ráðherra að útgjöld til málaflokka
hans standi í stað, hvað þá að þau
dragist saman. Og sjái ráðherra
tækifæri til að lækka útgjöld á ein-
hverju sviði þykir mörgum að í
þeirri stöðu sé klókt og nánast
skylda að finna tafalaust nýjar leiðir
til að eyða þeim fjármunum í eitt-
hvað annað, til að koma í veg fyrir
að umsvif viðkomandi ráðherra
minnki.
Besta ríkisstjórn frá hruni
Gefum okkur nú að þetta séu rétt
sjónarmið; að útgjaldaaukning sé
góður mælikvarði á stjórnmála-
menn. Þá er það mér sönn ánægja
að gleðja landsmenn – sérstaklega
stjórnarandstöðuna – með þeim tíð-
indum að núverandi
ríksstjórn er besta
ríkisstjórn sem Ís-
land hefur haft frá
hruni. (Mest aukn-
ing heildarútgjalda
á milli fjárlaga-
frumvarpa.) Jæja,
þá er hægt að haka
við það.
Það má ekki misskilja orð mín
sem svo, að aldrei sé brýnt að auka
útgjöld. Að sjálfsögðu er það oft
nauðsynlegt. Skilaboð mín eru hins
vegar þau, að það er of rík tilhneig-
ing til að ganga út frá því sem gefn-
um hlut að fullkomið línulegt sam-
band sé á milli útgjalda og
árangurs.
Aukin matarútgjöld betri?
Ekkert heimili myndi líta þannig á
málin. Engum myndi detta í hug að
það væri sérstakt fagnaðarefni að
matarútgjöld heimilisins hefðu auk-
ist um 20% á milli ára, og þar með
lægi sjálfkrafa ljóst fyrir að heim-
ilisfólk hefði fengið miklu betri mat.
Munurinn gæti allt eins legið í
snakki og sælgæti. Engum kæmi til
hugar að setja það sem sérstakt
markmið fyrir heimilið að auka mat-
arúgjöldin aftur um 20% á næsta ári
til þess að komast í hóp þeirra 10%
heimila landsins sem eyða mestu í
mat. Það væri fráleitt keppikefli.
Þarna gilda miklu fleiri mælikvarð-
ar, svo sem um hollustu, gæði, hag-
kvæmni og umfang sóunar.
Heildarútgjöld segja bara brot af
sögunni, og það sama gildir mun
víðar í opinberum rekstri en oftast
er viðurkennt eða samþykkt í um-
ræðu dagsins. Við spyrjum of oft
bara um krónur og aura, en of sjald-
an um afköst, gæði, árangur, hag-
kvæmni, sóun og óþarfa.
Opinn tékki dugði ekki
Bandarískan hugveitan Cato vakti
athygli á því fyrir mörgum árum að
til er dæmi um að reynt hafi verið
að eyða svo til ótakmörkuðu fé í
þeirri viðleitni að bæta opinbera
þjónustu. Dómari í Kansas City
komst að þeirri niðurstöðu árið 1985
að slök þjónusta skólakerfisins í um-
dæminu fæli í sér
mismunum sem
væri brot á stjórn-
arskrá. Hann úr-
skurðaði að yfir-
völdum væri skylt
að eyða eins miklu
fé og þau teldu sig
þurfa til að bæta úr
þessu; peningar væru ekkert vanda-
mál og þeim yrði einfaldlega redd-
að. Í krafti þessa galopna tékka sló
umdæmið hvert metið á fætur öðru í
útgjöldum á hvern nemanda, ár eftir
ár, í hvorki meira né minna en tólf
ár. Skólakerfið þarna varð að lokum
hið dýrasta í gervöllum Bandaríkj-
unum. Árangurinn var enginn.
Ekki beint samband
Aftur skal ítrekað að þetta þýðir
ekki að aukin útgjöld séu alla jafna
slæm eða aldrei nauðsynleg. Þetta
þýðir aðeins að það er ekki alltaf
beint samband á milli útgjalda og
árangurs, en allt of oft er gengið út
frá því að svo sé.
Í fjárlagaumræðu á Alþingi þann
15. desember sl. var ég spurð af
þingmanni stjórnarandstöðunnar
hvort ég væri ánægð með útgjöld til
nýsköpunarmála í frumvarpinu, sem
vaxa ekki á milli ára að þessu sinni,
eftir gríðarlegan vöxt síðustu ár.
Svar mitt: „Ég ætla að vera heiðar-
leg og segja að ég er ánægð með þá
fjármuni sem fara í þau.“
Krafan um aukin útgjöld
’Við spyrjum of oftbara um krónurog aura, en of sjaldanum afköst, gæði, ár-
angur, hagkvæmni,
sóun og óþarfa.
Morgunblaðið/Kristinn
Úr ólíkum
áttum
Þórdís Kolbrún
Reykfjörð Gylfadóttir
thordiskolbrun@anr.is
Rithöfundurinn Birna Anna
Björnsdóttir fær enn ráð, eða
skammir, frá föð-
ur sínum. Hún
greinir frá því á
Facebook í vik-
unni: Pabbi
skammar mig
ennþá fyrir að telja ekki peningana
sem koma út úr hraðbankanum. Ég
er 42 ára. Hann viðurkennir að
hann hafi aldrei gripið hraðbanka
við að telja vitlaust. Samt telur
hann alltaf.
Svanhildur Hólm Valsdóttir,
aðstoðarmaður fjármála- og efna-
hagsráðherra,
póstar á Face-
book mynd af
skælbrosandi
Bjarna Ben. og
skrifar: Held að
það verði að segja að Bjarni ber ár-
in vel, enda er aldur ekki síst hugar-
ástand. Það hefur því væntanlega
hjálpað til að hann hefur sjálfur
haldið mjög lengi (svona tvö ár) að
hann væri bara 46.
Leikstjórinn Hrafn Gunn-
laugsson sendir dómsmálaráð-
herra skilaboð í færslu á Facebook
í vikunni og hvetur hana áfram: Sig-
ríður Á. Andersen dómsmála-
ráðherra stattu föst á þínu, láttu
ekki innvígðu klíkuna í Hæstarétti
hræða þig. Dómskerfið á ekki að
skipa sig sjálft og eftir því hvernig
menn flaðra upp um aðra dómara.
Þetta mál er að verða heiðskír
staðfesting á því skelfilega stofn-
ana- og embættisvaldi sem er að
leggja þetta þjóðfélag í fötur. Sýndu
að þú lætur ekki alla snatahjörðina
hræða þig.
AF NETINU
Frá
morgnifyrir allafjölskylduna í
þínu
hverfi t i l kvölds
Sími: 411 5000 • www.itr.is
Laugarnar í Reykjavík
NÆRING FYRIR LÍKAMA OG SÁL
SÍGILDIR SUNNUDAGAR
Fyrsta flokks
kammertónlist
Sígildir sunnudagar eru klassísk
tónleikaröð þar sem boðið er upp
á fjölbreytt úrval kammertónleika.
Sunnudaga
kl. 17:00 í Hörpu