Morgunblaðið - Sunnudagur - 28.01.2018, Qupperneq 24

HEILSA Ný bresk rannsókn hefur leitt í ljós að feimni veldur því að þriðjungurungra kvenna forðast að fara í leghálsskoðun. Reyndust 35% svarendahika við að fara í skoðun vegna vaxtarlags síns, 34% höfðu áhyggjur af út-
liti skapanna og 38% létu áhyggjur af lykt stöðva sig.
Fara ekki í skoðun vegna feimni
24 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28.1. 2018
Það virðist ekki vera rétt, eins og sumir hafa óttast, að tíðar
og langar ferðir á reiðhjóli geti haft skaðleg áhrif á heilbrigði
kyn- og þvagfæra karlmanna. Ný rannsókn skoðaði kyn-
heilsu og ástand þvagfæra hjá 2.774 karlkyns hjólreiðamönn-
um í Bretlandi, Bandaríkjunum, Kanada, Ástralíu og Nýja-
Sjálandi, og bar saman við 539 sundmenn og 789 hlaupara.
Reyndust hóparnir þrír við svipaða heilsu á milli lappanna,
nema að hjá sárafáum hjólreiðamönnum í úrtakinu mátti
greina einkenni þrengingar í þvagrás. Ekki var að sjá að
nokkur munur væri á þeim sem hjóla endrum og sinnum og
hinum sem hjólað hafa í langan tíma, oft í viku og langar
vegalengdir í senn, að því er BBC greinir frá.
Önnur rannsókn frá síðasta ári bendir til þess að það bæti
heilsuna mikið að hjóla til vinnu frekar en að ganga eða
ferðast með strætisvagni eða í einkabíl. Sú rannsókn náði til
250.000 manns í Bretlandi og kom í ljós að á fimm ára tíma-
bili var tíðni krabbameins 45% lægri og tíðni hjartasjúkdóma
46% lægri hjá þeim sem hjóluðu reglulega. ai@mbl.is
HNAKKURINN FER EKKI ILLA MEÐ LITLA VININN
Karlar þurfa ekki að
hræðast hjólhestinn
Arnold Schwarzenegger í heimsókn í París á dög-
unum, greinilega meðvitaður um ágæti hjólreiða.
AFP
Æ fleiri benda á að þörf sé ánýjum áherslum í með-ferð fólks með geðrænar
áskoranir. Hrannar Jónsson, for-
maður Geðhjálpar, segir ljóst að
geðlyf séu ofnotuð
og gripið til þeirra
í tilvikum þar sem
aðrar leiðir væru
vænlegri: „Lyfja-
gjöf virðist ætíð
vera fyrsti kost-
urinn, og er líka
eini niðurgreiddi
valkosturinn í ís-
lenska heilbrigðiskerfinu.“
Geðhjálp efnir til málþings á
fimmtudag, 1. febrúar, á Icelandair
Hótel Reykjavik Natura undir yf-
irskriftinni Vatnaskil. Þar verður
farið í saumana á því hvaða breyt-
ingar þarf að ráðast í og er m.a.
von á litháíska geðlækninum Dai-
nius Pûras, höfundi merkilegrar
nýrrar skýrslu sem samin var fyrir
atbeina Sameinuðu þjóðanna og
leggur drög að nýrri hugsun í geð-
heilbrigðismálum.
Hrannar segir að kalla megi
skýrslu SÞ afrakstur umræðu og
gagnrýni sem hefur verið að magn-
ast upp undanfarna áratugi, og
komi ekki síst úr grasrótinni. Þessi
umræða snýr ekki aðeins að notk-
un lyfja og skorti á öðrum meðferð-
arúrræðum, heldur líka að því
hvernig t.d. nauðungarvistun fólks
með geðsjúkdóma er háttað og
hvernig sjúklingum er hjálpað að
vinna úr áföllum og erfiðleikum
sem geðræn vandamál þeirra
kunna að hafa sprottið upp úr.
„Heilbrigðiskerfum heimsins
hefur hætt til að líta fyrst og
fremst á geðrænar áskoranir sem
efnaskiptavandamál í heila, og ein-
blínt á að hjálpa fólki að ná aftur
jafnvægi með lyfjagjöf sem leið-
réttir þessi efnaskipti. Um leið
fylgja oft þau skilaboð til fólks að
það sé haldið líffræðilegum kvilla
sem er í reynd ólæknandi.“
Sár úr barnæsku
Æ fleiri rannsóknir benda til þess
að meðferð geðsjúkdóma sé ekki
svona klippt og skorin, og bendir
Hrannar t.d. á að komið hafi í ljós
að áföll í barnæsku geta leitt til líf-
fræðilegra viðbragða seinna á lífs-
leiðinni og framkallað geðræn
vandamál. „Slys eða ástvinamissir,
eða viðvarandi ástand á borð við
heimilisofbeldi, tilfinningalega van-
rækslu eða kynferðisofbeldi geta
valdið því að fólk byrjar að svara
heiminum á annan hátt, og gæti
t.d. staðið í þeim sporum tuttugu
árum síðar að hafa þróað með sér
þunglyndi, ellegar fíkn eða jafnvel
offitu,“ segir Hrannar og bendir á
að sú meðferð sem heilbrigðis-
kerfið niðurgreiði veiti ekki stuðn-
ing við að vinna úr og vinna bug á
undirliggjandi þáttum af þessu
tagi.
Ekki nóg með það heldur sýna
rannsóknir æ betur að lyfjagjöf er
ekki endilega besta leiðin til að
stuðla að langtíma bata. Hrannar
segir að lyf geti vissulega hjálpað
við meðferð geðrænna áskorana til
skemmri tíma litið, en til lengri
tíma geti notkun lyfja mögulega
gert illt verra. „Í tveim nýlegum
langtímarannsóknum var skoðað
fólk með geðrof og bornir saman
annars vegar þeir sem höfðu notað
geðrofslyf í tvo áratugi og hins veg-
ar þeir sem einhverra hluta vegna
hættu að nota lyfin snemma og not-
uðu þau ekki lengur en í tvö ár, t.d.
vegna mikilla aukaverkana. Fram-
an af virðist þeim sem nota lyfin
vegna betur, en eftir 15-20 ár kom í
ljós sláandi munur. Reyndust þá
45% þeirra sem voru ekki á geð-
rofslyfjum vera virkir þjóðfélags-
þegnar en aðeins 5% af þeim sem
höfðu notað lyf allan tímann.“
Fái að ráða eigin meðferð
Hvað snýr að nauðungarvistun
fólks með geðsjúkdóma segir
Hrannar að brýnt sé að gefa sjúk-
lingum kost á að gefa fyrirmæli um
meðferð sína á meðan einkenni eru
ekki til staðar. „Það er mikilvægt
að hlustað sé á óskir sjúklingsins
og að fólk hætti ekki að njóta sömu
réttinda og aðrir vegna geðrænna
áskorana. Í mörgum tilfellum verða
ákveðnar greiningar til þess að fólk
er svipt mikilvægum réttindum og
lokað inni á deild, en við vitum það
núna að þetta er ekki alltaf besta
lausnin við þannig vandamálum og
getur jafnvel valdið meiri skaða.
Loks segir Hrannar að heilbrigð-
iskerfið verði að nýta betur krafta
þeirra sem hafa gengið í gegnum
geðsjúkdóma og ráða til starfa við
að veita öðrum sjúklingum stuðn-
ing. „Oft og tíðum reynist það fólki
ómetanlegur stuðningur að geta
rætt við aðra sem hafa upplifað það
sama og það er að ganga í gegnum,
og orðið lykillinn að árangursríkri
meðferð að komast inn í eins konar
batasamfélag fólks sem veit hverj-
ar áskoranirnar eru og hefur tekist
að sigrast á þeim sjálft.“
Morgunblaðið/Eggert
Geðheilbrigð-
ismálin hugs-
uð upp á nýtt
Fjölbreyttari meðferðarúrræði, meiri jafn-
ingjastuðningur og breytt vinnubrögð í
kringum nauðungarvist er meðal þess sem
rætt verður á málþingi Geðhjálpar
Ásgeir Ingvarsson ai@mbl.is
Meðferð með lyfjum er eini niðurgreiddi kost-
urinn sem íslenska geðheilbrigðiskerfið býður upp
á. Lyf eru samt ekki alltaf besta lausnin og ráðast
ekki endilega að rótum vandans. Mynd úr safni.
Hrannar Jónsson
Með því að velja hráefnið
af kostgæfni, nota engin aukaefni
og hafa verkhefðir fyrri tíma
í hávegum, framleiðum við
heilnæmar og bragðgóðar
sjávarafurðir.
Söluaðilar:
10-11, Hagkaup, Iceland
verslanir, Kvosin, Melabúðin,
Nettó, Samkaup,
Sunnubúðin, Pure Food Hall
flugstöðinni Keflavík.