Morgunblaðið - Sunnudagur - 25.02.2018, Blaðsíða 16

Þ
að er ekki ýkja langt síðan rann-
sóknir á hamingjunni voru einfald-
lega ekki til. Í dag er fyrirbærið
eitt það vinsælasta á borði vísinda-
manna og safnast hefur í sarpinn
hvað það er sem getur mögulega fært okkur
hamingju.
Ef það er eitthvað sem allir vilja, án tillits til
stöðu eða stéttar, þá er það að finna þessa tor-
skildu tilfinningu að maður sé hamingjusamur.
Tilfinningin er hins vegar það torskilin (sumir
segja jafnvel að hamingjan sé ekki til) að þeg-
ar við erum í raun hamingjusöm erum við ekki
viss um að við séum að upplifa þá tilfinningu.
Er þetta hamingjan? Spyrjum við okkur.
Og hvernig á svo að skilgreina hana?
Samkvæmt íslenskri orðabók er hamingja
gæfa, lán og sæla.
Sumir skilgreina hamingjuna þannig að ef
maður upplifir hlutina á sama hátt og vonir
manns standa til, eða þá að úrslitin eru betri
en maður bjóst við, þá upplifi maður ham-
ingjutilfinningu.
Aðrir segja hamingjuna vera það að vera
sáttur við það sem maður hefur, kunna að
fara í gegnum hæðir og lægðir.
Við vitum að minnsta kosti að hamingjan
er tilfinning og það er í eðli flestra okkar að
sækja í góðar tilfinningar sem fylla okkur
vellíðan meðan við reynum að forðast að-
stæður sem vekja vondar tilfinningar og van-
líðan.
Sunnudagsblað Morgunblaðsins fór yfir
það sem vísindamenn dagsins í dag telja að
geti látið okkur líða vel og upplifa ham-
ingjustundir, til langframa eða styttri tíma.
Getty Images/iStockphoto
Hvernig verðurðu
hamingjusamari?
Er hægt að nálgast hamingjuna með eigin aðferðum? Auka hana
með einhverjum leiðum sem við sjálf höfum vald á? Eða veltur hún
bara á örlögum sem við fáum lítið breytt? Jafnvel rituð í genin?
Inga Rún Sigurðardóttir ingarun@mbl.is
Júlía Margrét Alexandersdóttir julia@mbl.is
ÚTTEKT
16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25.2. 2018
Það hefur verið bent á að listinnyfir allt það sem maður á aðgera til að vera hamingju-
samur sé svo langur að það sé engin
leið að komast yfir það. Besta ráðið að
mínu mati er hreinlega að gera
minna,“ segir Þórgunnur Ársæls-
dóttir geðlæknir og formaður Geð-
læknafélags Íslands.
„Auðvitað snýst þetta um jafnvægi.
Ef ég geri mjög lítið og eyði 12 tímum
á sólarhring í rúminu þá er gott ráð
að gera aðeins meira en þeir eru fleiri
sem eru að gera of mikið.“
Þórgunnur telur mikið til í þeim
orðum að flest vandamál mannsins
snúist um það að við getum ekki setið
ein með okkur sjálfum og gert ekki
neitt í svolitla stund en hún segir
hvíld í því að gera ekki neitt og telur
að það hafi verið eitthvert vit í boð-
orði Biblíunnar um að taka einn
hvíldardag í viku.
En af hverju erum við á spani?
„Að hluta til er þetta samfélagið.
Við vitum til dæmis öll að það er rosa-
lega hollt, andlega og líkamlega, að
hreyfa sig og hreyfing ætti að vera
partur af lífi okkar allra en hvernig
eiga foreldrar ungra barna að finna
tíma til að lifa farsælu lífi, sinna
vinnunni, börnunum, heimilinu og
fara svo í stressi í líkamsrækt? Sex á
morgnana og sofa þá ekki?“
Í þessu samhengi finnst Þórgunni
mjög athygliverð umræðan um að
stytta vinnuvikuna, en mælingar sýna
að það kemur vel út, með færri veik-
indadögum, meiri ánægju en jafn-
miklum afköstum.
„Við búum við ákveðin náttúrulög-
mál. Það tekur jörðina 365 daga að
ferðast í kringum sólina, dagur og
nótt skiptast á og svo framvegis.
Stundum gleymum við að sumar regl-
ur sem við lifum við eru ekki lögmál
heldur bara eitthvað sem við mann-
fólkið bjuggum til. Það er til dæmis
ekkert náttúrulögmál að fullur vinnu-
dagur eigi að vera 8 tímar.“
Flýja ekki
Þar sem í lífinu skiptast á skin og
skúrir er jafnmikilvægt að læra að
lifa með súru tímunum á sama hátt og
við njótum þess þegar lífið leikur við
okkur en þar er hængur á.
„Við forðumst vanlíðan og flýjum
hana með misheilbrigðum hætti þeg-
ar það eina sem við þurfum kannski
að gera er að sitja og hlusta á hvaða
skilaboð vanlíðanin er að senda okk-
ur. Ef við finnum fyrir depurð er
kannski eitthvað sem þarf að hlusta á
og breyta en við komumst ekki að því
hvað það er ef við leyfum okkur ekki
að staldra við og skoða hvað er í
gangi. Flóttaleiðir okkar geta verið
að deyfa tilfinningar með mat, vímu-
gjöfum eða með því að hafa nógu mik-
ið að gera og vera alltaf á fullu. Það er
líka svo sterkt viðhorfið í samfélaginu
að það sé svo smart að vera nógu upp-
tekinn. En okkur líður ekkert endi-
lega vel þannig. Að gera minna og
meiri ró er að mínu mati það sem
gæti fært mörgum meiri hamingju en
um leið að þola við í erfiðum tilfinn-
ingum en flýja þær ekki.
Finna tilgang
Annað sem er ofarlega á blaði Þór-
gunnar sem forsenda hamingjunnar
er svefninn.
„Í samfélaginu er ákveðið grunn-
virðingarleysi gagnvart svefni og við
erum mjög mörg svefnvana. Við vit-
um orðið mjög margt um gildi svefns-
ins en það er ennþá meira sem við vit-
um ekki og hann er
afar merkilegur og án
hans missum við and-
lega og líkamlega
heilsu.“
En hvað getum við
gert til að ná meiri ró í
líf okkar?
„Læra að segja nei, gerum það
seinna, gerum það næst. Forgangs-
raða og setja inn í stundaskrá það
sem er mikilvægast því fólk er sjaldn-
ast með auðan tíma þar sem það get-
ur skotið því mikilvæga inn. Skipu-
leggja sig þannig að alla streitu og
álagsvalda beri ekki upp á sama tíma.
Svo er það að efla getuna til að takast
á við streituna með því að lifa heil-
brigðu lífi, sofa nóg, borða hollan mat
og kunna að slaka á.
Svo er það þetta með vænting-
arnar en óhamingja er gjarnan tengd
við það að væntingar fólks eru aðrar
en raunveruleikinn reynist svo vera.
Kannski ættum við að spyrja okk-
ur hvernig er hægt að slaka inn í að-
stæður okkur og líf, eins og það er
hér og nú, án þess að hamast við að
reyna að breyta öllu. Fyrsta skrefið
er að samþykkja, finna að við getum
leyft hlutunum að vera án þess að
vera í stríði við þá og finna þess í stað
sátt. Frá þeim stað er hægt að gera
raunverulegar breytingar, frá þeirri
innri kyrrð sem við fáum þegar við
finnum sátt.
Að rækta samband við fjölskyldu
og nána vini skiptir miklu. Í þessu til-
liti skiptir þrautseigjan líka miklu
máli, til dæmis það að eiga fyrir-
myndir sem eru þrautseigar, hefur
mikið að segja fyrir það hvort við get-
um þjálfað eigin þrautseigju.“
Að lokum segir Þórgunnur að það
skipti mjög miklu máli fyrir hamingju
fólks að það finni einhvern tilgang, að
það tilheyri einhverju
meira og stærra en sé
ekki bara eitt.
„Fólk getur upplifað
andlega tengingu t.d. í
gegnum trúarbrögð,
listir eða náttúruna.
Það skilur oft á milli þegar fólk lendir
í hræðilegum erfiðleikum, hverjir
komast í gegnum það en þeir gera
það frekar sem finna einhvern tilgang
og að þeir tilheyri. Tilgangurinn hjá
sumum getur hreinlega bara verið að
láta gott af sér leiða og vera til staðar
fyrir aðra.“ julia@mbl.is
Gera minna
og meiri ró
Formaður Geðlæknafélags Íslands segir
það hollt að láta sér leiðast og span sé ekki
lykill að hamingjunni.
„Besta ráðið að mínu mati er hreinlega að gera minna,“ segir segir Þórgunnur
Ársælsdóttir geðlæknir um leiðina að hamingjunni.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
’Það er til dæm-is ekkert nátt-úrulögmál að full-ur vinnudagur eigi
að vera 8 tímar.