Morgunblaðið - 08.03.2018, Qupperneq 12

12 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. MARS 2018
Full
búð af
fallegum
sundfötum
Bláu húsin v/Faxafen
Sími 553 7355 • www.selena.is • Selena
undirfataverslun • Næg bílastæði
Thinkstock/iStockphoto
Snjallsímar Ef rétt er farið með tæknina geta snjalltæki verið tækifæri fyrir börn til að læra kurteisleg samskipti.
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
Ídag alast börn og ungling-ar upp umkringd snjall-tækjum sem skilja talað mál.Þau geta spurt snjallsímann
sinn, eða snjallhátalarann á heim-
ilinu, hvers kyns spurninga og gef-
ið þeim fyrirmæli um að gera allt
frá því að spila uppáhaldstónlistina
yfir í að panta pítsu.
Fyrr á árinu fjallaði breska
dagblaðið Telegraph um að hætta
gæti verið á að snjalltækin kölluðu
fram óviðeigandi hegðun hjá börn-
um, því Siri og Alexa gera eins og
þeim er sagt, hvort sem beðið er
fallega eða ekki. Óttast sérfræð-
ingar að ef börn temja sér að tala á
óheflaðan hátt við snjalltækin geti
það smitast yfir í hvernig þau tala
við annað fólk og gæti þá hin ann-
álaða breska kurteisi heyrt sögunni
til.
Gerður Guðjónsdóttir tal-
meinafræðingur segir að foreldrar
verði vissulega að fara varlega og
reyna að láta börnin nota snjall-
tækin á ábyrgan hátt. Ef rétt er
farið með tæknina geti snjalltækin
verið tækifæri fyrir börnin til að
læra kurteisleg samskipti.
Gerður hefur þó meiri áhyggj-
ur af að snjalltækjanotkunin sé á
kostnað samskipta við aðra heimil-
ismeðlimi og það geti haft áhrif á
málþroskann. „Foreldrar og aðrir
fullorðnir eru málfyrirmyndir
barnanna og hafa mikið að segja
með að þau tali rétt mál. Skortur á
samtölum við annað fólk er mun
meira áhyggjuefni en að börnin
stelist til að vera ókurteis við
snjalltækin sín.“
Meiri tími með tækjum
en foreldrum
Bendir Gerður á að börn nú til
dags noti tæknina mikið og séu
límd við sjónvarps-, tölvu- og
snjallsímaskjáinn stóran hluta úr
deginum.
„Þau geta jafnvel beðið snjall-
tækið sitt um aðstoð við heimavinn-
una ef svo ber undir og fá þá ekki
aðstoð hjá foreldrum sínum á með-
an. Í sumum tilvikum er tölvunotk-
unin orðin svo mikil og samskipti
við aðra heimilismeðlimi svo lítil að
það getur farið að hafa neikvæð
áhrif á málþroskann.“
Þó svo að börnin geti hlustað á
talað mál í sjónvarpi og á mynd-
skeiðum á netinu og talað við
snjalltækin sín, þá eru samræður á
heimilinu af allt öðrum toga. Segir
Gerður að með því t.d. að ræða við
börnin á meðan þau aðstoða við
heimilisstörfin sé hægt að kenna
þeim að orða hugsanir sínar og at-
hafnir rétt.
„Oft er það efni sem börnin
horfa á á netinu líka á ensku og
getur það orðið til þess að rugla
hjá þeim málþroskann. Hafa verður
í huga að yngstu börnin hafa mjög
gaman af að horfa á sama efnið aft-
ur og aftur og eru fljót að læra það
sem fyrir þeim er haft,“ segir
Gerður og nefnir sem dæmi að sum
börnin sem koma til hennar í með-
ferð eigi erfitt með að nota íslensk
orð yfir einfalda hluti eins og liti og
grípi frekar til ensku orðanna.
Hún segir það ekki jákvætt að
börnin tileinki sér enskan orða-
forða á þessum aldri ef það er á
kostnað íslenska orðaforðans.
„Þegar þau byrja að læra að
lesa í fyrsta bekk skiptir mjög
miklu máli að þau séu komin með
ágætan orðaforða og skilji þannig
betur það sem þau lesa.“
Börnin taka samveru
fram yfir snjalltæki
Það getur verið mjög þægilegt
fyrir önnum kafna foreldra að nota
snjalltækin sem barnapíu og flest
börn sitja þögul og prúð um leið og
þau fá að handleika spjaldtölvu
með YouTube eða nokkrum
skemmtilegum leikjum. Gerður
segir spjaldtölvuna meira að segja
eitt af verkfærum talmeinafræð-
inga og hægt sé að finna leiki og
forrit sem þjálfa orða-
forða og málnotkun.
„En þegar börnin
koma til mín biðja þau
aldrei um spjaldtölv-
una heldur vilja þau fá
að tala við aðra mann-
eskju, leika saman og
ná augnsambandi.
Snjalltækin munu
aldrei geta komið í
staðinn fyrir samskipti
við annað fólk. Það
eru einmitt þessi sam-
skipti sem börnunum
er eðlislægt að sækja í
og í gegnum mannleg
samskipti sem þau
læra mest.“
Munu snjalltækin skaða málþroskann?
Breskir rannsakendur
óttast að snjalltæki sem
hægt er að tala við muni
valda því að börn verði
dónaleg og jafnvel kjaft-
for. Gerður Guðjónsdóttir
talmeinafræðingur segir
of mikla snjalltækja-
notkun barna vera á
kostnað mikilvægrar
samveru og samtala við
fullorðna.
Talmeinafræðingur Gerður segir
foreldra vera málfyrirmyndir.
Jú, það kemur fram í greininni hér
fyrir ofan hversu áríðandi er að börn
njóti samverustunda án snjalltækja
og í kvöld er gullið tækifæri til þess
því bókasafnið í Sólheimum í Reykja-
vík verður með sögustund á náttföt-
unum kl. 19. Þá er börnum boðið að
koma á bókasafnið í náttfötunum
sínum og hafa með sér uppáhalds-
tuskudýrið. Í þessum kósíklæðum er
börnunum síðan boðið að hlusta á
sögu sem lesin verður upp fyrir þau í
notalegu umhverfi bókasafnsins. All-
ir vita hversu gaman börn hafa af því
að koma saman utan síns heimilis í
óvenjulegum fötum, þetta er því
bæði spennandi tilbreyting og róleg-
heitastund rétt fyrir svefninn. Boðið
verður upp á léttar og barnvænar
veitingar.
Nauðsynlegt er að skrá sig í síma
411-6160 eða með tölvupósti:
solheimasafn@reykjavik.is
Sögustund í náttfötum er ævinlega
annan fimmtudag í hverjum mánuði,
svo næsta stund er 12. apríl.
Sögustund á náttfötunum
er yndisleg samvera
Notalegt Hér má glögglega sjá hversu heimilisleg stemningin er á sögustund.
Nýleg bresk rannsókn hefur
leitt í ljós að um 42% barna á
aldrinum 9-16 ára nota snjall-
tæki sem skilja raddskipanir.
Algengast er að börnin biðji
snjallþjóna eins og Siri um
aðstoð við heimanámið og
eitt af hverjum sjö notar
tæknina til að fletta upp stað-
reyndum eða biðja um skil-
greiningu orða og samheiti.
Yngri börnum virðist tamara
en þeim sem eldri eru að tala
við snjalltækin á heimilinu og
nýta sér aðstoð þeirra við
dagleg störf.
KYNSLÓÐAMUNUR
Alexa
Snjallhátalari
Yngri börnin
nota tæknina
meira
Bókasafnið í Sólheimum sinnir börnunum vel