Morgunblaðið - 24.03.2018, Qupperneq 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. MARS 2018
Magnús Heimir Jónasson
mhj@mbl.is
Umræðu um lækkun kosningaald-
urs til sveitarstjórnarkosninga í 16
ár var frestað á Alþingi í gær-
kvöldi. Flutningsmenn frumvarps-
ins voru úr öllum flokkum sem
eiga sæti á þingi.
Í greinargerð með frumvarpinu
er áætlað að nærri 9.000 manns
bætist við á kjörskrá í vor. Þar er
því einnig haldið fram að dræm og
dvínandi þátttaka ungs fólks í
kosningum sé víða staðreynd og
talið að lækkun kosningaaldurs
muni auka stjórnmálaáhuga og
þátttöku ungs fólks.
Deilt um gildistímann á þingi
Frumvarpið hlaut mikinn stuðn-
ing í annarri umræðu í fyrradag.
Fyrsta grein þess, sem snýr að
lækkun kosningaaldurs niður í 16
ár, var samþykkt með 40 atkvæð-
um gegn einu. Níu þingmenn
greiddu ekki atkvæði og tíu voru
fjarstaddir. Önnur grein frum-
varpsins, sem fjallar um gildistöku,
var samþykkt með nokkru minni
stuðningi og varð gildistíminn
deilumál gærdagsins. Tvær breyt-
ingatillögur voru felldar í annarri
umræðu, sem kváðu annars vegar
á um að lögin tækju gildi 1. janúar
2019 og hins vegar 2020.
Frumvarpið gerir ráð fyrir að
lögin öðlist þegar gildi og þar með
geti 16 ára ungmenni kosið í sveit-
arstjórnarkosningunum í vor.
Gunnar Bragi Sveinsson, þing-
maður Miðflokksins, sagði nauð-
synlegt að vanda betur til verka og
tryggja þyrfti betri kynningu og
fræðslu fyrir ungmenni áður en
þau gengju að kjörborðinu. Brynj-
ar Níelsson, þingmaður Sjálfstæð-
isflokksins, og Bergþór Ólason,
þingmaður Miðflokksins, lýstu
einnig yfir áhyggjum af fram-
kvæmdinni og hve knappur tími
væri til kosninga. Þeir bentu á að
hægt yrði að greiða atkvæði utan
kjörfundar í sveitarstjórnarkosn-
ingunum á næstu vikum.
Bryndís Haraldsdóttir, þingmað-
ur Sjálfstæðisflokksins, studdi
frumvarpið og taldi það mikilvægt
þroskaferli að ala börn upp í sam-
félagsrýni. Hún benti einnig á þá
staðreynd að börn nýta sér þjón-
ustu sveitarfélaganna allt frá
skólastigi yfir í félagsmiðstöðvar.
Stjórn Sambands íslenskra sveit-
arfélaga sendi frá sér frétta-
tilkynningu í gær þar sem ekki var
tekin efnisleg afstaða til breyting-
arinnar en sambandið taldi var-
hugavert að samþykkja breytingar
á lögum um kosningar þegar um
tveir mánuðir eru til kosninga.
Stjórn sambandsins vísaði til leið-
beininga frá Evrópuráðinu þar sem
kæmi fram að stöðugleiki væri
mikilvægur varðandi kosninga-
löggjöf og telur ráðið að stjórnvöld
eigi að starfa út frá þeirri megin-
reglu að ekki séu gerðar meirihátt-
ar breytingar á kosningalögum
þegar minna en eitt ár er til kosn-
inga.
Ráðuneytið lýsir áhyggjum
Stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd
óskaði eftir viðbótarsjónarmiðum
frá dómsmálaráðuneytinu í gær og
sendi lagaskrifstofa dómsmálaráðu-
neytisins nefndinni bréf þar sem
lýst var yfir áhyggjum af því hve
skammur tími væri til kosninga. Á
fyrri fundi ráðuneytisins í nefnd-
inni var því komið á framfæri að
nauðsynlegt væri að kynna þessar
breytingar vel og sérstaklega þeim
sem fá kosningarétt samkvæmt
frumvarpinu.
„Á þeim tímapunkti þegar
fulltrúar ráðuneytisins mættu hjá
nefndinni hefði verið unnt að
bregðast við umræddum breyt-
ingum með kynningu á breyting-
unum þótt sá tími sem þá var til
kosninga væri að mati ráðuneyt-
isins mjög skammur og hætta á að
ekki væri nægilega vel staðið að
undirbúningi breytinganna. Nú eru
liðnar fimm vikur frá þessum
fundi. Til viðbótar við áhyggjur
okkar af því að kynna þarf breyt-
ingarnar vel fyrir væntanlegum
kjósendum koma áhyggjur okkar
af því að framkvæmd kosninganna
verði teflt í tvísýnu, verði gerðar
svona grundvallarbreytingar á
kosningalögunum svo skömmu fyr-
ir kosningar,“ segir í bréfi dóms-
málaráðuneytisins.
Fordæmi sótt til Evrópu
Verði þessi breyting á kosninga-
aldri að veruleika fetar Ísland í
fótspor fjölda Evrópuríkja. Aust-
urríki var fyrsta landið til að stíga
skref í þessa átt með lækkun kosn-
ingaaldurs í 16 ár í öllum kosn-
ingum árið 2007 og lækkaði kjör-
gengisaldurinn þar einnig niður í
18 ár að undanskildu kjörgengi til
forseta, sem er 35 ár, eins og á Ís-
landi. Ungmenni á vinnumarkaði í
löndum á Balkanskaganum; Bosníu
og Hersegóvínu, Serbíu og Svart-
fjallalandi, fá kosningarétt 16 ára.
Í Eistlandi og Möltu var 16 ára
aldurstakmark í sveitarstjórnar-
kosningum nýverið samþykkt.
Kosningaréttur til þingkosninga á
bresku sjálfstjórnarsvæðunum
Mön, Jersey og Guernsey er einnig
16 ár. Kosningaaldur til héraðs- og
sveitarstjórnarkosninga hefur verið
lækkaður í 16 ár í nokkrum Evr-
ópulöndum, þ.á m. í Noregi þar
sem slíku var komið á í tilrauna-
skyni í 20 sveitarfélögum.
Réttindi ungmenna á Íslandi
Meðal þess sem rætt var á
þinginu var hvort samræma ætti
betur þau réttindi sem ungmenni
fá eftir aldri og miða frekar við
einn aldur fyrir þau öll. Brynjar
velti því meðal annars upp hvort
lögræðisaldur ætti frekar að vera
17 eða 16 ár.
Á Íslandi mega 16 ára ungmenni
skrá sig í ungliðahreyfingar stjórn-
málaflokka og eru sjálfstæðir þjón-
ustuþegnar innan heilbrigðiskerf-
isins. Er 16 ára ungmennum
einnig frjálst að skrá sig í og úr
trúfélögum. Þau fá úthlutað skatt-
kort frá ríkisskattstjóra og borga
fullan skatt af launum sínum. 16
ára unglingur borgar iðgjald af
tekjum í lífeyrissjóð og á rétt á ör-
orku- og atvinnuleysisbótum. 16
ára ungmenni eru hins vegar ekki
fjárráða og geta því ekki stofnað
til skuldar. Þegar börn verða 18
ára gömul verða þau lögráða og
fjárráða. Kosningaréttur til alþing-
iskosninga er einnig bundinn við
18 ára aldur, samkvæmt 33. gr.
stjórnarskrár. Þyrfti því stjórnar-
skrárbreytingu ef lækka ætti
kosningaaldurinn til alþingiskosn-
inga til samræmis við kosninga-
réttinn til sveitarstjórnarkosninga.
Ungmenni sem hafa náð 18 ára
aldri geta einnig gengið í hjóna-
band eða staðfest samvist sam-
kvæmt hjúskaparlögum. Áfengis-
kaupaaldur er hins vegar bundinn
við 20 ár en í áfengislögum eru
ákvæði til bráðabirgða þar sem
dómsmálaráðherra er falið að
skipa nefnd sem á að skoða hvort
lækka eigi þann aldur niður í 18
ár.
Óvíst um lækkun kosningaaldurs
 Þriðju umræðu um frumvarp til breytingar á kosningarétti við sveitarstjórnarkosningar var frestað í gær
 Framkvæmd og gildistími er deilumál  Dómsmálaráðuneytið og sveitarfélögin lýstu yfir áhyggjum
Morgunblaðið/Eggert
Kosningar 2018 Miklar umræður áttu sér stað á Alþingi í gær þegar tekist
var á um hvort leyfa ætti 16 ára ungmennum að kjósa í kosningunum í vor.
Réttindi eftir aldri Heimild: Umboðsmaður barna og Althingi.is
15 ára 16 ára 17 ára 18 ára 20 ára 25 ára 35 ára
✔ Sakhæfisald-
ur. Getur verið
handtekinn og
úrskurðaður í
gæsluvarðhald.*
✔ Ökuréttindi til
að aka léttu
bifhjóli
sem
nær allt að 50 km
hraða.
✔ Sjálfstæður aðili
í barnaverndar-
máli.
✔ Kynferðislegur
lágmarksaldur
skv. almennum
hegningarlögum.
? Kosn-
inga-
réttur til
sveitarstjórnar-
kosninga.**
✔ Skólaskyldu
lýkur.
✔ Mega hefja
ökunám
(æfingaakstur)
og taka próf á
dráttarvél.
✔ Mega ákveða
eigið trúfélag
eða segja sig
úr því.
✔ Mega skrá sig
í ungliðahreyf-
ingu stjórn-
málaflokks.
✔ Færð skattkort frá
ríkisskattstjóra og
borgar fullan skatt af
launum. Greiðir iðgjald
af tekjum í lífeyrssjóð
og átt rétt á örorku- og
atvinnuleysisbótum
ásamt slysabótum úr
almannatryggingakerf-
inu ef viðkomandi slas-
ast við íþróttaiðkun.
✔ Mátt taka bílpróf
eða próf á bifhjól.
✔ Mátt stunda
áhugaköfun að upp-
fyltum skilyrðum um
menntun, heilbrigði
og hæfni.
✔ Lögráða,
sjálf ráða
og fjárráða.
Ræður búsetu
og mátt stofna
til skulda.
✔ Framfærslu-
skyldu foreldra
lýkur.
✔ Mátt ganga í
hjónaband/
staðfesta
samvistir.
✔ Kosn-
inga-
réttur til
Alþingis.
✔ Tóbaks kaupa-
aldur.
✔ Áfengis-
kaupa-
aldur.
✔ Mátt eiga
og nota
skotvopn.
✔ Leyfi til
að ættleiða
börn yngri
en 18 ára***
✔ Kjör-
gengi til
forseta.
*sérreglur gilda um afbrot unglinga til 18 ára aldurs
***Mátt vera 20
ára ef sérstak-
lega stendur á
**Ef slíkt verður samþykkt á Alþingi
Rakel Sól Pétursdóttir, sem
varð 16 ára í vikunni og situr í
ráðgjafarhópi hjá Umboðs-
manni barna, segist í samtali
við Morgunblaðið ekki hlynnt
því að lækka kosningaaldurinn
í 16 ár.
„Persónulega finnst mér
þetta fáránlegt og eiga að vera
við 18 ára aldurinn vegna þess
að ég tel að 16 ára ein-
staklingar hafi ekki skilning á
þessu ennþá, allavega fæstir þeirra,“ segir Rakel.
Hún telur að mörg ungmenni á hennar aldri muni kjósa það
sama og foreldrar þeirra og segir að krakkar sem eru enn í
grunnskóla eigi að fá tækifæri til að mynda sér eigin skoðanir í
stað þess að „herma eftir“ foreldrum sínum.
Spurð hvort þetta hafi verið rætt meðal vina hennar og vin-
kvenna segir hún að þau hafi rætt þetta sín á milli. „Já, ég hef
talað við bæði vinkonur mínar í bekknum og strák í skólanum og
þau eru sammála mér um að þetta ætti að vera 18 ára. Sumir vita
auðvitað alveg hvað þau vilja en svo eru hinir, meirihlutinn, sem
vita því miður voða lítið og skólinn sjálfur er lítið að fræða okk-
ur.“
Rakel sagðist að sjálfsögðu myndu nýta kosningaréttinn og
kjósa ef til þess kæmi.
Morgunblaðið ræddi einnig við Söru Mjöll Smáradóttur, 17 ára.
Hún tók í sama streng og Rakel og sagðist myndu nýta kosninga-
réttinn ef til þess kæmi. Hún sagðist óákveðin í því hvað hún
myndi kjósa en myndi kynna sér málefnin og flokkana vel á þeim
knappa tíma sem er til kosninga. Spurð um afstöðu til lækkunar
kosningaaldursins sagðist hún ekki hafa neina sérstaka skoðun á
því hvort leyfa ætti 16 ára ungmennum að kjósa eða ekki.
Fái tækifæri til að
mynda eigin skoðanir
Rakel Sól
Pétursdóttir
Sara Mjöll
Smáradóttir
Sumargleði í Portorož
sp
ör
eh
f.
Sumar 10
Náttúran í kringum Bled vatn er með sanni hrífandi fögur
og lætur engan ósnortinn. Í ferðinni siglum við m.a. út í
eyjuna Blejski Otok, skoðum Postojna dropasteinshellana og
heimsækjum tvær af perlum Slóveníu, þorpin Izola og Piran.
23. júní - 2. júlí
Fararstjóri: Íris Sveinsdóttir
Bókaðu núna á baendaferdir.is
Sími 570 2790 | bokun@baendaferdir.is | Síðumúla 2, 108 RVK
Verð: 212.600 kr. á mann í tvíbýli. ÖRFÁ SÆTI LAUS
Mjög mikið innifalið!