Morgunblaðið - Sunnudagur - 11.03.2018, Blaðsíða 15

11.3. 2018 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15
fyrst í Leeds, þar sem hún æfði með píanó-
kennara og undirbjó sig fyrir inntökupróf í
skóla. Hún flaug inn í Guildhall School of Mu-
sic & Drama. Eftir tvö ár í námi varð Vala
ófrísk sem kom flatt upp á hana en henni hafði
verið sagt að hún gæti ekki eignast börn.
„Ég var svo hamingjusöm og glöð og fannst
ég hafa himin höndum tekið en samnemendur
mínir litu öðruvísi á þetta og sögðu bara: „Nú
er ferillinn þinn búinn og það verður ekkert
meir.“ Sem betur fer trúði ég þeim ekki“.
Þekkti ekki Völu
Þegar Vala skreppur heim í frí til að segja
mömmu sinni að hún sé ófrísk sýnir móðir
hennar engin viðbrögð heldur starir á hana
tómum augum. Meðan Vala var í Versló hafði
móðir hennar verið greind með Alzheimer en
nú voru einkennin orðin alvarleg og hún var
orðin þrælveik. Þegar Vala kemur svo heim í
sumarfrí með dóttur sína 2 mánaða þekkir hún
ekki Völu. Vala flytur heim um haustið.
Rannsóknir hafa sýnt að það að vera að-
standandi þeirra sem þjást af Alzheimer sé
með erfiðari hlutverkum, yfirleitt erfiðara en
að vera aðstandandi sjúklinga með aðra sjúk-
dóma. Tengirðu við það?
„Já, ég get alveg trúað því en sennilega hef-
ur þetta verið sérstaklega erfitt fyrir mig því
ég var mjög ung þegar hún greindist, var ung-
lingur, þó að skellurinn hafi ekki komið strax
því framgangur sjúkdómsins var hægur í
fyrstu. Þegar henni fór hins vegar að hraka
gerðist það mjög skyndilega og hratt og smátt
og smátt hvarf hún inn í þennan sjúkdóm en
hennar tilfelli var með því versta sem hægt er
að fá, með miklum ranghugmyndum.
Þegar ég var í London og talaði við hana í
gegnum síma var hún mjög ósátt við sína
stöðu. Móðir hennar hafði líka verið með Alz-
heimer og ég man eftir frá því ég var bráðung
að hún sagði: „Bara hvað sem er annað, ég er
til í að fá allt annað, en þennan sjúkdóm.““
Hver voru fyrstu einkennin?
„Þau einkenni sem ég tók fyrst eftir, en
tengdi ekkert við sjúkdóminn, voru að hún fór
að segja alls konar furðulegar sögur, af til
dæmis samstarfsfólki sínu en þá starfaði hún á
Kleppi. Svo fór hún allt í einu að gleyma
hvernig átti að gera eitthvað sem hún kunni
upp á hár og hún endurtók sig í sífellu. Ég man
eftir mér sem pirruðum unglingi segja: „Æ,
mamma þú varst að segja þetta.“
Ég geri mér grein fyrir að ég fór í afneitun
og svo kom reiðin. Af hverju var hún með þetta
bull og hvaða ranghugmyndir voru þetta í
manneskjunni? Þegar maður gerði sér grein
fyrir hvað var á seyði kom skömmin. Maður
fór að reyna að fela ástandið, að hún væri ekki
svona veik. Þegar ég útskrifaðist úr söngskól-
anum 22 ára var ég svo stressuð að mamma
færi að gera einhverjar gloríur, segja eitthvað
við fólk á lokatónleikunum að ég var að deyja.
Svo er það sorgin og það er allt sett á ís því
manneskjan er ennþá lifandi en hún er samt
algjörlega horfin. Þetta var sérstaklega erfitt
fyrir pabba, að fylgjast svona með manneskj-
unni sem hann elskaði út af lífinu, hann var
mjög ástfanginn af mömmu, veslast svona
upp.“
Vala segist líklega aldrei hafa gert sér grein
fyrir, fyrr en í seinni tíð, hvað þetta var erfitt.
„Ég hef eiginlega ekki getað talað um þetta,
ég gat ekki talað um mömmu í mörg ár. Mér
finnst mjög mikilvægt að þessi umræða er í
dag komin á allt annan stað, þarna talaði ég
aldrei við nein Alzheimer-samtök eða slíkt.
En þessi elska, þótt ég tali svona, þá hafði
hún þessa eðlislægu gleði sína þó í einhvern
tíma og það lifnaði yfir henni þegar hún heyrði
tónlist. Ég hugsa stundum að ég vildi óska að
maður hefði haft enn meiri tónlist fyrir henni
því það var það síðasta sem fór – hún gat spilað
á píanóið þegar hún var orðin mjög lasin. Ég er
líka mjög þakklát fyrir að ég var ekki ein í
þessu, við vorum mörg systkinin og gátum stutt
hvert annað, það er ekkert smá dýrmætt.“
Býr aftur í fjölskylduhúsi
Kristín móðir Völu dó þegar Vala var um þrí-
tugt, eftir um 15 ára veikindi. Pabbi hennar
hafði látist örfáum árum áður, þegar Vala var
26 ára en um svipað leyti skildi Vala við barns-
föður sinn og kynntist ári síðar Rögnvaldi
Þórssyni, sem er menntaður heimspekingur
og sagnfræðingur, en saman eiga þau tvær
dætur svo stelpurnar hennar eru þrjár.
Þú ert búin að missa báða foreldra ung, eftir
langvarandi veikindi móður þinnar, það hlýtur
að hafa verið flókið tilfinningalega?
„Þetta var ofboðslega skrýtið. Ég held að ég
hafi alltaf verið afskaplega þakklát fyrir Rögn-
vald og mína dásamlegu tengdamóður, Aðal-
björgu, sem hefur verið gríðarleg stoð og
stytta. Systkini mín og vinir líka.
Ég hef í raun alltaf upplifað þakklæti fyrir
allt það góða sem ég hef en þegar mamma dó
fór ég í gegnum mikla krísu. Mamma dáin,
pabbi dáinn, við Rögnvaldur með lítið barn og
þar leið mér hvað verst af öllu í lífinu. En ég hef
alltaf haft í mér alveg ofboðslega þrjósku, ég ríf
mig upp úr volæðinu, þótt ég viti að stundum
megi ég vera duglegri að tala um hlutina.
Söngurinn hjálpaði mér líka mikið og hvað
ég hef alltaf haft mikið að gera, það að geta
dreift huganum í alls konar verkefnum er frá-
bært. Tveimur árum eftir þetta eignaðist ég
mína þriðju dóttur og það var mikill gleðigjafi.
Þá hafði ég tekið ákvörðun um að hvíla söng-
inn og fara í frönsku í Háskólanum en svo kom
söngurinn aftur því ég fékk hlutverk í Borg-
arleikhúsinu í Sound of Music, manni er alltaf
kippt aftur inn í bransann.“
Dætur Völu heita Bergdís, Ástríður og Sól-
ey, sem er yngst og Vala segir að henni líði
sem það sé kraftaverk, fyrir manneskju sem
átti að eiga erfitt með að eignast börn. Hún
upplifi að dætur hennar hafi breytt henni og
þroskað á öllum sviðum, gefið henni meiri dýpt
sem manneskju. Dætrunum kippir í kynið og
eru allar listrænar á ólíkum sviðum og syngja
fallega.
Og þið tengdamamma svona nánar?
„Ég veit ekki hvar ég væri án hennar. Við
búum einmitt saman í svona fjölskylduhúsi,
eins og ég bjó í, hún og unglingurinn minn á
efri hæðinni og við á neðri. Við Rögnvaldur
kynntust í gegnum bróður hans og það var
lengi vel gert grín að okkur fyrir aldursmun,
hann var ungi kærastinn sem var að verða 19
ára þegar hann byrjaði með 27 ára einstæðri
móður í Barmahlíð. Það er ofsalega gott í hon-
um, ein vandaðasta manneskja sem ég hef
kynnst og svo er hann bara svo fyndinn!“
Ef þú leggur mat á af hverju þú hefur haft
nóg að gera í listinni, án þess að vanmeta þig,
hvað telurðu að hafi hjálpað fyrir utan hæfi-
leika?
„Kannski hjálpar að ég er samviskusöm,
mjög skipulögð og vil gera hlutina vel, helst
150 prósent. Ég hef líka unun af því sem ég er
að gera og það skilar sér alltaf. Stundum er
maður kannski aðeins mikið með svipuna á
bakinu en það er samt líka kostur. Ég finn líka
að það hjálpar að vera á réttri hillu, í stað þess
að ströggla í vinnu sem hentar manni illa. Mér
finnst afar mikilvægt að ögra sjálfri mér, tak-
ast á við verkefni sem eru krefjandi raddlega
séð eins og það sem ég var að syngja í The
Phantom of The Opera. Ég hef mörgum sinn-
um sinnt stórum hlutverkum og konsertum
þar sem ég hef hugsað: Hvað er ég eiginlega
að fara út í? En svo er maður alltaf jafnglaður
þegar vel tekst til.“
Vala er núna á listamannalaunum í heilt ár,
hún hefur aldrei sótt um þau fyrr þrátt fyrir að
hafa unnið fyrir sér sem söngkona frá 17 ára
aldri og segir þetta mikinn heiður og gott næði
til að prófa nýja hluti. Á meðan er hún í fríi frá
kennslu í Söngskóla Sigurðar Demetz en þar
stýrir hún söngleikjadeild ásamt Þór Breiðfjörð.
Framundan eru tónleikar 16. mars í Salnum þar
sem Vala syngur lög af plötu sinni Draumskógur
ásamt lögum eftir Helgu Laufeyju Finn-
bogadóttir en einnig í fyrsta skipti lag eftir sjálfa
sig. Hún viðurkennir að vera með fiðrildi í mag-
anum.
Við Vala teljum að þrátt fyrir að við gætum
setið hér í allan dag sé kominn tími til að láta
staðar numið.
Þegar upp er staðið, hvað heldurðu að líf
þitt, að hafa ekki fengið allt upp í hendurnar
og það sem þú hefur prófað hafi gefið þér, hvað
nýtist þér í dag?
„Kannski er ég opnaði og umburðarlyndari
fyrir allskonar, að alast upp á óvenjulegu
heimili og vera í umhverfi þar sem er alls kon-
ar fólk. Ég finn oft þegar ég er að takast á við
alls konar hlutverk hvað maður býr að dýr-
mætri reynslu í stað þess að hafa siglt mjög
lygnan sjó í einhverju mjög ferköntuðu um-
hverfi þar sem allt var spikk og span. Dætur
mínar segja stundum við mig: „Mamma, þú ert
svo skrýtin.“ Ég segi þá: „Það er gott að vera
skrýtinn. Kannski er maður svolítið dýna-
mískari karakter ef maður hefur upplifað alls
konar aðstæður. Og kannski er maður betri
listamaður.“
Morgunblaðið/Eggert
„Ég gat ekki talað um mömmu í mörg
ár,“ segir Vala en hér eru þær mæðg-
ur þegar Vala er á unglingsárum.
’Þegar ég útskrifaðist úrsöngskólanum 22 áravar ég svo stressuð aðmamma færi að gera ein-
hverjar gloríur, segja eitt-
hvað við fólk á lokatónleik-
unum að ég var að deyja
Kostir Völu: Vala
er góð, glöð, hlý og
skapandi, rosalega
dugleg og stendur
með þeim sem
standa henni nærri.
Þegar Vala var barn
vakti það strax athygli hvað hún var
lífleg og hafði mikinn áhuga á öllu,
forvitin um umhverfi sitt án þess að
vera hnýsin.
Gallar Völu: Maður er alltaf með
blindu þegar kemur að manns nán-
ustu en hún er skapmikil og getur
látið hluti flakka en hún er líka fyrsta
manneskjan til að biðjast afsökunar.
Þetta er aldrei fýla eða langur að-
dragandi – þetta kemur bara strax
og fer strax. Ég veit því eiginlega
ekki hvort ég á að kalla það galla þar
sem hún segir alltaf það sem henni
mislíkar hreint út og erfir aldrei
neitt.
Kostir Völu: Hún
Vala er eins og
stormsveipur; til-
finningarík, ástríðu-
full og gefandi. Hún
býr yfir einstökum
persónutöfrum og
hrífur alla með sér. Það merkilega
við Völu er að á sama tíma og hún
ber með sér alla þessa jákvæðu
orku, flögrandi um eins fiðrildi, þá er
hún ofsalega jarðbundin. Hún er
djúpþenkjandi, skynsöm og úrræða-
góð.
Gallar Völu: Tilfinningarnar,
ástríðan og réttlætiskenndin geta líka
flækst fyrir henni og þá á hún það til
að rjúka upp og tárin spýtast í allar
áttir. En bara í smá stund. Það er
bara elsku Vala. Svo sönn og einlæg,
en umfram allt traust vinkona og hlý
manneskja sem kemur alltaf til dyr-
anna eins og hún er klædd.
Ásdís Pétursdóttir
vinkona segir:
Kristín Elfa
systir segir: