Morgunblaðið - 04.04.2018, Qupperneq 12

Auk þess að vera með réttar bólusetningar ættu ferðalangar stundum að
taka með sér tiltekin lyf og grípa til vissra varúðarráðstafana til að draga
úr líkunum á veikindum.
Helgi segir ágætt að pakka lyfjum gegn niðurgangi sem geti stoppað
verstu einkennin þangað til fólk getur leitað læknisaðstoðar.
„Ekki ætti að reyna að halda veikindin út inni á hóteli heldur fara til
læknis eða jafnvel á bráðamóttöku og láta meta sig þar. Veikindi eins og
magaveiki og niðurgangur geta dregið fólk til dauða ef ekki er veitt rétt
aðhlynning.“
Helgi ræður ferðalöngum líka frá því að borða götumat, og þegar
ferðast er í þriðjaheimslöndum að borða eingöngu soðinn mat og steikt-
an, og sneiða hjá hráum matvælum eins og fersku grænmeti.
„Aðeins ætti að drekka drykki sem koma úr flöskum eða fernum, ell-
egar heita drykki eins og kaffi eða te. Á ferðalögum er reyndar te einn
öruggasti drykkurinn,“ segir hann. „Biðja ætti um drykki án klaka og
forðast kældan safa úr vélum, jafnvel á góðum hótelum, því vélarnar
geta verið stútfullar af gerlum ef þær eru ekki hreinsaðar rétt.“
Í sumum löndum segir Helgi m.a.s. vissara að kaupa drykki á flöskum
aðeins í góðum búðum.
„Þar gætu óprúttnir aðilar verið orðnir mjög þjálfaðir í að fylla á flösk-
ur með kranavatni eða heimagerðri blöndu og átt tækin til að festa tappa
á eins og um ekta vöru væri að ræða.“
Verkjatöflur og plástrar geta líka komið í góð-
ar þarfir, og sömuleiðis sólarvörn og
flugnafæluáburður sem má þó yfirleitt
kaupa þegar komið er á áfangastað. Í
afskekktustu og fátækustu héruðum
gæti jafnvel verið ráðlegt að hafa með
hreinar sprautunálar, til öryggis.
„En umfram allt ætti fólk að gæta
þess að hafa góðar ferðatryggingar. Þeir
sem eru með kortatryggingar eða fá ferðavernd
sem hluta af fjölskyldutryggingum sínum ættu að skoða
skilmálana vel, ganga úr skugga um að tryggingin sé í gildi allt ferða-
lagið og greiði t.d. fyrir heimflutning sjúklings.“
Varist götumatinn og hafið
tryggingarnar í lagi
VARKÁRIR FERÐALANGAR VEIKJAST SÍÐUR
12 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. APRÍL 2018
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Forsjálni Helgi Guðbergsson segir oftast hægt að veita fullnægjandi bólusetningu ef sex vikur eru til stefnu.
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
Íöllum látunum við aðskipuleggja ferðalag langt útí heim vill það stundumgleymast að huga að bólu-
setningunum. Víða er hætta á al-
varlegum sjúkdómum sem ekki er
bólusett gegn á Íslandi og sum
lönd gera jafnvel kröfu um að
ferðamenn framvísi bólusetning-
arskírteini með vegabréfinu. Huga
þarf tímanlega að bólusetningunum
og stundum þarf tvær eða fleiri
sprautur með nokkurra vikna eða
nokkurra mánaða millibili til að
tryggja nægjanlega vernd.
Helgi Guðbergsson læknir er
sérfræðingur í atvinnu- og um-
hverfissjúkdómum og sér um
ferðaverndarsvið Vinnuverndar í
Holtasmára. Hann segir
bólusetningarnar ekki bara nauð-
synlegar þegar ferðast er til fjar-
lægra heimshluta heldur líka þegar
vissir staðir í N-Ameríku og Evr-
ópu eru heimsóttir.
„Ef ferðast á eitthvað annað
en til Evrópulandanna, Bandaríkj-
anna, Kanada, Japans, Ástralíu eða
Nýja-Sjálands þarf að athuga með
bólusetningar. Þá getur í vissum
tilvikum verið þörf á bólusetningu
þegar t.d. farið er til Bandaríkj-
anna í nám eða ef fólk hyggst
ferðast um sveitir eða í nágrenni
við eða í skóglendi á sumum stöð-
um í Mið-, Austur- og Norður-
Evrópu,“ útskýrir Helgi.
Í Evrópu er það skógarmítill-
inn sem þarf að varast en hann
þrífst á ýmsum dýrategundum og
getur setið á runnum og grasi sem
fullorðnir og börn strjúkast utan í.
„Hann borar sig inn í húðina
og getur borið ýmis smit með sér
og valdið eituráhrifum, en hættu-
legust er veira sem veldur heila-
bólgu.“
Skólar í Bretlandi, Bandaríkj-
unum og Ástralíu gera líka margir
kröfu um að erlendir nemendur
hafi verið bólusettir við t.d. hlaupa-
bólu eða mislingum, og segir Helgi
að stundum verði að endurtaka eða
a.m.k. staðfesta með bólusetningar-
skírteini að fólk hafi fengið hefð-
bundnu barnabólusetningarnar.
„Hafa verður í huga að tilfell-
um sjúkdóma á borð við mislinga
og hettusótt hefur fjölgað á
ákveðnum svæðum í Evrópu, m.a.
vegna innstreymis flóttamanna, og
raunhæf hætta er á smiti,“ segir
hann.
Það hvaða bólusetninga er
þörf ræðst ekki bara af því hvert
ferðinni er heitið, heldur hversu
lengi ferðin varir og hvernig fólk
ferðast. Segir Helgi að stundum sé
óhætt að sleppa bólusetningum ef
ferðin varir stutt, en þeir sem fara
margar stuttar ferðir á staði þar
sem varasamir sjúkdómar eru
landlægir ættu að bólusetja sig rétt
eins og þeir sem fara þangað í
lengri tíma:
„Um flesta staði í Asíu gildir
að ef dvelja á þar í tvær vikur eða
lengur ætti fólk að láta bólusetja
sig við taugaveiki, kóleru ef hún er
að ganga og japanskri heilabólgu.
Ef ætlunin er að fara í langt bak-
pokaferðalag, ferðast utan alfara-
leiða og t.d. hjólandi eða gangandi
innan um fólk og dýr, þá getur líka
verið ástæða til að bólusetja við
hundaæði enda útbreiddur sjúk-
dómur og mjög alvarlegur ef fólk
fær hann.“
Í Suður-Ameríku þarf að huga
að taugaveikibólusetningu, kóleru
ef við á og mýgulusótt (e. yellow
fever). „Ef ferðast er á milli landa í
Suður-Ameríku gæti fólk þurft að
framvísa skírteini um að það hafi
fengið bólusetningu við mýgulu,
fyrir utan að sjúkdómurinn er
Heimshorna-
flakk með
bólusetning-
arnar í lagi
Misjafnt er eftir löndum og lengd ferðalags hvaða
bólusetningar þarf að fá og verður að huga tímanlega
að þeim. Í sumum tilvikum ætti að bólusetja við
hundaæði og víða í Evrópu þarf að varast heilabólgu
sem berst með skógarmítli.
Garðyrkjufræðingurinn
Guðríður Helgadóttir fjallar
um helstu vorverkin í garð-
inum kl. 20-22 í kvöld, mið-
vikudagskvöld 4. apríl, í
Borgarbókasafninu Gerðu-
bergi. Hún leggur sérstaka
áherslu á undirbúning mat-
jurtaræktunar sumarsins
og fer yfir helstu atriði sem
þarf að hafa í huga til að
garðurinn haldist blómleg-
ur og fagur allt sumarið.
Guðríður, sem hefur unnið
við garðyrkju frá því hún
var unglingur, var með
garðyrkjuþætti á RÚV. Hún
er með BS-gráðu í líffræði
og MPM frá Háskóla Ís-
lands og er garðyrkjufræð-
ingur frá Garðyrkjuskóla
ríkisins.
Lífsstílskaffi í Borgarbókasafninu Gerðubergi
Vorverkin í
garðinum
Morgunblaðið/Golli
Blómlegt Í
vel hirtum
garði þrífast
matjurtir og
fögur blóm,
t.d. valmúi.
Meira til skiptanna