Fréttablaðið - 09.10.2018, Page 23

Við eigum
að geta
talað um
tilfinningar
og leitað
okkur
hjálpar án
þess að
skammast
okkar.
Elin Metta Jensen
 Hvaða bætur valdir þú á þína peysu?  
Sorg – meðvirkni – reiði – stress – feimni – seigla
Hvers vegna?
Ég hef fundið fyrir öllum þessum tilfinningum á ein-
hverjum tímapunkti í mínu lífi, stundum  sinni í hverju
lagi en stundum mörgum þeirra í senn. Síðan skipti mig
miklu máli að hafa seiglu á bakinu því reynslan hefur
sýnt mér að það er betra að hafa hana með í för.
Hversu miklu máli skiptir að fyrirmyndir eins og þú
og raunar allir komi út með reynslu sína af geðrænum
vanda?
Ég held að umræðan um geðrænan vanda skipti
gríðarlega miklu máli, ekki síst í dag þegar samfélags-
miðlar draga oft upp glansmynd af raunveruleikanum.
Þess vegna er mikilvægt að við gerum okkur grein fyrir
því að það sé mannlegt að finna fyrir rófi tilfinninganna
og það á ekki að vera feimnismál. Við eigum að geta
talað um tilfinningar og leitað okkur hjálpar án þess að
skammast okkar fyrir nokkurn hlut.
Elín Metta Jensen knattspyrnukona
Tilfinningar eru mannlegar
Hvaða bætur valdir þú á þína peysu?
Bæturnar sem ég valdi voru reiði, einmanaleiki,
þunglyndi, sorg og kvíði.
Af hverju?
Ég valdi þessar bætur því allar þessar tilfinningar
kannast ég við, bæði hjá sjálfum mér og fólki sem
stendur mér nærri.
Hversu miklu máli skiptir að fyrirmyndir eins og þú
og raunar allir komi út með reynslu sína af geðrænum
vanda?
Það er mikilvægt að fyrirmyndir og opinberar per-
sónur ræði opinskátt um sína reynslu af geðrænum
vanda til þess að setja fordæmi. Það versta sem hægt
er að gera við sjúkdómum sem þessum er að þegja um
þá og því er mikilvægt að opna umræðuna upp á gátt
svo að sem flest sjái að þau standi ekki ein, heldur séu
úrlausnir í boði og að fólk sé tilbúið að hlusta.
Jóhann Kristófer Stefánsson tónlistarmaður
Fólk er tilbúið að hlusta
Hvaða bætur valdir þú á þína peysu?
Ég valdi kvíða, vonleysi, þunglyndi, stress og rang-
hugmyndir. Mér finnst ég tengja mest við þessar
bætur þar sem ég hef verið að kljást við þunglyndi,
kvíða og áráttu/þráhyggjuröskun í þó nokkurn tíma.
Hversu miklu máli skiptir að fyrirmyndir eins og þú
og raunar allir komi út með reynslu sína af geðrænum
vanda?
Það skiptir mjög miklu máli og vonandi hvetur
það aðra til þess að tala opinskátt um sína andlegu
líðan. Það hjálpar að opna sig og tala við einhvern.
Það hjálpaði mér svo mikið, ég væri ekki á þeim góða
stað sem ég er á í dag hefði ég ekki leitað mér hjálpar.
Komum útmeð’a.
Young Karin tónlistarkona
Það hjálpar að opna sig
Hönnuðurinn bak við peysurnar, Viktor Weiss-happel, útskrifaðist úr
Listaháskólanum árið 2015 en
lokaverkefnið hans snerist um
þunglyndi og geðklofa. „Mér þykir
þetta málefni mjög áhugavert og
þess vegna valdi ég mér þessi efnis-
tök í lokaverkefnið. Ég tók viðtal
við mann sem heitir Alfreð Gígja
og er með geðklofa og þunglyndis-
greiningu og gerði bókverk með
myndrænni framsetningu á tólf
frásögnum úr lífi hans. Það var sér-
staklega fróðlegt að skyggnast inn í
hans hugarheim.“
Viktor segir hugmyndina að baki
peysunum vera að myndgera orð
yfir erfiðar tilfinningar og ástand.
„Orð sem fólk á til með að fela, eins
og til dæmis orðin „kvíði“ og „þung-
lyndi“, segir hann. „Það er mikilvægt
að opna umræðuna og tala um til-
finningar sínar.
Með því að bera orðin yfir til-
finningarnar utan á þér ertu að
breyta merkingunni, þú ert að bera
þína „kvilla“ með stolti.“ Tilgangur
Útmeð’a verkefnisins er að hvetja
ungt fólk , sem og alla aðra, til að
ræða um og viðra vandamál sín og
leita sér faglegrar aðstoðar ef á þarf
að halda..
Viktor segir viðbrögðin við
peysunum hafa verið framar vonum.
„Viðbrögðin hafa verið þvílíkt góð
og eru margir búnir að koma til
mín og segja mér frá sinni reynslu.
Þetta virðist hitta á taug í samfélag-
inu, allir eru að díla við eitthvað og
margir reiðubúnir að tala um það.
Þetta gerir samtalið auðvitað auð-
veldara.“
Hægt er að velja um þrettán
tegundir af bótum. „Við byrjuðum
á að gera 11 bætur með orðunum
kvíði, þunglyndi, stress, reiði, rang-
hugmyndir, meðvirkni, seigla, ein-
manaleiki, sorg, feimni og vonleysi
og nú eru þær bara að klárast þannig
að við pöntuðum aðra sendingu og
bættum tveimur við, félagsfælni og
ADHD.“
Sjálfur valdi Viktor sér bætur
með orðunum kvíði og stress. „Eins
og flestir tengi ég við margar af
bótunum en þessar höfðuðu einna
helst til mín.“
Hægt er að kaupa eins margar
bætur og hver vill og raða þeim á
að vild. Þær er hægt að strauja á
flestallar flíkur. Bæturnar má nálgast í
Húrra Reykjavík á Hverfisgötu, sumar
eru reyndar uppseldar en von er á
nýrri sendingu um mánaðamótin.
Útmeð’a er vitundarvakning Geð-
hjálpar og Hjálparsíma Rauða kross-
ins um geðheilbrigði ungs fólks sem
gengur út á að hvetja ungt fólk og
reyndar fólk á öllum aldri til að segja
frá erfiðri andlegri líðan í því skyni
að taka fyrsta skrefið til að leita sér
hjálpar. Heimasíða vitundarvakn-
ingarinnar er www.utmeda.is.
Hættum að fela
tilfinningar og líðan
Útmeð´a og Viktor Weisshappel hafa hannað peysur og bætur þar
sem hver og einn getur útbúið sína einstöku peysu með því að taka
orð yfir ástand eða tilfinningar, setja þau á peysu og bera með stolti.
Bæturnar eru til í þrettán mismunandi útgáfum sem hver
um sig ber eitt orð yfir tilfinningar eða geðrænt ástand.
Viktor Weiss-
happel, hönn-
uður bótanna,
segir viðbrögðin
hafa verið
framar vonum.
MYND/ANNA
MAggý
Það versta
sem hægt er
að gera við
sjúkdómum
sem þessum
er að þegja
um þá.
Jóhann Kristófer
Stefánsson

Með því að
bera orðin
yfir tilfinn-
ingarnar
utan á þér
ertu að
breyta
merking-
unni.
Viktor
Weisshappel
gEðHJálp 3 Þ R I ðJ U DAg U R 9 . o k tó b e r 2 0 1 8
0
9
-1
0
-2
0
1
8
0
4
:3
6
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
3
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
1
0
5
-C
A
7
0
2
1
0
5
-C
9
3
4
2
1
0
5
-C
7
F
8
2
1
0
5
-C
6
B
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
B

F
B
0
4
8
s
_
8
_
1
0
_
2
0
1
8
C
M
Y
K