Morgunblaðið - 11.06.2018, Síða 16

SVIÐSLJÓS
Kristján H. Johannessen
khj@mbl.is
Ídagskránni er reynt að náyfir fremur breitt svið, enþær breytingar sem fylgjastafrænum veruleika eru afar
miklar og hafa um leið mikil áhrif á
lögfræði,“ segir María Rún Bjarna-
dóttir, doktorsnemi í lögfræði við
Háskólann í Sussex í Bretlandi. Vís-
ar hún í máli sínu til þess að Laga-
deild Háskóla Íslands og Lagastofn-
un Háskóla Íslands efna til
ráðstefnu miðvikudaginn 13. júní
milli klukkan 13.30 og 17 í Lögbergi,
en þar verða lagaleg álitaefni tengd
stafrænum veruleika krufin til
mergjar. Auk Maríu Rúnar munu
leiðbeinendur hennar í doktorsnám-
inu við Háskólann í Sussex flytja er-
indi auk annarra lögfróðra sérfræð-
inga í netrannsóknum.
Stafræn bylting hefur að
undanförnu haft í för með sér mik-
inn samfélagslegan ávinning og
framfarir, s.s. í viðskiptum og dag-
legum samskiptum. Samhliða þessu
hafa meðal annars fjölmiðlar og
starfsemi fjármálastofnana tekið ör-
um breytingum og segir María Rún
þær fela í sér ýmsar lagalegar
áskoranir, bæð á alþjóðlegum og
innlendum vettvangi. Á ráðstefnunni
verður fjallað um áskoranir þessu
tengdar og þær settar í evrópskt
samhengi.
Leiti beint til fyrirtækjanna
„Ég mun í erindi mínu fjalla um
það þegar lög, sem sett eru af þjóð-
þingum, fara ekki saman við þær
reglur sem samfélagsmiðlar setja
sér,“ segir María Rún og bendir á að
í einum kafla doktorsrannsóknar
hennar er komið inn á þær breyt-
ingar sem nútíma netvæðing hefur á
hlutverk ríkisvaldsins þegar kemur
að lagasetningu. Aðspurð segist hún
nálgast viðfangsefni sitt út frá
mannréttindaskuldbindingum ríkja.
„Það má segja að ríki hafi já-
kvæðar og neikvæðar skyldur, þ.e.
þau eru skuldbundin til þess að gera
ekki eitthvað og til þess að gera eitt-
hvað til að tryggja ákveðin réttindi
þeirra sem eru innan lögsögu við-
komandi ríkis. Netið lýtur hins
vegar ekki lögsögu ríkja,“ segir hún
og bætir við að kjarni erindisins
muni snúa að því hver það sé sem
raunverulega gæti réttinda ein-
staklinga sem telja brotið á sér í net-
heimum. „Þá er áhugavert að velta
því upp hvort fólk á meira undir
stórfyrirtækjum sem starfa á al-
heimsvísu heldur en þeim reglum
sem þjóðþingin setja sér. Þannig
getur verið fljótlegra fyrir viðkom-
andi sem t.d. vill tilkynna um ólög-
lega dreifingu á ljósmynd að hafa
samband beint við miðilinn, s.s.
Facebook eða Twitter, í stað þess að
setja sig í samband við lögregluna
og biðja hana um að bregðast við.“
Á þinginu mun einnig dr. Chris
Marsden, prófessor í netlögfræði við
Háskólann í Sussex, flytja erindi um
nethlutleysi og þær miklu breyt-
ingar sem hafa átt sér stað í Banda-
ríkjunum að undanförnu.
„Með því að afnema nethlut-
leysisreglurnar geta aðilar sem hafa
hagsmuni af að stýra því hvaða gögn
og upplýsingar eru flutt um netið
farið að hafa áhrif á hvaða net-
umferð fær forgang,“ segir María
Rún.
Þá mun einnig dr. Andres
Guadamuz, við lagadeild Háskólans í
Sussex, sem einnig hefur sinnt ráð-
gjöf fyrir Alþjóðahugverkastofn-
unina, fjalla um réttindi og skyldur
róbóta og ræða um lagalega ábyrgð
á verkum sem sköpuð eru með
gervigreind.
Lagaleg álitaefni
stafræns veruleika
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Netheimur Lagaleg álitaefni tengd stafrænum veruleika verða krufin til
mergjar á málþingi í húsakynnum Háskóla Íslands á miðvikudag.
16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 11. JÚNÍ 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
FiskvinnslanÍslands-saga á
Suðureyri sagði
upp 10 beitninga-
mönnum um mán-
aðamótin. Kostn-
aðurinn við að
hafa fólk í vinnu við að beita í
landi er orðinn of mikill, „eftir
að þessi ofurháu veiðigjöld
komu til sögunnar,“ sagði Óð-
inn Gestsson, framkvæmda-
stjóri fyrirtækisins, í samtali
við Morgunblaðið. Hann sagði
að reksturinn gengi ekki vel,
launin væru um 50% af tekjum
útgerðarinnar og veiðigjöldin
12-15%. Veiðigjöldin væru
næststærsti kostnaðarliður
útgerðarinnar, á við laun
tveggja starfsmanna í þessu
litla fyrirtæki. Það kemur því
ekki á óvart að segja þurfi upp
fólki og endurskipuleggja
starfsemina.
Þetta er aðeins eitt dæmi af
mörgum um afleiðingar allt of
hárra og hækkandi veiði-
gjalda. Og þetta er alls ekki
versta dæmið, því að sum
fyrirtæki hafa ekki séð fram á
að endurskipulagning og upp-
sagnir dugi til og þau hafa því
lagt upp laupana.
Þetta er raunveruleikinn
sem byggðirnar um landið
standa frammi fyrir þó að há-
værir þingmenn, einkum úr
Samfylkingu og Viðreisn, tali
eins og veiðigjöldin séu allt of
lág og að sjávarútvegurinn
þoli endalausar álögur um-
fram aðrar atvinnugreinar.
Sem betur fer eru ekki allir
þingmenn svo laustengdir
veruleikanum. Óli
Björn Kárason,
formaður efna-
hags- og við-
skiptanefndar,
hefur lýst miklum
áhyggjum af
þeirri stöðu sem
upp er komin og vill að lækk-
un veiðigjalda, þannig að þau
taki mið af afkomu greinar-
innar, verði forgangsmál þeg-
ar þing kemur saman í haust.
„Það að hafa ekki náð fram
þessum breytingum núna er
alvarlegt. Ég vona að það hafi
sem minnst áhrif, en ég óttast
að þetta hafi afleiðingar í för
með sér sem menn verða þá að
horfast í augu við því þingið
hafði ekki burði til þess að
taka málið til efnislegrar með-
ferðar eins og lagt var upp
með hér í síðustu viku. Það
var komið í veg fyrir það,“
sagði Óli Björn í samtali við
Morgunblaðið.
Það er fjarri því ofmælt að
það sé alvarlegt að þingið hafi
ekki burði til að taka mál af
þessu tagi til efnislegrar með-
ferðar. Fleiri mál hljóta að
þurfa að vera á forgangslista
ríkisstjórnarinnar en þau sem
koma frá Brussel. Fyrir ligg-
ur að sjávarútvegurinn,
grundvallaratvinnuvegur
þjóðarinnar, er svo skatt-
píndur að fjöldi fyrirtækja um
allt land á í erfiðleikum.
Hvernig má það vera að ríkis-
stjórn, sem samkvæmt hefð-
bundinni talningu hefur
traustan meirihluta að baki,
kemur ekki í gegn máli á borð
við lagfæringu veiðigjalda?
Meirihlutinn á þingi
þarf að taka afstöðu
til þess hvort hann
ætlar að leiða eða
láta öðrum það eftir }
Hafði ekki burði
Efnahagslegurstyrkur eða
mannfjöldi ræður
ekki endilega úr-
slitum um áhrif
ríkja. Þess vegna
var Rússland
þátttakandi í G8 þar til Krím-
deilan kom upp og þess vegna
þurfti ekki að koma á óvart að
Trump legði til að Rússland
fengi aftur fundarboð, þó að
Indland og Brasilía, sem hafa
stærri efnahag en Rússland,
séu fjarri góðu gamni. Slíkir
fundir skipta meira máli eftir
því sem ríkin sem þátt taka
skipta meira máli. Svo geta
þeir líka skipt sáralitlu máli
ef engin niðurstaða verður og
þátttakendur tala út og suður
eftir fund, eins og gerðist um
helgina.
Munur á efnahagslegum
styrk hefur aldrei verið jafn
sláandi og á þeim leiðtoga-
fundi sem nú verða að teljast
allar líkur á, þrátt
fyrir aðdragand-
ann, að fari fram í
Singapúr á morg-
un. Það er með
nokkrum ólík-
indum að Kim
Jong-un, harðstjóra bláfá-
tæks ríkis, sem hvorki er fjöl-
mennt né stórt, skuli hafa
tekist að koma sér með svo
rækilegum hætti á dagskrá að
hann eigi nú „leiðtogafund“
með forseta Bandaríkjanna.
En þó að þetta sé sérkenni-
legt þá sýnir þetta líka hver
máttur kjarnorkusprengj-
unnar er og hve mikilvægt er
að halda því vopni frá stjórn-
völdum á borð við þau sem
ríkja í Norður-Kóreu og Íran,
svo dæmi séu tekin.
Þess vegna skiptir leiðtoga-
fundurinn á morgun miklu
máli, þrátt fyrir að engar töl-
ur, efnahagslegar eða aðrar,
gætu gefið það til kynna.
Fundur Trump og
Kim er óhefðbund-
inn, en hann getur
orðið þýðingarmikill}
Óvenjulegur leiðtogafundur
U
m áratugaskeið hefur verið barist
fyrir bættum samgöngum við
sunnanverða Vestfirði þar sem
íbúar hafa óskað þess eins að fá
heilsárssamgöngur á láglendi.
Hefur það verið mikil og löng þrautaganga, ekki
síst vegna skipulagsmála. Fyrir Alþingi liggur
þingmál þar sem lagt er til að svokölluð Teigs-
skógarleið verði farin. Því miður hefur ekki enn
verið mælt fyrir því máli og mun það því ekki
verða afgreitt í vor.
Teigsskógarmálið er langt frá því eina málið
sem þvælist í kerfinu. Það hefur verið mikill farsi
í kringum áætlanir um virkjun Hvalár í Ófeigs-
firði. Hvalá er ein virkjun af nokkrum sem
mögulegt er að fara í fyrir vestan og þannig auka
orkuöryggi Vestfjarða. Svo virðist sem lítill hóp-
ur fólks, aðallega aðkomumanna, telji rangt að
fara þessa leið til að auka öryggi og hag fólks og fyrirtækja
fyrir vestan. Í þessum hópi eru „opinberlega“ landsfrægir
læknar, dýralæknir úr Eyjafirði sem „óvænt“ flutti vestur
til að reka verslun, fyrrverandi aðstoðarmaður umhverfis-
ráðherra og eiginkona dýralæknisins, umhverfisráðherra,
svo sáum við hóp fólks reyna að flytja lögheimili sitt í Árnes-
hrepp að því er virtist til þess að hafa áhrif í sveitarstjórnar-
kosningum. Og svo velti ég fyrir mér þætti Skipulagsstofn-
unar í þessum farsa.
Ég held að það sé full ástæða til að það sé skoðað hvort
þessi hópur hafi með einhverjum hætti beitt áhrifum sínum
til að hafa áhrif á Skipulagsstofnun. Ástæða þess að ég velti
þessu upp er að mér og ýmsum öðrum þykir
stofnunin ganga býsna langt í að gera áformin um
virkjun Hvalár tortryggileg. Svo langt er gengið
að stofnunin tekur upp á því að tefja afgreiðslu
aðalskipulags Árneshrepps vegna efasemda um
hæfi sveitarstjórnarmanna.
Ég velti því fyrir mér hvort umhverfisráðherra
hafi haft einhver afskipti af skipulagsmálum Ár-
neshrepps, formleg og óformleg fyrir og eftir að
hann varð ráðherra. Umhverfisráðherra úrskurð-
ar í kærum vegna ákvarðana Skipulagsstofnunar.
Eins og þekkt er þurfti ráðherra að láta annan
aðstoðarmann sinn hætta störfum. Aðstoðar-
maðurinn fyrrverandi er hins vegar beintengdur
átökum um Hvalárvirkjun. Það er því eðlilegt að
spyrja hver samskipti ráðherra við aðstoðar-
manninn hafi verið varðandi Hvalárvirkjun og
skipulagsmál Árneshrepps eftir að hann hætti.
Átti ráðherra í samskiptum við Skipulagsstofnun, formleg
eða óformleg, um málefni Árneshrepps, þ.m.t. virkjunina?
Hefur ráðherrann e.t.v. haft einhver afskipti af skipulags-
málum hreppsins? Hver hafa samskipti ráðherrans við
Landvernd verið varðandi málefni Hvalárvirkjunar og
skipulagsmál Árneshrepps?
Farsinn í Árneshreppi heldur væntanlega áfram með
þeim töfum sem andstæðingar Hvalárvirkjunar og Skipu-
lagsstofnun kjósa.
Gunnar Bragi
Sveinsson
Pistill
Umhverfisráðherra,
Skipulagsstofnun og Hvalá
Höfundur er alþingismaður Suðvesturkjördæmis og
varaformaður Miðflokksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Ráðstefnan „Stafrænn veruleiki – lagaleg álitaefni“ verður haldin í stofu
101 í húsakynnum lagadeildar Háskóla Íslands, Lögbergi. Eyvindur G.
Gunnarsson, varaformaður Lagastofnunar Háskóla Íslands, flytur opn-
unarávarp klukkan hálftvö og að því loknu verða flutt erindi, alls sex
talsins.
Auk þeirra sem nefnd hafa verið munu doktor Melaine Dulong De
Rosnay, við frönsku rannsóknastofnunina CNRS, doktor Andrea M. Mat-
wyshyn, við laga- og þekkingarmiðstöðina CLIC, og doktor Nico Zingale,
við háskólann í Sussex á Bretlandi, flytja erindi í Lögbergi.
Þá gerir dagskrá ráðstefnunnar einnig ráð fyrir umræðum og spurn-
ingum auk þess sem boðið verður upp á léttar veitingar í lok dags.
Þétt og mikil dagskrá
Í HÚSAKYNNUM HÍ