Morgunblaðið - 16.08.2018, Page 26

Gimli Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra heilsaði upp á Gunnþóru.
VIÐTAL
Steinþór Guðbjartsson
steinthor@mbl.is
„Mér líður ekki sem best í þessum
hita, satt best að segja,“ segir
Gunnþóra Gísladóttir sem hún situr
úti á svölum á heimili sínu á Gimli í
Manitoba í Kanada á nýliðnum Ís-
lendingadegi og fylgist með skrúð-
bílum liðast hjá. Árleg Íslendinga-
dagshátíðin minnir óneitanlega á
Ísland og vekur minningar og þrár
hjá heimamönnum af íslenskum
uppruna, en Gunnþóra lætur ekkert
raska ró sinni og flytur ekki til Ís-
lands úr þessu eftir 64 ára búsetu á
Englandi og í Kanada.
Gunnþóra er frá Papey, dóttir
Gísla Þorvarðarsonar, Gísla í Pap-
ey, og Jóhönnu Gunnarsdóttur.
Hún fæddist 6. janúar 1924 og man
tímana tvenna. „Það var bara einn
bær í Papey þegar ég ólst þar upp
en við vorum stundum mörg í heim-
ili, upp undir tuttugu manns,“ rifjar
hún upp. Hún segir að þrátt fyrir
vissa einangrun hafi þau samt haft
nær allt til alls. „Við höfðum sjóinn,
fuglinn, kýr og kindur og lifðum
mest á fiski, en svo var kaupfélag á
Djúpavogi og þangað gátum við
siglt eftir nauðsynjum.“ Þess má
geta að ferjan sem er í förum á
milli Papeyjar og Djúpavogs er
nefnd eftir Papeyjarbóndanum
fyrrnefnda, föður hennar. „Það er
víst nóg að gera hjá þeim á sumr-
in,“ segir Gunnþóra.
Margir krakkar á skólaskyldu-
aldri voru í Papey þegar Gunnþóra
bjó þar og fengu þeir farkennara til
þess að kenna sér. Faðir hennar
var tvígiftur og voru börnin alls tíu.
Gunnþóra langyngst.
„Kennarar gátu verið þrjá mán-
uði í einu á hverjum bæ þar sem
voru þrjú börn eða fleiri,“ útskýrir
Gunnþóra. „Ég var svo miklu yngri
en systkini mín, næst mér var syst-
ir mín sem var sjö árum eldri og því
fékk ég ekki mikla heimakennslu en
tók fullnaðarprófið á Djúpavogi.“
Gunnþóra fór suður í Kvenna-
skólann í Reykjavík þegar hún var
17 ára, en að loknu námi þar lá leið-
in aftur út í Papey, þar sem hún bjó
í nokkur ár. „Mamma og pabbi voru
orðin fullorðin og mamma auk þess
ekki góð til heilsunnar. Ég var hjá
þeim þar til ég var 24 eða 25 ára,
flutti síðan aftur til Reykjavíkur og
nokkrum árum síðar eða 1954, þeg-
ar ég var þrítug, var komið að því
að gera eitthvað annað.“
Eftirsóttur starfskraftur
Gunnþóra var ráðin sem barn-
fóstra hjá fólki sem hún þekkti á
Englandi. Hún vildi samt ekki fest-
ast í vinnukonuhlutverkinu og sett-
ist því fljótlega á skólabekk, fór í
hjúkrunarskóla í Banbury, norðan
við Oxford, en vann alltaf með nám-
inu. Eftir að hún útskrifaðist var
hún enn á krossgötum.
„Það vantaði alls staðar hjúkr-
unarkonur; á Englandi, í Ástralíu,
Nýja-Sjálandi, Kanada og víðar,“
segir hún. Hún bætir við að fjár-
ráðin hafi ekki verið mikil og oft
hafi sig dreymt um að fara aftur til
Íslands, en áhuginn á því hafi dofn-
að eftir því sem árin hafi liðið. Valið
um starfsvettvang hafi verið erfitt
en Toronto hafi orðið fyrir valinu.
„Það var enginn vandi að fá
vinnu og starfsöryggið var öruggt,“
segir hún. Í því sambandi segir hún
að sér hafi boðist að sigla til Ástr-
alíu og til baka fyrir tvö sterlings-
pund og vinna þar í tvö ár. „Ég sé
enn eftir því að hafa ekki farið en
ástæðan fyrir því að ég tók ekki
boðinu var sú að Ástralía er svo
langt frá Íslandi. Ég hélt að ég
hefði engin tök á að heimsækja Ís-
land.“ Montreal kom líka til greina.
„Sem betur fer fór ég ekki þangað
því ég kann ekki frönsku,“ segir
hún.
Alltaf á heimleið
Í Toronto hitti hún skyldfólk frá
Winnipeg sem hvatti hana til þess
að flytja þangað. Þar væru margir
Íslendingar og þar gæti hún talað
íslensku. „Ég sagðist vera orðin of
gömul til þess að fara annað, hefði
ekki tíma til þess því ég væri á leið-
inni að flytja heim til Íslands. En
ég lét samt tilleiðast, ákvað að vera
í Winnipeg í tvö til þrjú ár, en hvar
er ég núna, 55 árum síðar?“
Þegar Gunnþóra flutti til Toronto
tók hún strax virkan þátt í félags-
starfi íslenska samfélagins í borg-
inni og hún hefur ekki látið sitt eftir
liggja í Manitoba, meðal annars
lengi verið liðtæk í bakstri fyrir
hinar og þessar uppákomur. Þegar
hún er spurð hvort hún hafi bakað
pönnukökur fyrir Íslendingadags-
hátíðina hlær hún. „Ég var einmitt
að hugsa um það um daginn að ég
verð að fara að baka pönnukökur
því það má ekki koma til að ég geti
ekki gert það lengur þótt ég sé orð-
in ansi fullorðin. En ég er ekki búin
að því, þótt ég hafi farið í giftingu
til Árborgar um daginn.“
Ekki kanadískur ríkisborgari
Þegar Gunnþóra flutti til Winni-
peg var bærinn fámennur og fólk af
íslenskum ættum bjó einkum rétt
vestur af miðbænum. „Þetta var
eins og lítill sveitabær í samanburði
við Toronto,“ segir hún og hefur
enga skýringu á því hvers vegna
hún ílengdist í Manitoba.
„Ég byrjaði í hjúkruninni á fer-
tugsaldri og það þótti hár aldur í þá
daga, að ekki sé minnst á 50 ára og
60 ára,“ segir hún. „Ég nennti
hreinlega ekki að rífa mig upp enn
einu sinni og bjó því lengi í Winni-
peg, flutti ekki þaðan hingað til
Gimli fyrr en fyrir fjórum árum,
þegar ég var 90 ára, 60 árum eftir
að ég fór fyrst frá Íslandi.“ Á Gimli
tala enn margir íslensku og það réð
síðustu flutningum. „Ég er ennþá
íslensk, fékk aldrei kanadískan rík-
isborgararétt og það tekur því ekki
úr þessu,“ áréttar hún.
Þótt Gunnþóra hafi ekki flutt aft-
ur til Íslands fór hún alltaf þangað í
sumarfrí annað hvert ár á meðan
hún bjó í Winnipeg. „Ég hef alltaf
haft gaman af því að ferðast og sjá
meira og meira, hef siglt á
skemmtiferðaskipum og farið nokk-
uð víða, en mestur frítíminn fór
lengi í Íslandsferðirnar,“ segir hún.
Piparkerling
Nú fer Gunnþóra lítið sem ekkert
að heiman. „Ekki eftir að ég hætti
að keyra,“ útskýrir hún. Hún á erf-
itt með gang án hjálpartækja en
hugsunin er skýr, stutt er í glettn-
ina og hún eldar fyrir sig sjálf.
Ekki alls fyrir löngu mætti hún á
mannamót með göngugrindina en
lét yngri vinkonu sína fá hana með
þeim orðum að hún þyrfti hennar
ekki með. Þannig gengu þær í sal-
inn og kom þá svipur á suma, að
sögn!
Gunnþóra hefur ætíð verið ein-
hleyp og barnlaus. „Ég er pipar-
kerling,“ segir hún hlæjandi og
slær sér á lær. „Konur áttu að gifta
sig tvítugar, ég var ekki tilbúin til
þess á þeim aldri og eftir því sem
ég varð eldri fannst mér ég vera
orðin of gömul enda alltaf verið
þrjóskur Íslendingur. Ég vildi vera
sjálfstæð og hef verið það.“
Alltaf á leiðinni heim en flytur ekki
aftur til Íslands úr því sem komið er
 Hjúkrunarkonan Gunnþóra Gísladóttir frá Papey hefur búið á Englandi og í Kanada í 64 ár
Morgunblaðið/Steinþór Guðbjartsson
Íslendingadagurinn Gunnþóra Gísladóttir fylgist með bílalestinni af svölunum heima á Gimli í liðinni viku.
26 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. ÁGÚST 2018
Bragð af
vináttu • Hágæðagæludýrafóður
framleitt
í Þýskalandi
• Bragðgott og
auðmeltanlegt
• Án viðbættra
litar-, bragð- og
rotvarnarefna
Útsölustaðir: Byko,
Dýraland, Gæludýr.is,
4 loppur, Multitask,
Launafl, Vélaval, Landstólpi.