Morgunblaðið - 16.08.2018, Síða 36

36 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. ÁGÚST 2018
VIÐAR
HÁGÆÐA VIÐARVÖRN
Fáanleg í PALLAOLÍU, TRÉVÖRN,
GRUNNMÁLNINGU, HÁLFÞEKJANDI
og ÞEKJANDI viðarvörn.
Litirnir eru fjölmargir og hægt að fá
sérblandaða hjá okkur.
Komdu til okkar og spurðu um VIÐAR!
Borgartúni 22 og Skútuvogi 2, Reykjavík • Dalshrauni 11, Hafnarfirði • Hafnargötu 54, Reykjanesbæ
Gleráreyrum 2, Akureyri • Sími 588 8000 • Opið 8.00–18.00 alla virka daga og 10.00–14.00 alla laugardaga
Jón Birgir Eiríksson
jbe@mbl.is
Samkvæmt spám Samgöngustofu
stefnir í að hátt í tuttugu manns
muni slasast alvarlega eða látast í
slysum vegna fíkniefnaaksturs á
þessu ári. Á undanförnum vikum
hefur Morgunblaðið fjallað um auk-
inn akstur undir áhrifum fíkniefna
og í gær kom fram að lögreglan á
Norðurlandi eystra hefði á þessu ári
tekið fleiri fyrir fíkniefnaakstur en
allt síðasta ár. Í viðtali við Pál Ingv-
arsson, taugalækni og sérfræðing á
endurhæfingardeild Landspítala á
Grensási, kom fram að algengir
áverkar eftir alvarleg bílslys væru
fjöláverkar, heila- og mænuskaði.
Tilfellum vegna fíkniefna- og ölv-
unaraksturs á Grensásdeild færi síst
fækkandi. Þó er vert að nefna að að-
eins hluti sjúklinga á Grensásdeild
er fórnarlömb bílslysa.
Sigríður Guðmundsdóttir deildar-
stjóri og Ída Braga Ómarsdóttir,
yfirsjúkraþjálfari á Grensásdeild,
tóku á móti blaðamanni og ljós-
myndara á deildinni í vikunni. Þær
segja að afleiðingar bílslysa geti ver-
ið margvíslegar og eru þær meðal
flóknari viðfangsefna starfsfólksins
á Grensásdeild. Auk líkamlegra
áskorana þurfa sjúklingar á deild-
inni að takast á við andlegar þrek-
raunir. „Það er gífurleg vinna að
styðja fólk í því að sætta sig við orð-
inn hlut. Það er meira en segja það
að lamast, til dæmis, ekki síst sem
ungur einstaklingur,“ segir Sigríður.
Aðspurð segir hún að heilaskaði
leiði af sér mismikinn skaða fyrir
sjúklingana. „Erfiðustu heilaskað-
arnir eru alltaf eftir slys. Síðan er
hægt að fá heilaskaða eftir heila-
blæðingu eða æðagúlp í heila, en það
er ekki eins algengt hjá ungu fólki.
Þar eru slysin algengust,“ segir hún,
en afleiðingarnar geta verið
margvíslegar, allt frá því að ein-
staklingurinn eigi erfitt með skipu-
lag til þess að mjög miklar breyt-
ingar verði á persónuleika hans.
Mænuskaði getur leitt til lömunar
að öllu leyti eða hluta. „Það er ekki
til lækning ef mænan fer í sundur.
Ef það er hlutskaði á mænu þurfa
einstaklingarnir að vinna með það
sem þeir hafa og læra að nýta það.
Það er mikil færniþjálfun og fólk
þarf að læra að verða sjálfbjarga í
hjólastól. Þá eru allar athafnir dag-
legs lífs þjálfaðar í stólnum; fara á
klósett, inn í bíl, elda, skúra o.s.frv.“
segir Ída.
Huga einnig að fjölskyldunum
Skjólstæðingar Grensásdeildar
eru í raun fleiri en sjúklingarnir ein-
göngu, því gríðarlegt álag getur
fylgt fyrir fjölskyldur þeirra.
„Stundum getur verið mikilvægara
að huga að þeim en sjúklingnum
sjálfum,“ segir Sigríður. „Þegar um
heilaskaða er að ræða er áfallið gíf-
urlega mikið. Ástvinur þinn getur
verið farinn að tala og ganga, en
þetta er ekki sama manneskjan. Það
er erfitt að aðlagast því öllu saman,“
segir hún. Hún nefnir dæmi um ung-
an mann sem glímir við afleiðingar
heilaskaða.
„Kærastan hans kom til hans og
það var eins og hann hefði aldrei séð
hana áður. Hann mundi ekkert eftir
því að hann hefði átt kærustu. Nú er
hann að kynnast henni upp á nýtt og
þremur mánuðum síðar er hann að
verða ástfanginn af henni upp á nýtt.
Það er gífurlega sárt fyrir ættingja
og ástvini að upplifa þetta og vita
ekkert hvernig framtíðin verður,“
segir hún og nefnir að löng tímabil
geti horfið úr huga sumra. Aðrir
muna aftur í tímann en missa hæfni
til að tileinka sér nýja hluti.
Sigríður segir að hjónaskilnaðir
séu tíðir eftir alvarlega heilaskaða,
einkum hjá yngra fólki. „Þegar end-
urhæfingin er búin sjá margir að
ástvinir þeirra eru ekki sömu ein-
staklingar og áður,“ segir hún.
Ekkert eitt mót fyrir alla
Starfsfólkið á Grensási annast
skjólstæðinga sína í teymum sér-
fræðinga og árangur í endurhæfing-
unni grundvallast á góðum sam-
skiptum og upplýsingaflæði. „Síðan
fáum við fjölskylduna inn í teymið og
auðvitað einstaklinginn sjálfan. Það
er áskorun að vinna í svona stóru
teymi. Við finnum ekki fyrir stétta-
skiptingu hér. Enginn er yfirmaður
teymisins og allir geta óskað eftir
teymisfundi. Allir eru jafnréttháir,“
segir Sigríður og Ída tekur í sama
streng: „Við erum háð vinnu hvert
annars til að hlutirnir gangi upp.“
Á Grensásdeild geta sjúklingar
verið í marga mánuði og við útskrift
úr leguplássi taka oft við heimsóknir
á dagdeild, fimm daga vikunnar. Að-
spurð segir Ída að endurhæfingar-
meðferðin sé mjög einstaklings-
miðuð. „Það er ekkert eitt mót fyrir
alla. Endurhæfingin felst í því að
þjálfa þá þætti sem fólk hefur misst
færni í. Hún getur verið líkamleg,
andleg eða hvort tveggja. Líkamleg
færni getur komið fljótt til baka, en
síðan getur það gerst að hugurinn
fylgir ekki með,“ segir Ída, en hver
sjúklingur fer í taugasálfræðilegt
mat þar sem hugrænir þættir á borð
við minni, skipulagshæfileika, at-
hygli og einbeitingu eru metnir.
Sjúklingarnir sækja sjúkra- og
hreyfiþjálfun í sérútbúnu æfinga-
rými eða sundlaug og í iðjuþjálfun er
æfð færni í ýmsum daglegum at-
höfnum. Grensásdeild býr t.a.m. að
eldhúsi með hækkan- og lækk-
anlegum eldhúsinnréttingum til að
líkja eftir raunverulegu húsnæði fyr-
ir hreyfihamlaða. Sem fyrr segir er
meðferðin mótuð að einstakling-
unum og tekur mið af áhugamálum
og starfsgreinum sjúklinga sem
kostur er. Handlagnir sjúklingar
hafa þannig gert við hjólastóla á
verkstæði Grensáss, hnýtt flugur og
net svo dæmi séu nefnd.
Æfa færnina í æfingaíbúð
Á efstu hæð Grensásdeildar hefur
verið útbúin æfingaíbúð sem er vel
nýtt. Var hún búin til úr tveimur
herbergjum á sjúkragangi, en þar er
eldhús, salerni, svefnherbergi og
stofa. „Þetta er alveg stórkostlegt
fyrirbæri. Við setjum einstaklinga
þarna upp til að sjá hvort þeir geti
búið einir, einkum fólk sem hefur
hugræna vangetu. Við fáum oft ein-
staklinga sem eiga ekki maka og þá
þarf að kanna þetta. Svona getum
við séð hvaða þjónustu fólk þarf þá
heim til sín. Þarna upp fara líka þeir
sem eru mænuskaðaðir,“ segir Sig-
ríður, en íbúðin er þannig búin tækj-
um að alveg lamaðir einstaklingar
hafa getað dvalið þar. Í henni er ekki
þjónustubjalla heldur verður íbúinn
að hringja í starfsfólk þurfi hann að-
stoð. „Þetta hjálpar fólki við að tak-
ast á við kvíða við að búa einn. Fólk
rekur sig á hvað það er sem vantar
til þess að það geti verið eitt eða með
öðrum og þá getum við þjálfað það
hér,“ segir Sigríður og nefnir að
starfsfólkið finni einnig til öryggis
þegar fólk flytur aftur heim, hafi það
dvalið í æfingaíbúðinni.
„Þetta er bæði matstæki fyrir
okkur og þjálfun fyrir einstak-
lingana. Við sjáum hvernig fólk
stendur í líkamlegri færni; hvort það
heldur rútínu og skipulagi, hvort það
mætir á réttum tíma í þjálfun, vakn-
ar á réttum tíma o.s.frv. Stundum
sjáum við mikla getu hjá sjúklingn-
um sem hann upplifir ekki sjálfur
vegna óöryggis. Þannig getur íbúðin
hjálpað til við að komast yfir það,“
segir Ída.
Hjálpa fólki að ná færni sinni á ný
 Bílslys algengasta orsök heilaskaða hjá ungu fólki  Áfall fyrir ástvini og fjölskyldur fórnarlamba
 Endurhæfing á Grensásdeild sniðin að hverjum og einum  Góð reynsla er af nýlegri æfingaíbúð
Morgunblaðið/RAX
Grensásdeild Ída Braga Ómarsdóttir yfirsjúkraþjálfari og Sigríður Guðmundsdóttir, deildarstjóri á endurhæfing-
ardeild Landspítala á Grensási, fræddu blaðamann og ljósmyndara Morgunblaðsins um starfsemi deildarinnar.
Iðjuþjálfun Í kjallara húsnæðis Grensásdeildarinnar fer iðjuþjálfun fram.
Þar æfir fólk ýmsar daglegar athafnir og vinnur að aukinni færni sinni.
Á Grensásdeild eru 24 legu-
pláss í sólarhringsþjónustu og
30 til 35 sjúklingar á dagdeild.
Að meðtöldum heimsóknum á
göngudeild nýta þjónustu
Grensásdeildar um 80 manns
á degi hverjum.
Starfsmenn eru u.þ.b.
hundrað; hjúkrunarfræðingar,
læknar, sjúkraþjálfarar, iðju-
þjálfar, taugasálfræðingar, tal-
meinafræðingar og fé-
lagsráðgjafar. Einnig njóta
sjúklingar þjónustu sjúkra-
húsprests og næringar-
ráðgjafa. Grundvallast starf-
semin á teymisvinnu og í
alvarlegri tilvikum heilaskaða
geta allt að níu sérfræðingar
annast einn sjúkling.
80 á degi
hverjum
GRENSÁSDEILD