Morgunblaðið - 24.08.2018, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. ÁGÚST 2018
Efnilegur Skákmaður færir biskup á stóru taflborði við Reykjavíkurhöfn og tvær konur úr röðum aðdáenda hans fylgjast spenntar með fallegri leikfléttu hans sem virtist ganga fullkomlega upp.
Kristinn Magnússon
Vorið 2007 birtist
grein í The Economist
um efnahagsstefnuna
sem Hugo Chávez, for-
seti Venesúela, mótaði
og kallaði „petrolíu
sósíalisma“. Blaðið
lýsti henni sem blöndu
af her-popúlisma og
miðstýringu í anda ný-
marxisma. Forsetinn
réðst hvað eftir annað
á „auðmannastéttina“ enda segðist
hann málsvari fátæka mannsins,
það er meirihluta íbúa landsins.
Þess vegna væri undarlegt að sjá
fjórhjóladrifna bíla (einkum Hum-
mer) fylla götur höfuðborgarinnar
Caracas, erfitt væri að fá borð á
bestu veitingastöðum, nú væri
blómatími listaverkasala og viskíin-
nflytjenda. Nýja auðmannastéttin
þrifist vel í Venesúela í skjóli „Bó-
livar-byltingarinnar“ sem nefnd
væri eftir sjálfstæðishetju landsins.
Þetta var í Caracas fyrir 11 árum.
Skömmu eftir að greinin birtist tók
að halla hratt undan fæti hjá Hugo
Chávez og stjórnarhættir hans urðu
æ gerræðislegri. Hann andaðist í
mars 2013.
Nú er svo komið að nágrannaríki
Venesúela grípa til sérstakra ráð-
stafana vegna straums flóttamanna
þaðan. Stjórn Brasilíu sendi til
dæmis um helgina herafla og lög-
reglulið á vettvang sín megin landa-
mæranna til að halda aftur af
heimamönnum sem höfðu ráðist á
búðir flóttamanna frá Venesúela og
borið að þeim eld í bænum Pac-
arima. Til að hefna árásarinnar var
ráðist á bíla frá Brasilíu í Vene-
súela.
Talsmaður flóttamannastofnunar
Sameinuðu þjóðanna segir að fleiri
flytji nú á brott frá
Venesúela en áður
hafi þekkst í sögu
Suður-Ameríku. Fólk
streymir yfir landa-
mærin til Kólumbíu
og reynir að komast
þaðan til annarra
landa.
Flóttinn frá Vene-
súela vegna örbirgðar
er til marks um öm-
urlega stjórnarhætti
Chávez og eftirmanns
hans Nicolas Mad-
uros. Landið, auðugasta ríki Suð-
ur-Ameríku, dró á sínum tíma til
sín fólk í krafti dýrmætra jarðefna
og olíuvinnslu. Hún er nú svipur
hjá sjón vegna viðhaldsskorts á úr-
eltum tækjum og spilltra stjórnar-
hátta undir sósíalískri ríkisforsjá.
Framleiðslan er sögð á borð við
það sem hún var árið 1947.
Töfralausn boðuð
Föstudaginn 17. ágúst tilkynnti
Nicolas Maduro að hann hefði
fundið töfraráð gegn efnhagsvand-
anum. Til sögunnar kæmi, mánu-
daginn 20. ágúst, nýr lögeyrir, bol-
ivar soberano, fimm núll yrðu tekin
af gömlu myntinni. Þá yrði um
3.000% hækkun á lágmarkslaunum
frá 7. september (þau verða þá um
30 dollarar á mánuði á svörtum
markaði). Verð á bensíni yrði sama
og á heimsmarkaði til að útiloka
smygl til annarra landa. Allt yrði
þetta tengt rafmyntinni petro sem
kynnt var til sögunnar í febrúar
2018.
Maduro talaði beint á Facebook
sunnudaginn 19. ágúst og sagði:
„Við erum á leið til nýs jafnvægis.
Þetta gerist ekki á einni nóttu.
Þetta ferli til nýs jafnvægis þróast.
Þetta er ótrúlega mögnuð töfra-
formúla. Við mótuðum hana af eig-
in hugarafli og greiningu.“
Rafmyntin petro hefur aldrei
gengið kaupum og sölum. Henni er
lýst sem gervimynt en Maduro
skráir hana á 60 dollara (3.600 nýja
bolivana) og segir hana reista á
verði olíutunnu og muni verðgildið
sveiflast í samræmi við það. Að
dæmið gangi upp og unnt sé að sigr-
ast á óðaverðbólgu á þennan veg
telja reyndir hagfræðingar ólíklegt.
Eina sem dugi í tilvikum sem þess-
um sé að henda út gömlu myntinni
og taka tafarlaust upp bandarískan
dollar. Sé ekki gripið til þessa úr-
ræðis vaxi vandinn áfram. Fréttir í
byrjun vikunnar hermdu að eftir
myntbreytinguna hefði öll efnahags-
starfsemin lamast.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn sendi
frá sér spá í júlí um að í árslok yrði
verðbólga í Venesúela líklega
1.000.000% (milljón prósent). Í um-
sögn af hálfu sjóðsins sagði að þar
með líktist verðbólgan því sem var í
Þýskalandi árið 1923 og Simbabve í
kringum aldamótin 2000.
Í Morgunblaðinu þriðjudaginn 21.
ágúst sagði Sonia Petros frá Vene-
súela: „Í gær keypti systir mín tvo
lítra af kóki fyrir sex milljónir bóli-
víana. Síðan fór hún um nóttina og
verðið var komið upp í 21 milljón.
Ástandið verður klikkaðra með
hverjum deginum og verðið hækkar
stöðugt.“
Í Grikklandi
Um sömu mundir og fréttir bár-
ust af efnahagshamförunum í Vene-
súela var sagt frá því að Grikkir
hefðu losnað undan átta ára forsjá
ESB og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins.
Landið væri að nýju „eðlilegt“ að
sögn efnahagsstjóra ESB.
Sumarið 2015 fór fram þjóðar-
atkvæðagreiðsla í Grikklandi um
hvort hafna ætti aðild að evrunni.
Þá spurði breska blaðið The Daily
Telegraph í fyrirsögn hvort Grikk-
land gæti orðið evrópskt Venesúela.
Þar sagði að tengsl milli stjórnvalda
í Aþenu og Caracas hefðu orðið náin
eftir að róttæka vinstrabandalagið
Syriza komst til valda í Grikklandi.
Ráðamenn landanna væru einhuga í
ástríðu sinni í þágu sósíalisma og
fyrirlitningar í garð „ný-frjáls-
hyggjumanna“.
Alexis Tsipras, leiðtogi Syriza,
var við jarðarför Hugos Chávez í
Caracas. Þegar Tsipras varð for-
sætisráðherra snemma árs 2015
fögnuðu Chavistar með þeim orðum
að „ferskir pólitískir vindar“ lékju
um Evrópu.
Sem forsætisráðherra hefur Alex-
is Tsipras ekki reynst neinn bylt-
ingamaður. Hann sýndi þó tilburði í
þá átt vorið 2015 þegar hann hvatti
kjósendur til að hafna evrunni í
þjóðaratkvæðagreiðslu. Eftir að um
60% kjósenda fóru að ráðum hans
og sögðu nei við evrunni hafði hann
vilja þeirra að engu og samdi við
ESB og lánardrottna landsins.
Þótt forráðamenn ESB segi
Grikkland „eðlilegt“ land að nýju er
skuldaklafinn þungur eins og hugur
almennings í garð stjórnvalda.
Í Níkaragva
Ekki aðeins í Grikklandi bundu
sósíalistar vonir við að Chavistar í
Venesúela yrðu kyndilberar ný-
marxmismans. Daniel Ortega, ein-
ræðisherra Níkaragva, var náinn
vinur og samherji Chávez.
Ortega stjórnar nú með her- og
lögregluvaldi og eiginkonu sína sem
varaforseta. Hún beitir ríkisfjöl-
miðlum til að lýsa andstæðingum
eiginmannsins sem glæpamönnum,
hryðjuverkamönnum og eiturlyfja-
barónum.
Námsmenn og aðrir hafa nú mót-
mælt óstjórn Ortega-hjónanna sam-
fellt í fjóra mánuði. Valdi hefur ver-
ið beitt gegn mótmælendum og 448
fallið í valinn.
Á Íslandi
Hér tóku vinstrisinnar upp
hanskann fyrir Hugo Chávez á með-
an Hummerar voru vinsælustu bíl-
arnir á götum Caracas.
Þegar hann gerði atlögu að frjáls-
um sjónvarpsstöðvum vegna gagn-
rýni þeirra á sig bar Fréttablaðið
(31. maí 2007) aðförina undir ís-
lenskan vinstrisinna sem taldi þetta
ekkert tiltökumál, stærstu einka-
reknu sjónvarpsstöðvarnar hefðu
tekið þátt í valdaránstilraun gegn
Chávez. Þá kom þessi skýring:
„Chávez er þjóðernissinnaður og
mjög andvígur öllum bandarískum
áhrifum á menningarlíf Venesúela.
Með þessum aðgerðum getur hann
sett á fót nýja sjónvarpsstöð sem
nær til allra landsmanna. Markmið
hennar er að vera menningarlegt
ríkissjónvarp, sem styður innlenda
dagskrár- og kvikmyndagerðar-
menn.“
Fjölmiðlaárás Chavez snerist
ekkert um menningarlegt ríkissjón-
varp. Ömurlegri afsökun vinstri-
sinna á valdabrölti einræðisherra í
nafni sósíalisma má enn halda á loft
vegna ófarnaðar Venesúela.
Eftir Björn
Bjarnason » Flóttinn frá Vene-
súela vegna örbirgð-
ar er til marks um öm-
urlega stjórnarhætti
Chávez og eftirmanns
hans Nicolas Maduros.
Björn Bjarnason
Höfundur er fv. ráðherra.
Hrun Venesúela vegna sósíalisma Chavista