Fréttablaðið - 03.11.2018, Blaðsíða 24

karlmaður sem getur lagað allt nema
sjálfan sig,“ segir Auður Ava.
Mennskan, hvað er hún fyrir þér?
„Mennskan er að vera þversagna­
kennd. Maðurinn er bæði góður
og vondur og stöðug togstreita þar
á milli. Og maður heldur áfram að
gera mistök allt sitt líf. Maður batnar
ekki endilega. Mín kynslóð hefur til
dæmis farið skelfilega með jörðina
með sinni neyslu. Og virðist ekki ætla
að slá af.“
Ertu knúin áfram af einhverri innri
þrá? Eða skyldu?
„Já, ég er haldin þeirri meinloku
að finnast ég eiga erindi. Með hverri
bók.“
Hvaðan koma sögurnar til þín?
„Þær eru sambland af einhverju
sem kemur til mín, eins og þú orðar
það, og maður veit ekki alveg hvaðan
er upprunnið og síðan meðvitaðri
hugsun, einhverri svona lykilhug­
mynd, oft um mennskuna, sem mig
langar að vinna með. Svo gerjast
þetta og mallar og einn daginn veit
maður að þetta verður bók,“ svarar
Auður Ava.
Eins og blaðamaður hefur nú kom­
ist að byrja allir dagar Auðar Övu á
neskaffi með heitri mjólk. Hún er
heimakær og segist lifa mjög venju­
legu lífi og nýtur ósköp hversdags­
legra hluta á borð við að fara út í búð.
Því þá hittir hún fólk.
„Ef undanskilin er rússíbanareið
síðustu tveggja sólarhringa frá því
verðlaunakvöldið í Ósló, þá lifi ég
mjög venjulegu lífi. Mér finnst rosa
gaman að fara út í búð seinnipartinn
ef ég er búin að vera að skrifa allan
daginn því þá hitti ég fólk og spjalla
við það. Eða á Sorpu með það sem
maður hefur flokkað. Þar hittir
maður líka fólk og spjallar við það. Ég
hef líka ferðast talsvert mikið á bók­
menntahátíðir erlendis þetta ár og
þá eru dagarnir reyndar allt öðruvísi.
En það er alltaf gott að koma heim,“
segir hún.
Vináttan er mikilvægust
Hvað finnst þér mikilvægast?
„Fyrir utan þessi mikilvægu stóru
pólitísku mál sem mannkynið stend­
ur gagnvart eins og umhverfismál og
vopnaframleiðslu?
Vináttan.“
Auður Ava segir gott líf að vera
rithöfundur á Íslandi þótt hún gæti
í sjálfu sér skrifað alls staðar í heim­
inum. „En Íslendingar eru þeir einu
sem skilja það sem ég skrifa án þess
að ég þurfi þýðanda. Kostirnir felast
líka í möguleika á starfslaunum
en gallarnir eru árviss umræða um
starfslaunin,“ segir hún.
Hvað lestu sjálf?
„Ég hlakka alltaf mikið til þegar
ljóðabækur koma út, oft á undan
skáldsögunum á haustin og raunar
dreifast þær yfir árið. Ég reyni að
kaupa sem flestar íslenskar ljóða­
bækur sem koma út. Þegar ég er að
lesa upp með höfundum hér heima
langar mig oft til að lesa bækurnar
þeirra og kaupi þær. Það sama gildir
um bókmenntahátíðir erlendis, að
maður kynnist höfundum,“ segir
Auður Ava og segist koma heim með
fangið fullt af bókum þeirra. „Ég er
alltaf að leita að einhverju sem setur
allt úr skorðum og umturnar heims­
myndinni.“
Rökhugsun barnsins
Hvaða eiginleikar í þér gera þér kleift
að skrifa?
„Ég held ég sé eins og flestir;
margar manneskjur. Þegar ég er rit­
höfundur, þegar ég vinn, þá hugsa ég
öðruvísi, þá er ég önnur manneskja
en þegar ég elda. Ég er ekki alltaf rit­
höfundur. Ég er ekki rithöfundur í
símaskránni. Varðandi eiginleikana
þá er þetta einhvers konar sam­
bland af ímyndunarafli og skrítinni,
kannski má segja frumlegri rökhugs­
un. Er til frumleg rökhugsun? Í mínu
tilfelli stundum svona „nýju fötin
keisarans rökhugsun barnsins“,“
reynir Auður Ava að útskýra.
Bækur þínar hafa selst eins og heit-
ar lummur, þá sérstaklega í Frakk-
landi. Hafa vinsældir þínar gert þér
auðveldara fyrir? Færðu meiri tími til
að skrifa?
„Það er rétt, Afleggjarinn seldist
mjög vel í Frakklandi þegar hann
kom út 2010, aðrar bækur minna
en samt nógu vel til að útgefandinn
minn vill halda áfram að gefa mig út.
Það er ekki sjálfgefið. Ör hefur hins
vegar gengið betur á Ítalíu heldur en í
Frakklandi, svo dæmi sé tekið og hún
er líka nýkomin út á Norðurlöndum
og víðar,“ bendir hún á.
Eins og fjölmargir aðrir rithöfund­
ar hefur Auður Ava þurft að vinna
aðra vinnu með ritstörfum. Á þessu
ári urðu þau tímamót að hún ákvað
að helga sig alfarið ritstörfum. „Þar
til 1. júní í sumar hef ég alltaf unnið
aðra vinnu með ritstörfum, jafnvel
verið í þrem vinnum samtímis. Líka
vegna þess að ég hélt alltaf að þessum
áhuga erlendis væri um það bil að
linna. Það tók mig langan tíma að
þora að sleppa og verða bara rithöf­
undur. Nú er ég fyrrverandi listfræð­
ingur og kennari og það er dásamlegt
líf,“ segir hún.
Henni líst ekki illa á fyrirætl­
anir stjórnvalda um niðurgreiðslu á
kostnaði vegna útgáfu bóka. „Þetta
er nokkuð snúið mál en mér líst ekki
illa á þessar hugmyndir. Í ljósi þess
að það eru ekki til endanlegar lausnir
í lífinu, þá má prófa þetta. Ég veit þó
að það eru skiptar skoðanir meðal
rithöfunda. Mitt vandamál er að ég
skil öll sjónarmið og sveiflast eftir
því,“ segir Auður Ava glettin.
Tilvistarpólitík
Ratar andi samtímans í bækur þínar?
Hvernig?
„Já, mjög svo. Þótt ég sé alltaf að
gera tilraunir með form og mis­
munandi hrynjandi og tímahugsun í
hverri bók, þá er innihaldið pólitískt,
ekki flokkspólitískt, heldur tilvistar­
pólitískt. Ör snertir meðal annars á
þessari sjálfhverfu vestrænu nafla­
skoðun, naflinn er jú upphafsörið,
versus sársauka annarra. Í heimi þar
sem sá hefur athyglina sem öskrar
hæst, jafnvel þótt hann hafi ekkert að
segja, þá hamast ég við að gefa þeim
rödd sem ekki hefur rödd,“ segir hún.
Ný skáldsaga Auðar Övu, Ung­
frú Ísland, kemur út hjá Benedikt
bókaútgáfu þann 8. nóvember. „Ég
held það megi segja að hún fjalli um
sköpunarþrána og fegurðarþrána og
hvernig samfélagið vængstýfir hæfi­
leikaríkt og skapandi fólk. Sagan
gerist árið 1963 og söguhetjan er ung
skáldkona sem fædd er í Dölunum en
kemur í bæinn með nokkur handrit í
fórum sínum og er boðið að taka þátt
í Ungfrú Ísland fegurðarsamkeppn­
inni sem Fegrunarfélag Reykjavíkur
stendur fyrir. Fyrsti upplesturinn er
einmitt í Dölunum, nánar tiltekið í
fjósinu á Erpsstöðum um miðjan dag,
10. nóvember, að viðstöddum 140
nautgripum,“ uppljóstrar hún. Við
erum að fara saman fjórir rithöfund­
ar með nýjar bækur í upplestrarferð
um Norðvesturkjördæmi; ég, Berg­
sveinn Birgisson, Sigurbjörg Þrastar­
dóttir og Bjarni Bjarnason. Sama
kvöld er það Hólmavík og Drangsnes
daginn eftir,“ segir hún frá.
Ertu kannski alltaf að skrifa? Eða
hugsa um að skrifa?
„Já, ég er að ljúka við leikrit. Þegar
ég er ein er ég oft að hugsa um það
sem ég er að skrifa. Til dæmis í
bílnum. En þegar ég er með öðrum
er ég ekki að stelast til að skrifa í hug­
anum. Ég er til staðar!“ lofar Auður
Ava og segist vanda sig við það.
Auður Ava Ólafsdóttir fær sér bolla af nes­kaffi með heitri mjólk á heimili sínu í gamla Vesturbænum. Hún segist vera að
ná áttum eftir ferðalög og tilstand í
kringum viðtöku bókmenntaverð­
launa Norðurlandaráðs.
Bókmenntaverðlaunin hlaut hún
fyrir skáldsögu sína Ör sem kom út
árið 2016 á vegum bókaútgáfunnar
Benedikts. Skáldsagan fjallar um til­
vistarkrísu Jónasar Ebenesers Snæ­
lands, nýfráskilins manns á miðjum
aldri. Í rökstuðningi dómnefndar
er Ör sögð uppfull af útsmognum
húmor og áleitnum spurningum um
lífið og dauðann.
Öryggisgæsla eins og á flugvelli
„Mér líður mjög vel þótt mér finn­
ist ég svolítið slæpt. Þetta var mikil
keyrsla, mikið prógramm í Ósló í
tvo daga frá morgni til kvölds, meðal
annars þriggja tíma bókmenntadag­
skrá í Literaturhuset kvöldið fyrir
afhendinguna. Við rithöfundarnir
sem vorum tilnefndir komum auk
þess beint af bókamessu í Helsinki
til Ósló, með flugi klukkan átta um
morgun! Síðan var gleðskapur fram
eftir nóttu verðlaunakvöldið. Ég
missti reyndar af standandi matar­
boði norsku ríkisstjórnarinnar eftir
afhendinguna því ég var í viðtölum
við norræna fjölmiðla á annan
klukkutíma. Bókmenntaverðlaunin
eru elstu verðlaun ráðsins og vekja
mikla athygli úti,“ segir Auður Ava
sem segist hafa brugðið örlítið við að
sjá hversu margir blaðamenn biðu
þess að ná tali af henni.
„Þetta var mjög hátíðleg athöfn,
mikil seremónía í Óperunni í Ósló að
viðstöddu kóngafólki og ráðherrum.
Með lúðrablæstri og síðkjólum. Og
gríðarlega mikilli öryggisgæslu.
Norðmenn eru enn, held ég, trámat­
íseraðir eftir hryðjuverk. Þrátt fyrir
að vera með sérútbúna aðgangspassa
og boðskort tók um klukkutíma að
komast í gegnum öryggishlið og
skanna. Á háhæluðum skóm. Það
var enginn undanskilinn og þekktir
listamenn þurftu að draga af sér
beltin eins og á flugvelli,“ segir Auður
Ava um athöfnina sjálfa.
Auður Ava segist hafa orðið örlítið
taugastrekkt fyrir athöfnina yfir
möguleikanum á að fá verðlaunin.
„Það sem mér fannst mest tauga­
trekkjandi við athöfnina var ekki til­
hugsunin um að fá ekki verðlaunin,
ég hef líkt og flestir rithöfundarnir
oft lent í því og það er ekkert mál,
heldur þvert á móti tilhugsunin um
að ég ætti möguleika á að fá þau.
Umfjöllunin í norrænum fjölmiðlum
vikurnar fyrir verðlaunakvöldið var
á þá leið að Ólafsdóttir væri ein af
þeim sem kæmu til greina,“ segir
hún.
Þú segist skrifa gegn myrkrinu í
heiminum. Hvað áttu við?
„Það má hugsa sér Ör sem ferða­
lag frá myrkri og sársauka til ljóss og
einhvers konar sáttar. Að skrifa gegn
myrkri má líka hugsa sér sem líkingu
um það að skrifa gegn merkingarleysi.
Eða öllu heldur þá tilraun að reyna
að skipuleggja óreiðuna sem við
köllum raunveruleika og gefa henni
merkingu. Að skrifa skáldsögu felur
í sér að búa til eins konar útdrátt úr
raunveruleika, tilbúinn heim þar sem
allt sem höfundur setur í sögu hefur
merkingu. Innan þessarar lokuðu
heildar. Það er ekki til saklaus skáld­
skapur,“ segir Auður Ava.
Margir karlmenn eru týndir
Söguhetjan í Ör er miðaldra karl sem
er algjörlega valdalaus. Það er áhuga­
vert, í dag er orðræðan einmitt þver­
öfug.
„Ég skrifa oft um velmeinandi
venjulegt fólk sem lendir í óvenju­
legum aðstæðum. Bæði karlmenn
og konur. Það eru ekki allir karl­
menn sem hafa völd. Flestir eru bara
venjulegt fólk. Margir karlmenn eru
týndir. Og þeir þjást líka alveg vegna
afglapa kynbræðra sinna. Söguhetj­
an í Ör er þessi dæmigerði handlagni
Það er ekki
til saklaus
skáldskapur
„Ég er alltaf að leita að einhverju sem setur
allt úr skorðum og umturnar heimsmynd-
inni,“ segir Auður Ava Ólafsdóttir. Hún segir
það hafa tekið langan tíma fyrir sig að þora
að sleppa og verða bara rithöfundur.
„Mér finnst rosa gaman að fara út í búð seinnipartinn ef ég er búin að vera að skrifa allan daginn því þá hitti ég fólk og spjalla við það.“ FRéTTablaðið/STeFán
MArgir kArlMenn eru
týndir. Og þeir þjást
líkA Alveg vegnA
AfglApA kynbræðrA
sinnA.
Kristjana Björg
Guðbrandsdóttir
kristjana@frettabladid.is
3 . n ó v e m b e r 2 0 1 8 L A U G A r D A G U r24 H e L G i n ∙ F r É T T A b L A ð i ð
0
3
-1
1
-2
0
1
8

0
4
:0
5
F
B
1
1
2
s
_
P
0
8
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
8
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
2
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
2
5
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
1
4
6
-5
D
3
0
2
1
4
6
-5
B
F
4
2
1
4
6
-5
A
B
8
2
1
4
6
-5
9
7
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
8
B

F
B
1
1
2
s
_
2
_
1
1
_
2
0
1
8
C
M
Y
K